«Το δείπνο» του Ολλανδού συγγραφέα Χέρμαν Κοχ είναι από εκείνα τα μυθιστορήματα που, χωρίς κανείς να το περιμένει, γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη μπεστ σέλερ. Παράλληλα, το βιβλίο δεν άφησε ασυγκίνητη και την κινηματογραφική βιομηχανία, που ετοιμάζεται να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη με πρωταγωνίστρια την Κέιτ Μπλανσέτ. Ποιo είναι όμως εκείνο το στοιχείο που εκτόξευσε το έργο ενός άγνωστου, μέχρι πρότινος, Ολλανδού στην κορυφή των ευπώλητων, ιδιαίτερα στη δύσκολη και απαιτητική αγορά των ΗΠΑ;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Oπως μαρτυρά και ο τίτλος, «Το δείπνο» είναι ακριβώς αυτό, ένα δείπνο σε εστιατόριο, δύο συγγενικών ζευγαριών. Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται αποκλειστικά στους χώρους ενός ακριβού και εξεζητημένου ρεστοράν του Aμστερνταμ, ο δε χρόνος του είναι όσο και ενός πραγματικού γεύματος. Χωρίζεται σε έξι μέρη με τους ακόλουθους παιγνιώδεις τίτλους: 1. Απεριτίφ. 2. Oρεκτικό 3. Kυρίως πιάτο. 4. Eπιδόρπιο. 5. Nτιζεστίφ. 6. Πουρμπουάρ.
Το κουαρτέτο των ηρώων είναι ο Σερζ Λόμαν, η γυναίκα του Μπάμπετ, ο αδελφός του Πάουλ Λόμαν (πρωτοπρόσωπος αφηγητής) και η γυναίκα του Κλερ. Από την πρώτη σελίδα πληροφορούμαστε ότι ο Σερζ είναι ο δημοφιλέστερος πολιτικός της Ολλανδίας, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις, ο επόμενος πρωθυπουργός. Ο αδελφός του Πάουλ όμως τον εχθρεύεται, τον μισεί, τον θεωρεί περίπου ένα οικογενειακό ατύχημα. Γιατί λοιπόν αποδέχθηκε την πρόσκληση για το δείπνο;
Οι δύο οικογένειες έχουν να συζητήσουν και να βρουν την αρμόζουσα λύση σε ένα σοβαρό οικογενειακό πρόβλημα: τα δύο τους 16χρονα αγόρια προέβησαν σε μια αποτρόπαιη πράξη που μόνον εκείνοι γνωρίζουν. Στη βραδινή τους βόλτα, επιτέθηκαν αναίτια σε έναν ηλικιωμένο άστεγο, που βρήκαν να κοιμάται σε ένα ΑΤΜ, ύστερα για πλάκα τον περιέλουσαν με βενζίνη και τον έκαψαν ζωντανό!
Οι υπαίτιοι δεν συνελήφθησαν, ωστόσο η αστυνομία έχει δώσει στη δημοσιότητα ένα θολό φιλμάκι από την κάμερα του ΑΤΜ, που κατέγραψε την επίθεση. Οι αδελφοί Λόμαν ευθύς αναγνώρισαν τους γιους τους από τα ρούχα και το στυλ τους, μα δεν βρήκαν το κουράγιο να τηλεφωνήσουν στην αστυνομία. Οσο μάλιστα περνούν οι μέρες, οι δύο οικογένειες προβληματίζονται για το αν θα πρέπει να καταστρέψουν τις ζωές των γιων τους οδηγώντας τους στη Δικαιοσύνη ή θα πρέπει να υποκριθούν τους ανήξερους, αφήνοντας τη λήθη να καλύψει αυτή τη νεανική απερισκεψία, που δεν έβλαψε παρά ένα περιθωριακό άτομο.
Ο πολιτικός Σερζ Λόμαν αισθάνεται πιο ανασφαλής και ευάλωτος. Αποφασίζει λοιπόν να συγκαλέσει οικογενειακή σύσκεψη, υπό το φως των κεριών, σε ένα ουδέτερο μέρος. Η συζήτηση που θα ακολουθήσει κάθε άλλο παρά αδελφική θα είναι. Οσο η ωμή αλήθεια αποκρύβεται τόσο περισσότερο βγαίνουν στην επιφάνεια τα χειρότερα αισθήματα, ένας κανιβαλικός τρόπος σκέψης, μια ανεξήγητη βία, που θα πάρει σάρκα και οστά μόλις ο μέλλων πρωθυπουργός ανακοινώσει στην ομήγυρη ότι έχει πάρει ήδη την απόφασή του: να καταδώσει τα παιδιά, προς γνώση και συμμόρφωση. Ισως και για να σώσει τη δική του πολιτική καριέρα, πριν οι αστυνομικοί ή κάποιοι δημοσιογράφοι αποκαλύψουν τους ενόχους και ξεσπάσει το σκάνδαλο.
Η οργισμένη αντίδραση του αδελφού του, Πάουλ, είναι θα λέγαμε κάτι το αναμενόμενο. Εκείνο όμως που μεταβάλλει άρδην την ατμόσφαιρα του βιβλίου δεν είναι ούτε η απόφαση του ενός αδελφού ούτε η αντίδραση του άλλου, όσο κάτι το απεχθές και το τρομακτικά νοσηρό που εμφανίζεται κάτω από τα λόγια και την υποκρισία της πολιτισμένης συμπεριφοράς. Μια κληρονομική ψυχική πάθηση που γίνεται κανόνας και τρόπος συμπεριφοράς στην οικογένεια, υιοθετώντας τη βία ως μέσο επίλυσης κάθε διαφοράς. Εδώ ο Χέρμαν Κοχ συναντά την Πατρίσια Χάισμιθ και τον πιο γνωστό της ήρωα, τον σχιζοφρενή δολοφόνο κύριο Ρίπλεϊ, μα και τον Λέοντα Τολστόι, που με την περίφημη ρήση του στην «Αννα Καρένινα» μοιάζει να συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία μας. «Οι ευτυχισμένες οικογένειες -γράφει ο Ρώσος συγγραφέας – είναι ίδιες κι απαράλλαχτες, όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια τη βαραίνει η δική της, η ιδιαίτερη δυστυχία». Και η ιδιαίτερη δυστυχία της οικογένειας Λόμαν είναι μεταδοτική στα άρρενα μέλη της. Αυτή η ιατρική «λεπτομέρεια» θα τινάξει στον αέρα την αδελφική σχέση και είναι μάλλον εκείνο το συστατικό του λογοτεχνικού μύθου που προξενεί το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού.
Χέρμαν Κοχ, «Το δείπνο» (μυθιστόρημα). μτφ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 307, ευρώ 15