ROBERT DALLEK
Franklin D. Roosevelt: A Political Life
εκδ. Viking, σελ. 692
Το βιβλίο περιγράφει πώς ο FDR σφυρηλάτησε την εθνική ενότητα, στέλνοντας μήνυμα στον σημερινό ένοικο του Λευκού Οίκου.
Στους ιστορικούς που έχουν κατατάξει τον Φραγκλίνο Ντελάνο Ρούζβελτ στην τριάδα των μεγαλύτερων προέδρων της Αμερικής, μετά τον Τζορτζ Ουάσιγκτον και τον Αβραάμ Λίνκολν, προστέθηκε πρόσφατα και ο Ρόμπερτ Ντάλεκ, με μία ογκώδη πολιτική βιογραφία του 32ου Αμερικανού προέδρου, σε συνέχεια προηγούμενων βιβλίων του για τον Τζον Κένεντι και τον Λίντον Τζόνσον, που απέσπασαν εγκωμιαστικά σχόλια.
Kυβερνήτης της Νέας Υόρκης από το 1928 έως το 1932, o FDR, όπως ήταν ευρύτερα γνωστός, ανέλαβε τα ηνία της χώρας του σε μία από τις πιο ζοφερές περιόδους της ιστορίας της, κερδίζοντας τέσσερις διαδοχικές προεδρικές εκλογές ως υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος το 1932, 1936, 1940 και 1944, ένα άνευ προηγουμένου πολιτικό επίτευγμα στην ιστορία της χώρας. (Μετά την έγκριση της 22ας τροπολογίας του αμερικανικού συντάγματος το 1947, ετέθη συνταγματικό όριο δύο τετραετών προεδρικών θητειών.)
Οταν ορκίστηκε για πρώτη φορά πρόεδρος τον Μάρτιο 1933, παρέλαβε μία χώρα βυθισμένη στη Μεγάλη Υφεση μετά το κραχ του Χρηματιστηρίου το 1929, με 25% ανεργία, 15 εκατομμύρια πολίτες χωρίς απασχόληση, πτώση του ΑΕΠ κατά 28% και χιλιάδες χρεοκοπημένες τράπεζες. Οκτώ χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1941, μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, την οδήγησε νικηφόρα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνεισφέροντας αποφασιστικά στη συμμαχική νίκη κατά των δυνάμεων του Αξονα. Οταν πέθανε τον Απρίλιο του 1945, σε ηλικία 63 ετών, είχε πετύχει την οικονομική ανάκαμψη της Αμερικής και την ανάδειξή της ως του ισχυρότερου κράτους στον κόσμο, αλλά δεν πρόλαβε να δει λίγους μήνες αργότερα την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, όπως διακαώς επιθυμούσε.
Για τον Ντάλεκ, o FDR κατέχει επάξια τη φήμη ενός εκ των μεγαλυτέρων προέδρων της Αμερικής, γιατί άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του σε εσωτερικό και εξωτερικό. Η αναπηρία του στα κάτω άκρα από πολιομυελίτιδα το 1921 σε ηλικία 39 ετών, δεν στάθηκε εμπόδιο στην πολιτική του δράση, αφού, όπως έλεγε, οι συμπολίτες του υπέφεραν χειρότερα από τον ίδιο.
Κληθείς να λάβει αποφάσεις στην κυριολεξία ζωής και θανάτου επιστράτευσε την ανεξάντλητη αισιοδοξία του για να ξεριζώσει τον φόβο και να δώσει ελπίδα σε ένα δοκιμαζόμενο λαό, ενώνοντας όλους τους Αμερικανούς σε ένα κοινό αγώνα, πρώτα για να ανακοπεί η φτωχοποίηση της χώρας και αργότερα για να σωθεί η φιλελεύθερη δημοκρατία από την επέλαση της ναζιστικής Γερμανίας και της μιλιταριστικής Ιαπωνίας.
Το Νιου Ντιλ, ο πόλεμος κατά του Αξονα και οι αστερίσκοι
Με το τολμηρό πρόγραμμα του Νιου Ντιλ σχεδιασμένο πάνω στο τρίπτυχο «περίθαλψη, ανάκαμψη, μεταρρύθμιση», έβαλε τα θεμέλια για τον «εξανθρωπισμό του οικονομικού συστήματος» με 15 καινοτόμους νόμους στις 100 πρώτες ημέρες της προεδρίας του, που προέβλεπαν δημόσιες δαπάνες σε έργα υποδομής, τόνωση της απασχόλησης, εξυγίανση και ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα και προστασία των αδυνάτων με μέτρα πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης, που ισχύουν μέχρι τις μέρες μας.
Με τη σύζυγό του Ελέανορ, η οποία τον παρότρυνε να είναι πιο προοδευτικός, πιο ανοιχτός σε νέες ιδέες και πιο ευαίσθητος με τους φτωχούς.
Κωφεύοντας στις εισηγήσεις να αναλάβει δικτατορικές εξουσίες και μη πτοούμενος από τις κατηγορίες της Δεξιάς ότι έφερνε τον σοσιαλισμό στην Αμερική, αξιοποίησε το μοναδικό επικοινωνιακό του χάρισμα για να προωθήσει τις ανατροπές, που έσωσαν τη δημοκρατία και το καπιταλιστικό σύστημα από τις καταχρήσεις της αγοράς, έχοντας ως πολιτικό σύμμαχο τη σύζυγό του Ελέανορ, που τον πίεζε διαρκώς να είναι πιο προοδευτικός, πιο ανοιχτός σε νέες ιδέες και πιο ευαίσθητος στους φτωχούς και στις μειονότητες. Η έξοδος από τη Μεγάλη Υφεση, οι επιπτώσεις της οποίας διήρκεσαν για μία δεκαετία, ολοκληρώθηκε με τη γιγαντιαία βιομηχανική κινητοποίηση του πολέμου, με αποτέλεσμα η ανεργία να περιοριστεί στο 1,9% το 1945 από το υψηλό 25% το 1933.
Πανεθνική κινητοποίηση
Στις διεθνείς σχέσεις, ο FDR κατάφερε να παρακάμψει τις σειρήνες τον απομονωτισμού, της ουδετερότητας και του κατευνασμού, που κυριαρχούσαν μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η κοινή γνώμη ήταν εχθρική σε οιαδήποτε ανάμειξη της Αμερικής στο εξωτερικό. Για να εξασφαλιστεί η συμμαχική επικράτηση στον πόλεμο κατά του Αξονα που κήρυξε τον Δεκέμβριο 1941, κινητοποίησε ολόκληρο το αμερικανικό έθνος, όταν 16 εκατομμύρια Αμερικανών υπηρέτησαν στις ένοπλες δυνάμεις, εκ των οποίων 2 εκατομμύρια στην Ευρώπη, ενώ βοήθησε τους συμμάχους με πολεμικό υλικό και δάνεια, ιδίως τη Μεγάλη Βρετανία του Τσώρτσιλ, με τον οποίο ανέπτυξε στενή σχέση αμοιβαίας εκτίμησης.
Παρά τις εκατέρωθεν καχυποψίες, ο FDR δεν ήθελε να διακινδυνεύσει την ενότητα των συμμάχων ούτε μία ρήξη με τον Στάλιν, καθώς η συντριβή της Γερμανίας αποτελούσε την ύψιστη προτεραιότητα. Μέριμνά του, όμως, δεν ήταν απλώς να κερδηθεί ο πόλεμος, αλλά να κατοχυρωθεί μόνιμη ειρήνη, με μεταπολεμική διεθνή συνεργασία στην ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών οργανισμών.
Ο θαυμασμός, πάντως, του συγγραφέα για τον FDR δεν οδηγεί και στην αγιοποίησή του. Στα μελανά σημεία της 12ετούς θητείας του καταγράφει την απροθυμία του να προωθήσει αποτελεσματικά τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων για να μην απολέσει τη στήριξη των νοτίων πολιτειών στο Νιου Ντιλ, τον εγκλεισμό σε στρατόπεδα συγκέντρωσης 120.000 Αμερικανών ιαπωνικής καταγωγής και την αδυναμία του να εμποδίσει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων και να δεχθεί αυξημένες ροές προσφύγων σε μία Αμερική με αντισημιτικά και αντιμεταναστευτικά αισθήματα. Αυτές, όμως, οι αποτυχίες δεν είναι ικανές να υποσκάψουν το μέγεθος της προσφοράς ενός ηγέτη στον οποίο ο αμερικανικός λαός έβλεπε την προσωποποίηση του θάρρους και της ελπίδας, έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη ότι μόνο αυτός θα τον έβγαζε από τη βαθιά οικονομική κρίση και θα κέρδιζε τον πόλεμο.
Στη σημερινή εποχή της πόλωσης, η εθνική ενότητα που ο FDR σφυρηλάτησε για τη σωτηρία της Αμερικής είναι το ηχηρό μήνυμα που διαπερνά το βιβλίο, ένα μήνυμα με αποδέκτη και τον σημερινό ένοικο του Λευκού Οίκου.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.