Μια διημερίδα για τη Μυρσίνη Ζορμπά (1949-2023), όπως αυτή που πραγματοποιείται στην Εθνική Πινακοθήκη στις 26 και 27 Απριλίου, ίσως ακούγεται, ένα χρόνο μετά τον θάνατο της Ελληνίδας πολιτικού, εκδότριας και ερευνήτριας, σαν μια εκδήλωση «εις μνήμην». Είναι όμως κάτι παραπάνω. Το εξηγεί ο σύντροφός της, Αντώνης Λιάκος: «Πολλά ζητήματα για τα οποία έγραψε, σκέφτηκε ή έδρασε είναι ακόμη ανοιχτά», λέει ο ιστορικός και αναφέρει κατ’ αρχήν το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, που εκείνη ίδρυσε και με όλη τη φαινομενική τους ανομοιότητα έχουν τη σημασία τους όσο συζητιούνται ξανά τα προβλήματα των ανηλίκων και η πολιτική για το βιβλίο.
Το αποτύπωμα ωστόσο της Μυρσίνης Ζορμπά, η οποία διετέλεσε ευρωβουλευτής και υπουργός Πολιτισμού, φαίνεται ακόμη πιο ευρύ. Το πρόγραμμα της διημερίδας –που οργανώνουν το Εργαστήριo Πολιτισμού και Πολιτιστικής Διαχείρισης του Παντείου Πανεπιστημίου και ο Ανεξάρτητος Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου– περιλαμβάνει και ομιλίες για την «πολιτισμική δημοκρατία», η οποία, λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτισμικές ανισότητες, πηγαίνει πολλά βήματα παραπέρα από τον «εκπολιτισμό» των πολιτών και τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής. «Ο πολιτισμός δεν είναι απλώς εξευγενισμός, αλλά και καλλιέργεια της καθημερινής ζωής, των ταυτοτήτων, των αξιών», εξηγεί ο Αντώνης Λιάκος συνοψίζοντας μια προσέγγιση που η Ζορμπά επεξεργάστηκε στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
«Κουβεντιάζαμε πολύ τότε με τη Μυρσίνη. Ηθελε να καταλάβει τι είναι η πολιτισμική πολιτική σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης», λέει και μεταφέρει το συμπέρασμα της συντρόφου του ότι η πολιτισμική πολιτική είναι ακριβώς τότε αναγκαία, γιατί ειδάλλως προκαλούνται φαινόμενα αντικοινωνικά. «Μελετούσε ζητήματα χουλιγκανισμού ή συμπεριφορών, όπως η πρόσφατη στον Κολωνό, θέλοντας να καταλάβει τι συμβαίνει σε αυτές τις συνοικίες. “Ξέρεις πόσο απέχει ο Κολωνός από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο; Ούτε μισή ώρα περπάτημα”, μου έλεγε. Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι περίκλειστος σε ένα ίδρυμα και μετά χάος. Το θέμα είναι πώς θα εξακτινωθεί».
Η Μυρσίνη Ζορμπά κατέγραψε κάποιες σκέψεις της για τον πολιτισμό και στο βιβλίο της «Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών» (εκδ. Πόλις). Το όνομά της δόθηκε στο Εργαστήριο Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης. Τι εντύπωση θα της έκανε ένα συνέδριο για εκείνη; «Είναι κάτι που με βασανίζει», καταλήγει ο Αντώνης Λιάκος. «Μπορεί να μου είχε βάλει τις φωνές. Ή θα έλεγε ξεκινήστε από αυτές τις ιδέες –εγώ δεν είμαι εδώ– και προχωρήστε παραπέρα, τολμηρά, βασανίζοντας τη σκέψη σας».