Τείχος αδιαπέραστο μας χωρίζει από τον κόσμο του Ισλάμ. Αν εξαιρέσουμε το φολκλορικό υλικό και τα όσα γνωρίζουν οι ειδικοί, ψιχία λογοτεχνίας και ιστορίας έχουν φτάσει στο ευρύ κοινό. «Το Βιβλίο του Σαλαντίν», του πολύ γνωστού Ταρίκ Αλί που γράφει στα αγγλικά, είναι το δεύτερο μιας τετραλογίας που περιγράφει τη σύγκρουση του Χριστιανικού και του Ισλαμικού κόσμου με τον τρόπο της μυθιστορηματικής χρονογραφίας.
Ανατολίτικη γοητεία
Το ότι υπάρχει αφηγητής και η εξιστόρηση γίνεται στο πρώτο πρόσωπο, δίνει στο κείμενο την αργή, λεπτομερειακή και πολυπλόκαμη γοητεία που χαρακτηρίζει το ανατολίτικο γράψιμο. Είναι σαν παραμύθι. Αλλά παραμύθι με γερά ιστορικά θεμέλια, που ενώ προσφέρει στον αναγνώστη ένα ηδύποτο, τον μαθαίνει ταυτόχρονα ιστορία και μάλιστα μ’ έναν τρόπο ανθρώπινο, ίσως και ανθρωπιστικό, αφού οι ζαλιστικοί καπνοί της ανάγνωσης κατορθώνουν να σκεπάσουν τις ξερές και κουτές ερμηνείες και να αποκαλύψουν έναν άλλο πολιτισμό με όλη του τη γοητεία και τις αντιφάσεις του.
Ενα βράδυ, μετά το φαγητό, ο Εβραίος ιστορικός και σοφός Ισαάκ Ιμπν Γιακούμπ, δέχεται στο σπίτι του μια επίσκεψη. Ο επισκέπτης δεν είναι άλλος από τον Γιουσούφ Σαλάχ-ουντ-Ντιν, τον λεγόμενο Σαλαδίνο. Ο Ηγέτης των Γενναίων ζητάει έναν έμπιστο γραφιά που θα καταγράψει τη ζωή του και την πολεμική του δράση για να φτάσει η αλήθεια στις γενιές που θ’ ακολουθήσουν. Αν και κυκλωμένος από τον εχθρό, «τους μουλωχτούς και πικρόχολους», όπως περιγράφονται κάπου στο βιβλίο, σταυροφόρους, ο Σαλαδίνος σχεδιάζει να ανακτήσει την αλ-Καντίσιγια, την Ιερουσαλήμ που είχε πέσει στα χέρια τους το 1099. Ο σοφός Ιμπν Γιακούμπ δέχεται και ακολουθώντας «την αυστηρή χρονολογική σειρά του ιστορικού Ταμπαρί»ζητάει να μάθει τη ζωή του Σαλαντίν από τα παιδικά του χρόνια.
Ετσι, με ένα κράμα τεχνικών in medias res και ab ovo ξεκινάει η αφήγηση μ’ ένα σταδιακό ξετύλιγμα που θυμίζει έπος και παραμύθι μαζί, με πολλά στοιχεία λαϊκής ηθογραφίας και ερωτικού ρομάντζου. Σύμπλεγμα διόλου ευκαταφρόνητο, χυμώδες, με συμπαθητική ελληνική γλώσσα με ανατολίτικο αέρα, που λυτρώνει από τα πλαστικά ελληνικά που μας βομβαρδίζουν.
Με σύμμαχο τον καιρό
Τελικά ο Σαλαντίν, ο πανέξυπνος Κούρδος πολέμαρχος και χαλίφης της Βαγδάτης κατόρθωσε να ανακτήσει την Ιερουσαλήμ, το 1187, εφαρμόζοντας τη στρατηγική που επτά αιώνες αργότερα θα εφήρμοζε ο στρατηγός Κουτούζοφ για να απωθήσει τα στρατεύματα του Ναπολέοντα από τη Ρωσία: συμμαχεί με τις καιρικές συνθήκες. Ο πυρωμένος ήλιος της ερήμου ψήνει τις πανοπλίες των σταυροφόρων και η δίψα τους στεγνώνει το λαρύγγι και το μυαλό. Την επομένη της μάχης του Χατίν οι Φράγκοι έχουν κατατροπωθεί και η αλ-Καντίσιγια ανήκει και πάλι στους Αραβες. Και πριν ακόμη τα επινίκια καλά καλά τελειώσουν, ο σουλτάνος συλλογιέται την όμορφη Ζουμπάιντα, το αηδόνι της Δαμασκού που κάθεται οκλαδόν κάτω και παίζει τετράχορδο λαούτο. Αλλοι καιροί, άλλα ήθη…
Οι συνέπειες της νίκης του Σαλαδίνου ήταν τεράστιες. Δημιουργήθηκε ένα ενιαίο κράτος με έδρα τη Βαγδάτη, το οποίο καταστράφηκε από τους Μογγόλους το 1258 για να αναβιώσει μέσα από το οθωμανικό κράτος με άλλη μορφή. Το γεγονός αυτό, καθώς και το θρησκευτικό χάσμα μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών και η διείσδυση του Ισλάμ στον δυτικό κόσμο μέσω Ισπανίας, το αμάλγαμα που έγινε και αυτό που ίσως να μη γίνει ποτέ, είναι σημαντικά θέματα τα οποία ευκολότερα προσεγγίζει ο ανιστόρητος και εγκλωβισμένος «δυτικός» μέσα από ένα χρονικό σαν παραμύθι. Το βιβλίο αυτό μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει ως υπόμνηση, αλλά και μετριασμός μιας χρόνιας έλλειψης.