ΖΙΛΜΠΕΡ ΣΙΝΟΥΕ
Ιρένα Σέντλερ
Η γυναίκα που έσωσε 2.500 παιδιά στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
μτφρ. Βασιλική Κοκκίνου
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 272
«Μέσα σ’ εκείνο το ταραγμένο τοπίο, μες στη θλίψη των γκρίζων σπιτιών και της σιωπής, η σκηνή είχε κάτι το εξωπραγματικό. Μια γυναίκα προχωρούσε κυκλωμένη από τον φόβο, τα ερείπια, την πείνα, την ανθρώπινη αθλιότητα στον υπέρτατο βαθμό, κρατώντας στην αγκαλιά της ένα παιδί, που σίγουρα δεν θα θυμόταν ποτέ εκείνες τις στιγμές κατά τη διάρκεια των οποίων παιζόταν το μέλλον του».
Η αληθινή ιστορία της Πολωνής Ιρένα Σέντλερ, της γυναίκας η οποία αψηφώντας κάθε κίνδυνο κατάφερε να σώσει 2.500 παιδιά από τη ναζιστική θηριωδία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το θέμα του νέου βιβλίου του Ζιλμπέρ Σινουέ. Ο Σινουέ δεν περιγράφει απλώς μια ήδη γνωστή ιστορία. Καταγράφει τα πραγματικά γεγονότα, μετατρέποντας τα ρεαλιστικά στοιχεία σε μυθιστορηματική αφήγηση και η υφολογική του προσέγγιση ανασυνθέτει τη δραματική ατμόσφαιρα της εποχής με ακρίβεια, χωρίς να εμπλέκεται ο ίδιος συναισθηματικά, αλλά καταφέρνοντας να κάνει τον αναγνώστη να διεισδύσει στους θαλερούς τόπους των τεκταινομένων με ευκολία.
Η Ιρένα Σέντλερ, υπάλληλος της κοινωνικής πρόνοιας στη Βαρσοβία, χρησιμοποιώντας τη θέση της κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στο γκέτο εξόντωσης των Εβραίων, όταν της ανέθεσαν τον έλεγχο των συνθηκών υγιεινής των εγκλείστων. Oταν μια νέα γυναίκα θα της ζητήσει να σώσει τη μικρή Aνια, η Ιρένα θα αρχίσει να μηχανεύεται τρόπους για να το πετύχει. Μετά την πρώτη αυτή διάσωση του μικρού κοριτσιού, η Ιρένα θα θέσει σκοπό της ζωής της να βοηθήσει τις απελπισμένες εβραϊκές οικογένειες, αφού γνωρίζει καλά ότι δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν.
Θα μπορέσουν να διαφύγουν από το γκέτο χάρη στην Ιρένα και στην οργάνωση που δημιουργήθηκε γι’ αυτό τον σκοπό 2.500 παιδιά εφοδιασμένα με πλαστά χαρτιά, για να δοθούν σε πολωνικές οικογένειες ή να μεταφερθούν σε ορφανοτροφεία και θρησκευτικά ιδρύματα έως ότου τελειώσει ο πόλεμος.
Ο Σινουέ ακολουθεί τα βήματα της Ιρένα. Περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την αγωνία της και τους διάτορους φόβους της, αλλά κυρίως την αποφασιστικότητά της από την πρώτη στιγμή που κρίνει ότι πρέπει να πάρει την τύχη αυτών των παιδιών στα χέρια της, μέχρι τη στιγμή της σύλληψής της και της καταδίκης της. Η ηρωίδα του Σινουέ, όμως, δεν τυλίγεται στα πέπλα του μύθου. Παραμένει στις ανθρώπινες διαστάσεις της ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, εκείνος που διακρίνει μπροστά του τις αναμμένες αλωνιστικές μηχανές της μεγάλης Ιστορίας και βλέπει ότι είναι έτοιμες να συνθλίψουν τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων προτού τους προσπεράσει. Ακούει τον ανάλγητο εκκωφαντικό τους θόρυβο και σπαράζει.
Ο σπαρακτικός διάλογος
Αποφασίζει να σταθεί τροχοπέδη στις μηχανές που έστησε ο χρόνος για να αλέσει τις ζωές των Εβραίων και αφού δεν μπορεί να τους σώσει όλους θα πολεμήσει με κάθε μέσο να σώσει τα παιδιά τους. «Ναι, θέλω να τα σώσω. Oχι όλα, αυτό θα ήταν αδύνατο, αλλά όσο πιο πολλά μπορώ», θα πει σε έναν σπαρακτικό διάλογό της με τον Στέφαν, τον άνθρωπο που αγάπησε και τη βοήθησε στο δύσκολο αυτό εγχείρημα.
Ο Σινουέ στήνει τις σκηνές της ιστορίας του με κινηματογραφική ροή. Ο αναγνώστης συμμετέχει με όλες του τις αισθήσεις σε όσα συμβαίνουν. Μυρίζει τη βρώμα των υπονόμων, ακούει το βουβό κλάμα των παιδιών, ανατριχιάζει με τον άηχο σπαραγμό των γονιών τους, βλέπει τις αθλιότητες που επικρατούν στο γκέτο, μοιράζεται τη φρίκη των βασανιστηρίων της Ιρένα, βιώνει την αποκτήνωση του ανθρώπου. Και παράλληλα αναρωτιέται τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο αγρίμι; Ποιες είναι αυτές οι συνθήκες που μπορεί να δυναμιτίσουν τον παραλογισμό της αποθηρίωσης; Και ποιες διαμορφώνουν έναν άνθρωπο έτσι ώστε να μην παραμείνει παθητικός θεατής μπροστά στο βορβορώδες τέλμα της ανθρωπιάς, αλλά να αποφασίσει, με οποιοδήποτε τίμημα, να εναντιωθεί στην πλήρη αποτελμάτωση της συνείδησής του;
Η Ιρένα ένιωσε ότι έπρεπε να αποτινάξει από πάνω της όλα όσα η συνείδησή της δεν μπορούσε να δεχθεί. Γι’ αυτό και η δική της απάντηση είναι μία και είναι απλή: «Oποιος σώζει μία ζωή, σώζει τον κόσμο όλο. Θα προσπαθήσω, λοιπόν, να σώσω πολλές φορές τον κόσμο».