«Σίδνεϊ – Κτίριο Οπερας», «Μπιλμπάο – Μουσείο Guggenheim»: Δύο πολύ γνωστές περιπτώσεις όπου σημαντικά δημόσια κτίρια-τοπόσημα (landmarks) «ταυτίζονται» στη συλλογική συνείδηση με την εικόνα μιας πόλης. Στα παραπάνω παραδείγματα θα πρέπει να προσθέσουμε πλέον και το «Αμβούργο – Κτίριο Φιλαρμονικής του Ελβα». Στην πιο πλούσια πόλη-λιμάνι του γερμανικού Βορρά έχει ανοίξει τις πύλες του από τον Ιανουάριο του 2017 το νέο κτίριο της Φιλαρμονικής, ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα που ο σχεδιασμός του άρχισε το 2001, οι κατασκευαστικές εργασίες ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2007, στοίχισε το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 866 εκατ. ευρώ (!) και πέρασε από «σαράντα κύματα» μέχρι να ολοκληρωθεί.
Επιδεικνύοντας ισχυρά αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά αντανακλαστικά, οι Αρχές της πόλης, μαζί με επενδυτές από τον ιδιωτικό τομέα, αποφάσισαν να δημιουργήσουν το νέο μουσικό-πολιτιστικό κέντρο του Αμβούργου στην περιοχή του λιμανιού και συγκεκριμένα σε μια παλαιά κεντρική αποθήκη (ύψους σχεδόν 50 μέτρων) κατασκευασμένη τη δεκαετία του 1960. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ανατέθηκε στο δίδυμο των Ελβετών Jacques Herzog και Pierre De Meuron, στα πιο γνωστά έργα των οποίων περιλαμβάνονται η Tate Modern στο Λονδίνο και το Ολυμπιακό Στάδιο του Πεκίνου. Σε μια ακραία μεν, αλλά εξαιρετικά εμπνευσμένη χειρονομία, οι αρχιτέκτονες αποφάσισαν να «τοποθετήσουν» πάνω από τη μεγάλη υπάρχουσα αποθήκη (με τις χαρακτηριστικές όψεις από κόκκινο τούβλο) ένα… ακόμη μεγαλύτερο γυάλινο κτίριο, με στέγη που προσομοιάζει με εικόνα κυμάτων.
Αυτή ήταν η αρχή· 16 χρόνια αργότερα το νέο κτίριο ύψους 110 μέτρων δεσπόζει στο λιμάνι του Αμβούργου σαν ένα σύγχρονο γλυπτό από τούβλο και γυαλί. Ο αρχικός εντυπωσιασμός όταν προσεγγίζεις το κτίριο εξωτερικά, μετατρέπεται σε δέος όταν μπαίνεις σε αυτό: με μια αρχιτεκτονική ενέργεια υψηλού αστικού συμβολισμού, o επισκέπτης, μέσω μιας εσωτερικής κυλιόμενης σκάλας-τούνελ μήκους 82 μέτρων, μεταφέρεται από το ισόγειο σε μια «εναέρια δημόσια πλατεία» μεταξύ νέου και παλαιού τμήματος (σε ύψος 50 μέτρων!), προσβάσιμη σε όλους, με απίστευτη θέα 360 μοιρών προς την πόλη και τον ποταμό Ελβα. Από αυτό το επίπεδο γίνεται επίσης η είσοδος στις υπερκείμενες μουσικές αίθουσες και το (πολυτελές) ξενοδοχείο στην ανατολική πλευρά.
Το κτίριο είναι ένα εγχειρίδιο σύγχρονης οικοδομικής τεχνολογίας, με εντυπωσιακότερες κατασκευές τη high-tech γυάλινη περιμετρική όψη με τα ειδικά ευθύγραμμα και καμπύλα κρύσταλλα που δίνουν διαφορετικούς χρωματισμούς στο κτίριο ανάλογα με την ώρα και τις καιρικές συνθήκες, τους καμπύλους ανεμοφράκτες στην «πλατεία», την κυματιστή οροφή και βέβαια τη μεγάλη αίθουσα μουσικής. Η τελευταία είναι μία από τις πιο σύγχρονες στον κόσμο, με χωρητικότητα 2.100 θέσεων. Δεν υπάρχει πρακτικά ούτε μία ευθύγραμμη επιφάνεια στην αίθουσα, η οποία έχει επενδυθεί με μια «λευκή επιδερμίδα» από πολυμορφικά γύψινα πανέλα, που εξασφαλίζουν τον καταπληκτικό ήχο που φτάνει στους θεατές (την ημέρα της επίσκεψής μας ακούσαμε το κοντσέρτο για βιολί του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και την 7η Συμφωνία του Ντμίτρι Σοστακόβιτς).
Αστικός δυναμισμός
Το κτίριο της Φιλαρμονικής είναι ένα σύμβολο αστικού δυναμισμού και ένα πολύτιμο δώρο στους κατοίκους αυτής της πανέμορφης, κοσμοπολίτικης και ιστορικής πόλης του γερμανικού Βορρά. Είναι γνωστό ότι η επένδυση στην καλή αρχιτεκτονική αποτελεί ένα από τα βασικότερα εργαλεία διαμόρφωσης του μέλλοντος μια πόλης. Ε, λοιπόν, το παράδειγμα του σύγχρονου Αμβούργου το αποδεικνύει στην πράξη.
* Διευθυντής του Κέντρου Πολιτισμού, Ερευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος.