ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗΣ
Ανάλεκτα Ελληνικής Διπλωματίας
εκδ. Παπαζήση, 2019, σελ. 356
Καθώς η διένεξη για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο κυριαρχεί στην επικαιρότητα, οι απόψεις του πρέσβη επί τιμή Γεωργίου Σαββαΐδη αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού ο διακεκριμένος διπλωμάτης είχε χειρισθεί επί σειράν ετών τις διαπραγματεύσεις της Ελλάδος για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με όμορες χώρες, «ένα ζήτημα υψίστης προτεραιότητας για την ελληνική εξωτερική πολιτική». Το βιβλίο του «Ανάλεκτα Ελληνικής Διπλωματίας» αποτελεί μία συλλογή κειμένων του στην ελληνική και αγγλική από εισηγήσεις στα σεμινάρια του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, διαλέξεις, άρθρα και συνεντεύξεις του για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, στη διαχείριση των οποίων είχε και ο ίδιος συμβάλει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, συνεισφέροντας την άρτια κατάρτιση, ακεραιότητα, μεθοδικότητα και υπευθυνότητα που τον διακρίνουν, από πόστα ευθύνης, όπως του γενικού γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών (2000-2002), του μονίμου αντιπροσώπου στο ΝΑΤΟ (1996-2000) και του πρέσβη στην Ουάσιγκτον (2002-2005).
Οι τεκμηριωμένες απόψεις και προβληματισμοί του καλύπτουν μία ευρεία γκάμα θεμάτων εθνικού ενδιαφέροντος, όπως η εξωτερική πολιτική στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, η στρατηγική της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, με πρότυπο τη διμερή συμφωνία με την Αλβανία το 2009, την οποία όμως μπλόκαρε το συνταγματικό δικαστήριο της γείτονος, η δύσκολη πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η εκκρεμότητα του Κυπριακού, η ανεπιτυχής προσπάθεια της τότε ΠΓΔΜ να προσκληθεί στο ΝΑΤΟ το 2008 και η επακολουθήσασα προσφυγή της κατά της Ελλάδος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης – ΔΔΧ (2008-2011), η εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, η σημασία σύστασης Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, η μετεξέλιξη του ΝΑΤΟ και η συμμετοχή της Ελλάδος από το 1952 μέχρι σήμερα, οι ολυμπιακές προετοιμασίες το 2004, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις και ο ρόλος της ομογένειας στις ΗΠΑ.
Από την ανάγνωση των κειμένων ξεχωρίζει η επίκαιρη προειδοποίηση του συγγραφέα ότι «διαπραγμάτευση υπό το κράτος μεγαφώνων και προβολέων είναι εξ ορισμού αδιέξοδος και η συνθηματολογία, συνωμοσιολογία, υπαινιγμοί προδοσίας και μειοδοσίας με άγνοια των γεωπολιτικών δεδομένων ή για λόγους πολιτικής εκμετάλλευσης οδηγούν στην αδράνεια ή σε λάθη στρατηγικής και τακτικής, που μπορεί να έχουν βαρύ κόστος για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας».
Γι’ αυτόν τα ανοιχτά εθνικά θέματα απαιτούν λύσεις με σεβασμό του διεθνούς δικαίου, ισχυρή πολιτική βούληση, σοβαρή προετοιμασία, στήριξη από τις εγχώριες ελίτ, έγκαιρη και ειλικρινή ενημέρωση της κοινής γνώμης. Διαπραγμάτευση «δεν σημαίνει παραδοχή ή αποδοχή διεκδικήσεων, διαστρεβλωμένων δικαιωμάτων, επιδιώξεων ή μεθοδεύσεων οποιασδήποτε άλλης πλευράς». Κόκκινες γραμμές θα υπάρχουν, αλλά δεν θεωρεί προτιμότερο ή αναγκαίο τα θέματα αυτά να «παραμένουν ανέγγιχτα ή αρρύθμιστα». Χαιρετίζει επίσης την πολιτική έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης, που υιοθετήθηκε το 2011, μετά πολυετή αδράνεια, ενώ θεωρεί παρακινδυνευμένες τις προβλέψεις για την έκβαση δικαστικών παραπομπών λόγω της ασάφειας των σχετικών διατάξεων του Δικαίου της Θάλασσας και της εξελισσόμενης διεθνούς νομολογίας.
Μονόδρομος
Κατά τον κ. Σαββαΐδη για μία χώρα που δεν επιλέγει ή δεν διαθέτει την πολυτέλεια του απομονωτισμού, η μόνη ρεαλιστική επιλογή για τη διασφάλιση του εθνικού συμφέροντος και της διεθνούς επιρροής της είναι η ενεργός συμμετοχή της στους διεθνείς οργανισμούς και η πολιτική αξιοποίηση της συνεισφοράς και των γεωπολιτικών πλεονεκτημάτων της. Ειδικότερα, χαρακτηρίζει «πολιτικά δεδομένη και στρατηγικά επιβαλλόμενη» τη συμμετοχή της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ. Κατηγορηματική επίσης είναι η εκ μέρους του απόκρουση των αιτιάσεων ότι η Ελλάδα «καταδικάσθηκε ή ηττήθηκε» με την απόφαση του ΔΔΧ επί της προσφυγής της ΠΓΔΜ, στην εκδίκαση της οποίας ο ίδιος είχε ορισθεί εκπρόσωπος της χώρας μας.
Τα «Ανάλεκτα Ελληνικής Διπλωματίας» αποτελούν ένα χρήσιμο βοήθημα για τους μελετητές της διπλωματίας. Ευκταίο, πάντως, θα ήταν να συμπληρωθούν από ένα άλλο βιβλίο με τις αναμνήσεις του συγγραφέα από μία πλούσια 40ετή διπλωματική σταδιοδρομία. Θα παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μοιρασθεί με το ευρύτερο κοινό πώς βίωσε π.χ. από τις Βρυξέλλες το παρασκήνιο των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία το 1999, ή από την Ουάσιγκτον την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, που συνέπεσε με την ελληνική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πρώτο εξάμηνο του 2003, την αμερικανική εμμονή με την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας στη μετά την 11/9/2001 εποχή, την αιφνιδιαστική αναγνώριση της ΠΓΔΜ με τη συνταγματική της ονομασία από τον πρόεδρο Μπους αμέσως μετά την επανεκλογή του τον Νοέμβριο 2004, την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. και την απόρριψη του σχεδίου Ανάν από τους Ελληνοκυπρίους το 2004, τα αποτελέσματα τριών πρωθυπουργικών επισκέψεων στην αμερικανική πρωτεύουσα (2003-2005).
Τέλος, καθώς ανακινείται η συζήτηση περί προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, ωφέλιμες θα ήταν οι εμπειρίες του από την εκδίκαση της προσφυγής της ΠΓΔΜ και των χειρισμών των δύο πλευρών στη Χάγη.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος συνυπηρέτησε με τον πρέσβη Γ. Σαββαΐδη στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.