ΝΤΟΝ ΝΤΕΛΙΛΟ
Zero K
μτφρ.: Λαμπρινή Κουζέλη,
εκδ. Εστία σελ. 312
Το «Zero k», ιδιότυπο μυθιστόρημα του σύγχρονου Αμερικανού συγγραφέα Ντον Ντελίλο, διαδραματίζεται κυρίως στις δαιδαλώδεις, υπόγειες εγκαταστάσεις του πρότζεκτ «Σύγκλιση», όπου κάποιοι πλούσιοι προνομιούχοι έχουν επενδύσει στο να επανέλθουν στη ζωή μελλοντικά με τη βοήθεια της κρυοσυντήρησης και της νανοτεχνολογίας. Ο Ρος Λόκχαρτ είναι παντρεμένος με την Αρτις Μαρτινό, διανοούμενη αρχαιολόγο που συμμετέχει στο πρόγραμμα, καθώς πεθαίνει από μια ανίατη αρρώστια. Ο Λόκχαρτ θα μετουσιώσει τον προσωπικό του πόνο για την αγαπημένη του γυναίκα σε γενναιόδωρη χρηματοδότηση του «Zero k». Ο όρος «Ζero k» παραπέμπει στο απόλυτο μηδέν της κλίμακας Κέλβιν και αντιπροσωπεύει το στιλιζαρισμένο όνομα της μονάδας των σωμάτων κρυοσυντήρησης σε αναστολή ζωής.
Οι νεοπρωτόπλαστοι
Παραταγμένοι σε κλωβούς, διακρίνονται όρθιοι και γυμνοί οι νεκροί, εν αναμονή της αθανασίας σώματος και συνείδησης/εγκεφαλικών συνάψεών τους. Οταν ξυπνήσουν σε κάποια μελλοντική στιγμή, οι νεοπρωτόπλαστοι της νανοτεχνολογίας πρόκειται να ακολουθήσουν μια νέα πίστη, χωρίς το χειραγωγικό φόβητρο του θανάτου των παλαιών θρησκειών, με νέα δεδομένα εννοιών εμφυτευμένα στον εγκέφαλό τους που θα οικειοποιηθούν μέσω μιας παράξενης, τεχνητής γλώσσας.
Μεταξύ των φουτουριστικών εγκαταστάσεων του «Ζero k» και του Μανχάταν περιπλανάται ο Τζέφρι, αφηγητής του Ντελίλο. Γιος του αυτοδημιούργητου μεγιστάνα Ρος Λόκχαρτ από τον πρώτο του γάμο, ο Τζέφρι ως παρατηρητής-κριτής διερευνά τα κίνητρα της «Σύγκλισης», θαυμάζοντας αλλά και ταυτόχρονα αμφισβητώντας το εγχείρημα της ανθρώπινης αθανασίας. Eπεξεργάζεται τις ασάφειες των αναθεωρημένων ανθρωπιστικών και θετικών επιστημών που πραγματεύονται οι καθοδηγητές επιστήμονες και φιλόσοφοι της «Σύγκλισης», διερωτώμενος για τυχόν ανυπόστατα επιχειρήματα που αφορούν την πρακτική μιας τεχνητής νοημοσύνης, εκτός φυσικής εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Οι αναγνώστες παρακολουθούν τον Τζέφρι να παίζει ένα παιχνίδι ονοματοδοσίας. Ως άλλος Αδάμ επινοεί ονόματα για τους ανθρώπους που πρωτοσυναντά, ανάλογα με τη φυσιογνωμία και τη δράση τους στον χώρο. Ενα είδος συγγραφής εν εξελίξει; Ή ένας τρόπος αντίστασης του αφηγητή που προσπαθεί μέσα από τα προσωπικά τραύματα της σχέσης με τον πατέρα του να νοηματοδοτήσει και να επανασυστήσει την ατομικότητά του, δημιουργώντας έναν δικό του κόσμο, όπως εκείνος τον αντιλαμβάνεται; Διαφωνεί με τη σθεναρή απόφαση που έχει πάρει ο Ρος Λόκχαρτ να υποβάλει τον εαυτό του πρόωρα στην κατάσταση κρυοσυντήρησης, προκειμένου να βρεθεί στο πλάι της αγαπημένης του Αρτις, στον υπόγειο κλωβό μιας «ακραίας υποζωής», όπως την αποκαλεί.
Στο πολυσύνθετο μυθιστόρημά του, ο Ντελίλο με ρεαλιστική μυθοπλαστική δύναμη, υπαινίσσεται μια επανερμηνεία της Γένεσης, όπου τα δέντρα της Γνώσης και της Αθανασίας βρίσκονται στη διαχειριστική, υλοποιήσιμη ευχέρεια της τεχνολογίας. Με ευφάνταστους περιγραφικούς συνειρμούς, ο συγγραφέας δίνει έμφαση σε συμβολισμούς ιδωμένους με έναν έντονο εικονοποιητικό και σκηνογραφικό τρόπο. Η Αρτις Μαρτινό, έχοντας υπάρξει αρχαιολόγος, γεφυρώνει τα μυστήρια του παρελθόντος με τα μυστήρια του μέλλοντος, εναγκαλίζοντας θαρραλέα την κοίμησή της. Στέκει μέσα στον κλωβό με τα μάτια κλειστά, σε ένα περίοπτο βάθρο της υπόγειας εγκατάστασης για να ανακαλυφθεί από τις επόμενες γενεές στο βάθος του αόριστου χωροχρόνου. Ο αφηγητής βλέπει μια γυναίκα με μάτια κλειστά να εμφανίζεται ανάμεσα στο νεοϋορκέζικο πλήθος. Μια οραματική προβολή της Αρτις, ως οπτασία θεότητας ιερών επιφανείων ή μιας Θεοτόκου σε ένα θαυμαστό μέλλον.
Σημαντική παράμετρος του ιδεολογικού υποβάθρου στο «Zero k» είναι ο ηθικοπνευματικός θάνατος της πλειονότητας των ανθρώπων. Αυτός εκφράζεται στο βιβλίο μέσα από το συλλογικό παραλήρημα του επερχόμενου «τέλους του κόσμου». Για παράδειγμα, η έκρηξη μετεωροειδούς πάνω από το Τσελιάμπινσκ κοντά στα Ουράλια στις 15 Φεβρουαρίου 2013 αποτελεί για την ομάδα των ειδημόνων της «Σύγκλισης» απόδειξη απόλυτης καταστροφής εξ ουρανού. Καχύποπτος με την ακραία κινδυνολογία που επιβάλλεται στους συμμετέχοντες του εγχειρήματος, ο Τζέφρι παρακολουθεί στις οθόνες των εγκαταστάσεων του «Ζero k» οπτικές «μυθοπλασίες» μονταρισμένων πλάνων που διασταυρώνουν βροχές μουσώνων, ανεμοστρόβιλους, πυρκαγιές και μοναχούς να γίνονται παρανάλωμα, με εξαγριωμένα μπουλούκια δρομέων να τρέχουν ορμητικά.
Αρχέγονο μήνυμα
Η νεωτεριστική υπόγεια μήτρα που θα γεννήσει τον μελλοντικό αθάνατο άνθρωπο αντιστρέφεται δημιουργικά στη συνείδηση του αφηγητή. Παρατηρεί το εντυπωσιακό φαινόμενο της ευθυγράμμισης των ακτίνων του δύοντος ήλιου με τη χάραξη των δρόμων του Μανχάταν μέσα από τα μάτια ενός κατάπληκτου παιδιού που αντιδρά με άναρθρες κραυγές. Ενα αρχέγονο μήνυμα του ερωτικού σμιξίματος ουρανού – γης και της μοναδικότητας αυτής της ζωής που έχουμε.