RITA DOVE
The Penguin Anthology of the 20th Century American Poetry
εκδ. Penguin Νέα Υόρκη, 2012
σελ. 600
Οι Αμερικανοί ποιητές του 20ού αιώνα χάραξαν ανεξίτηλα την παγκόσμια ποίηση. Χωρίς τον Εζρα Πάουντ, τον Τ.Σ. Ελιοτ, τον Γουάλας Στίβενς, την Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, τη Μάριαν Μουρ, τον Τζον Ασμπερι, την Αν Σέξτον και πέντε έξι ακόμη λευκούς Αμερικανούς ποιητές, η ανά τον κόσμο ποίηση σήμερα δεν θα είχε φτάσει στην υψηλή κλίμακα στην οποία βρίσκεται.
Αυτό είναι μια αρχή η οποία, θα υπέθετε κανείς, δεν αμφισβητείται από κανέναν. Οχι ακριβώς. Γιατί η Ρίτα Νταβ, η βραβευμένη με Πούλιτζερ (αλλά και πολλές άλλες διακρίσεις) μαύρη Αμερικανίδα ποιήτρια, που επιμελήθηκε την «Ανθολογία Πένγκουιν της Αμερικανικής Ποίησης του 20ού αιώνα», αυτή την αρχή τη θέτει υπό συζήτηση. Γι’ αυτό και πολύς θόρυβος ξέσπασε με την έκδοσή της. Και δικαίως.
Εμειναν απέξω μεγάλα και καταξιωμένα ονόματα, ενώ δημοσιεύονται ποιήματα ποιητών, κατά πολλούς, δεύτερης διαλογής.
Ο κύριος λόγος, όμως, για την αναταραχή που προκάλεσε ο εν λόγω τόμος στο αμερικανικό ποιητικό σινάφι είναι επειδή μια καλή ποιήτρια μπήκε στα χωράφια των κριτικών και των ερευνητών και θέλησε να αναδείξει φωνές πολιτικές, ιδιάζουσες, αποκλίνουσας ποιητικής φόρμας και στυλ, μειονοτικές, διαφορετικές, δίνοντάς τους περισσότερη έκταση από όση, πιθανόν, δικαιούνται: σπουδαίοι ποιητές όπως ο Γουάλας Στίβενς, ο Ρόμπερτ Λόουελ ή ο Τζέιμς Μέριλ έχουν τον ίδιο αριθμό σελίδων ή λιγότερες από τον Μέλβιν Τόλσον ή τον Αμίρι Μπαράκα. Ποιοι απουσιάζουν; Ο Αλεν Γκίνζμπεργκ, η Σίλβια Πλαθ, ο Φίλιπ Λαμαντία, ο Τζορτζ Χίτσκοκ, η Νίκι Τζιοβάνι, η Αν Κάρσον (μην πει κανείς ότι είναι Καναδέζα, γιατί υπάρχουν τουλάχιστον δεκαπέντε ποιητές που δεν γεννήθηκαν στην Αμερική αλλά συμπεριλαμβάνονται, όπως οι Μαρκ Στραντ, Ντέρεκ Γουόλκοτ, Τσαρλς Σίμικ, Πολ Μολντούν, Λι Γιανγκ Λι) και τριάντα έως πενήντα ακόμη ποιητές, οι οποίοι όντως με την ποίησή τους έφεραν τα πάνω-κάτω στο αμερικανικό ποιητικό κατεστημένο.
Και για μεν τους Γκίνζμπεργκ και Πλαθ η Νταβ εξηγεί ότι απουσιάζουν επειδή τα χρήματα που ζήτησαν οι εκδότες για την άδεια αναδημοσίευσης των ποιημάτων τους ήταν τόσο πολλά, που θα έπεφτε έξω ο προϋπολογισμός της έκδοσης. Για τους υπόλοιπους, όμως;
Η «Ανθολογία» έχει χρονολογική σειρά, σύμφωνα με το έτος γέννησης του κάθε ποιητή, συνοδεύεται με σύντομο εργοβιογραφικό σημείωμα και με όχι αρκετά μεγάλο πρόλογο (μόνο 27 σελίδες) για ένα τέτοιο εγχείρημα. Απαντώντας στα επικριτικά σχόλια της κριτικού Χέλεν Βέντλερ, η Ρίτα Νταβ αναφέρει πως η ταραχή που προκάλεσε η ανθολογία της οφείλεται στο γεγονός ότι «ένας καλός ανθολόγος είναι ικανός να διαβάζει και πέραν του προσωπικού του γούστου». Το κριτήριό της ήταν, ισχυρίζεται, «η επιλογή σημαντικών ποιημάτων που έχουν λογοτεχνική αρετή».
Εχουν πολλά κοινά οι ποιητές τής υπό συζήτηση ανθολογίας. Κατ’ αρχάς το 90% έχει βραβευθεί με το λιγότερο ένα βραβείο. Δεύτερον, σχεδόν όλοι διδάσκουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια και κολέγια. Τρίτον, έχουν γράψει ποιήματα που αρέσουν στην ανθολόγο. Αρκετοί ποιητές είναι της γενιάς της (γεννήθηκε το 1952), πολλοί είναι νεότεροι.
Και ακριβώς επειδή στους 175 ποιητές οι 41, δηλαδή πάνω από το ένα τέταρτο, γεννήθηκαν από το 1950 και μετά, καθιστά ύποπτα τα κίνητρα του εγχειρήματος: μήπως τα κριτήρια ήταν χαλαρά και ελαφρώς «της παρέας», δηλαδή να μη λείψουν οι φίλοι μας;
Το ερώτημα που μπαίνει είναι όχι αν υπάρχουν 175 ποιητές που αξίζουν παρόμοιας ανθολόγησης και άξιοι να συμπεριληφθούν στο Americus poetic corpus, αλλά αν είναι αυτοί οι 175 ποιητές που ανθολογούνται ό,τι καλύτερο έχει να δείξει η Αμερική τον 20ό αιώνα.