Εχουν περάσει 19 χρόνια από τότε που η αυλαία του «Φοίνικα» στην Κέρκυρα έπεφτε για τελευταία φορά με την ιταλική κωμική όπερα «La serva Padrona». Ενα από τα πιο εντυπωσιακά θέατρα του νησιού, κτίσμα αναγεννησιακής αισθητικής, που οικοδομήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα για να στεγάσει τον Δραματικό Σύλλογο της Κέρκυρας, απέμεινε να στέκει ερείπιο στο υψηλότερο σημείο της Παλιάς Πόλης.
Τα σημάδια της φθοράς του χρόνου και της εγκατάλειψης είχαν ήδη φανεί από τη δεκαετία του ’90. Ο εμβληματικός χώρος πολιτισμού, που για δεκαετίες είχε χαρίσει λαμπρές στιγμές στην κερκυραϊκή κοινωνία, άλλαξε χρήσεις μέσα στα χρόνια. Ο Ακης Χειρδάρης, προϊστάμενος του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου (ΔΗΠΕΘΕ) Κέρκυρας, θυμάται ότι πριν από το 2000 ο «Φοίνικας» είχε λειτουργήσει ακόμη και ως αποθήκη.
Σύντομη ανάσα ζωής
«Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο δήμος παραχώρησε τον χώρο στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο για να τον χρησιμοποιήσει ως αμφιθέατρο, αλλά αυτό δεν έγινε ποτέ. Εκεί μέσα βρήκαμε από έπιπλα μέχρι εργασίες φοιτητών, χαρτούρα, όλα όσα ήθελε να ξεφορτωθεί το πανεπιστήμιο», λέει ο ίδιος στην «Κ» και αφηγείται πώς το κτίριο που τότε στο εσωτερικό του έσταζε ακόμη και νερό από την οροφή, πήρε μια σύντομη «ανάσα» ζωής μετά την παραχώρησή του, το 2000 στο ΔΗΠΕΘΕ.
Κάθε χρόνο από τον «Φοίνικα» περνούσαν περίπου 10.000 μαθητές από σχολεία της Κέρκυρας, της Παραμυθιάς και της Ηγουμενίτσας για να παρακολουθήσουν ποιοτικές παιδικές παραστάσεις.
«Αδειάσαμε το κτίριο και αρχίσαμε σιγά σιγά οι ίδιοι να βάφουμε, να φτιάχνουμε τις κουρτίνες, να συμμαζεύουμε το θέατρο, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μόνιμη σκηνή του ΔΗΠΕΘΕ. Μπήκαμε στη διαδικασία να κάνουμε και μια μεγάλη προμήθεια σε ηλεκτρολογικό εξοπλισμό. Φτιάξαμε μπαρ στο φουαγιέ, μια μεγάλη ξύλινη εξέδρα και καθίσματα για 300 άτομα», αναφέρει ο κ. Χειρδάρης, ο οποίος εκείνη την περίοδο ήταν διοικητικός υπάλληλος στο ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας. «Μεταμορφώθηκε ξανά σε έναν ωραίο, κομψό χώρο με την αισθητική νεοκλασικού θεάτρου των αρχών του περασμένου αιώνα, με όλα αυτά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που χαρακτήριζαν εκείνη την περίοδο: τις κολόνες ιωνικού ρυθμού στο εσωτερικό, την ιταλική, ψηλή αυλαία και τις κουίντες. Αυτά έγιναν με έξοδα του ΔΗΠΕΘΕ, ώστε να μπορούμε να φιλοξενούμε με ασφάλεια τους θεατές».
Τα εγκαίνια έγιναν το 2001 και το θέατρο λειτουργούσε καθημερινά μέχρι το 2005, με παραστάσεις για μεγάλους και παιδιά. Κάθε χρόνο από τον «Φοίνικα» περνούσαν περίπου 10.000 μαθητές όχι μόνο από το νησί, αλλά και από κοντινά σχολεία της Παραμυθιάς και της Ηγουμενίτσας για να παρακολουθήσουν ποιοτικές παιδικές παραστάσεις.
«Γινόταν πολύ σημαντική δουλειά τότε και το Θέατρο ήταν στο “πικ” του», λέει ο κ. Χειρδάρης, αναφερόμενος στην τελευταία περίοδο λειτουργίας του «Φοίνικα». «Από τη σκηνή του πέρασαν πολύ μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου, όπως η Μελίνα Μποτέλη, ο Γιώργος Κιμούλης, η Ελένη Γερασιμίδου, η Κάτια Δανδουλάκη, η Νένα Μεντή, ο Μίμης Χρυσομάλλης, ο Γιώργος Κωνσταντίνου και άλλοι. Ο Φοίνικας υπήρξε για πολλά χρόνια ένα τοπόσημο για τους Κερκυραίους».
Η «αποκαθήλωση»
Η «ρωγμή» που παρουσιάστηκε εκείνη την εποχή στις σχέσεις του τότε καλλιτεχνικού διευθυντή του Θεάτρου με την πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας, αλλά και μία άλλη, εμφανής ρωγμή πάνω από τη σκηνή (ύστερα από έναν σεισμό στα Επτάνησα) στάθηκαν αφορμή, εξηγεί ο ίδιος, για να σφραγιστεί ο πολιτιστικός χώρος «μέχρι νεοτέρας».
«Από εκείνη τη στιγμή, εμείς μεταφερθήκαμε με όλη μας την προίκα, τους προβολείς, τα πανιά, τα κοστούμια, το βεστιάριο, στο Δημοτικό Θέατρο του νησιού, όπου παραμένουμε μέχρι και σήμερα. Και κάπως έτσι, ο Φοίνικας “αποκαθηλώθηκε”», θυμάται ο Ακης Χειρδάρης.
Ελλιπείς μελέτες και γραφειοκρατικά εμπόδια
Στα χρόνια που πέρασαν κατατέθηκαν διάφορες μελέτες για την αποκατάστασή του. Κατέληγαν όμως να είναι είτε ελλιπείς είτε μη εναρμονισμένες με τον χώρο της Παλιάς Πόλης της Κέρκυρας, που έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, αλλά και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Κι ενώ πολλά γραφειοκρατικά εμπόδια πήγαιναν πίσω κάθε προσπάθεια διάσωσής του, τον Οκτώβριο του 2008 άρχισε να αναδύεται μία ελπίδα: το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο που έχει τον πρώτο λόγο για το έργο, καθώς ο «Φοίνικας» ακουμπά στα Ενετικά Τείχη (στον Προμαχώνα Ραϋμόνδου του 16ου αιώνα), πήρε την απόφαση για την αποκατάστασή του. Δύο χρόνια αργότερα, το κτίσμα έλαβε τις οικονομικές άδειες, εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ εκείνης της περιόδου και το 2011 δημοπρατήθηκε.
«Ομως το 2015, αίφνης, λύθηκε η σύμβαση του εργολάβου με τον δήμο, χωρίς να ολοκληρωθούν οι εργασίες. Το έργο σταμάτησε και εντάχθηκε στο επόμενο ΕΣΠΑ (2014-2020). Το 2020 η Εφορεία Αρχαιοτήτων ολοκλήρωσε τη σωστική-αρχαιολογική έρευνα και σήμερα ουσιαστικά εκκρεμεί η ολοκλήρωση των επικαιροποιημένων μελετών, τις οποίες έχει αναλάβει η ΜΟΔ, η υπηρεσία Μονάδας Οργάνωσης και Διαχείρισης του Υπουργείου Ανάπτυξης», λέει στην «Κ» η Βαρβάρα Δούκα, καλλιτεχνική διευθύντρια στο ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας, περιγράφοντας μέσα σε λίγες γραμμές τη μακρά γραφειοκρατική διαδικασία που έχει «παραδώσει» το θέατρο στο έλεος του χρόνου, με κομμάτια από τους τοίχους και τη στέγη του να έχουν αποκολληθεί εδώ και καιρό από το κτίσμα.
«Εκπτώσεις» σε όλα τα δημόσια ιστορικά κτίρια της Κέρκυρας
Οπως τονίζει μάλιστα η ίδια, ο «Φοίνικας» δεν είναι ο μοναδικός ιστορικός χώρος του νησιού, ο οποίος βρίσκεται σήμερα σε αυτήν την κατάσταση.
«Οι Κερκυραίοι βιώνουν τα τελευταία χρόνια την “έκπτωση” και την εγκατάλειψη σε όλα τα δημόσια, ιστορικά κτίρια. Καθυστερημένες μελέτες, αδυναμία εκτέλεσης, συγκρουόμενα συμφέροντα, ανεπαρκής συντονισμός των εμπλεκόμενων φορέων. Περνάει ο χρόνος, εκπνέουν οι προθεσμίες, χάνονται τα προγράμματα», λέει η κ. Δούκα και στέκεται σε δύο ακόμη πολιτιστικές «πληγές» της Κέρκυρας: το Δημοτικό Θέατρο και το Μον Ρεπό.
«Το 2021 έκλεισε το υπαίθριο Θέατρο “Ρένα Βλαχοπούλου” στο Μον Ρεπό και η Κέρκυρα βρέθηκε να είναι χωρίς θερινή σκηνή».
«Δυστυχώς η αισθητική του νεότερου κτίσματος του Δημοτικού Θεάτρου, δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με την ιστορική πόλη, και παρόλο που διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες σκηνές στη χώρα μας, έχει δείξει και αυτό τις γερασμένες του πτυχές με αποτέλεσμα η μεγάλη του σκηνή, να πρέπει πλέον να κλείσει για να ανακαινιστεί. Ως προσωρινή στέγη του ΔΗΠΕΘΕ, έχουμε δημιουργήσει από το 2021 μία μικρή σκηνή 80 θέσεων, στο στούντιο του μεγάλου Δημοτικού Θεάτρου.
Ταυτόχρονα το 2021 έκλεισε και το υπαίθριο Θέατρο “Ρένα Βλαχοπούλου” στο Μον Ρεπό, εξαιτίας επικινδυνότητας της ξύλινης κατασκευής του και η Κέρκυρα βρέθηκε να είναι χωρίς θερινή σκηνή. Ενας κατεξοχήν τουριστικός προορισμός και ένα νησί 100.000 κατοίκων με μεγάλη αγάπη στο θέατρο και τη μουσική, διαθέτει ένα Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο μιας σκηνής μόλις 80 θέσεων. Οι τοπικές αρχές δεν θα πρέπει να είναι υπερήφανες», λέει χαρακτηριστικά η κ. Δούκα.
Ολα αυτά τα χρόνια, κάποιες κινήσεις πολιτών όπως ο Περιβαλλοντικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ανεμομύλου Κέρκυρας επιμένουν να διεκδικούν την αποκατάσταση του «Φοίνικα», έχοντας διοργανώσει ακόμη και ανοιχτές συγκεντρώσεις για να ενεργοποιήσουν τις διαδικασίες διάσωσής του. Ο Παντελής Κοντός, πρόεδρος του συλλόγου «Ανεμόμυλος» και αντιπρόεδρος της Ενωσης Χορωδιών στην Κέρκυρα, μιλώντας στην «Κ» τονίζει τη σημασία της επαναλειτουργίας του «Φοίνικα» για τα δεκάδες πολιτιστικά σωματεία του νησιού. «Είναι ένα θέατρο που το έχουμε πολλή ανάγκη. Πρέπει να γίνει ό,τι είναι απαραίτητο για να προλάβουμε να το σώσουμε. Μόνο εφόσον αυτό το έργο παραδοθεί στην πολιτιστική Κέρκυρα, το Δημοτικό Θέατρο θα μπορέσει να ανασάνει».
«Η νέα μελέτη δεν αφήνει ανοιχτά θέματα»
Ο δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας, Στέφανος Πουλημένος, απαντά στην «Κ» πως «η αποκατάσταση του θεάτρου βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητες της νέας δημοτικής αρχής». Οπως λέει στην «Κ» πρόκειται για ένα έργο που μπήκε πριν από 14 χρόνια σε «περιπέτεια» εξαιτίας μιας μικρής στατικής μελέτης η οποία στάθηκε μοιραία για την υλοποίησή του. Ωστόσο σήμερα με τη συνδρομή της ΜΟΔ καταρτίζεται μια νέα μελέτη η οποία δεν θα αφήνει «ανοιχτά» θέματα.
«Πέραν της στατικής που είναι ήδη έτοιμη, είναι και οι μελέτες εφαρμογής οι οποίες θα απαντούν σε ερωτήματα ως προς το πώς θα διαμορφωθούν τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτιρίου στις λεπτομέρειές τους, πώς θα γίνουν τα ηλεκτρομηχανολογικά κ.λπ. Από ό,τι γνωρίζω δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα και με τη συνεργασία και της αρχαιολογικής υπηρεσίας, θα προχωρήσουμε μέχρι το τέλος του χρόνου προς την επαναδημοπράτηση του έργου».
Ο νεοεκλεγείς δήμαρχος έχει ασχοληθεί και ο ίδιος, όπως λέει, με την ενδιαφέρουσα ιστορία της δημιουργίας του θεάτρου.
«Κατασκευάστηκε από τους αστούς της πόλης της Κέρκυρας εκείνη την περίοδο ως “απάντηση” στην ιταλική προπαγάνδα που τον 19ο αιώνα είχε διεισδύσει στα πολιτιστικά θέματα του νησιού. Σήμερα δεν υπάρχει βέβαια καμία “σκιά” στις σχέσεις με την ιταλική παρουσία στην Κέρκυρα, αλλά τότε ήταν εμφανής και η λειτουργία του “Φοίνικα” δόθηκε ως απάντηση», σημειώνει.
Ο «Φοίνικας», αυτός ο πρωτότυπος συνδυασμός χειμερινού και υπαίθριου θεάτρου που τμήμα του μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για κινηματογραφικές προβολές το καλοκαίρι, περιμένει πλέον τη μέρα που θα «αναγεννηθεί» από τα χαλάσματα. Ο δήμαρχος Κέρκυρας δεσμεύεται, ωστόσο, ότι αυτή τη φορά οι διαδικασίες θα ολοκληρωθούν.
«Είναι ένας χώρος γεμάτος από τις καλύτερες μνήμες που έχει ζήσει η Κέρκυρα του πολιτισμού για αυτό και είναι μεγάλη η προσμονή των Κερκυραίων να το ξαναδούν να λειτουργεί. Ο δήμος είναι πρόθυμος να συμβάλει εκ νέου για να κλείσει αυτό το κεφάλαιο των εκκρεμοτήτων», ξεκαθαρίζει.