Α.-Ι.Δ. ΜΕΤΑΞΑΣ
Τα όρια των όρων
εκδ. Ι. Σιδέρης, σελ. 140
Η κατοχύρωση, η επιβολή, η ερμηνεία και η κατά περίπτωση αποσαφήνιση ή συσκότιση όρων επικοινωνίας, πολιτικής και θεσμών εντός ενός μεταβαλλόμενου κοινωνικού πλαισίου αποτελούν συνιστώσες της ιστορικής διαδρομής. Και η επέκταση, όσο και η ανατροπή των ορίων τών εν ισχύι όρων υπακούουν σε τακτικές κινήσεις συγκράτησης μιας κατάστασης και, την ίδια στιγμή, σε εξελίξεις στρατηγικής για τη θεμελίωση ή την ενίσχυση της παρούσας ή αντίπαλης κατάστασης.
Σε αυτό το ασταμάτητο «παιχνίδι», όπου δόγματα, θεωρίες, επιστήμες και επιστημοσύνες συνδιαλέγονται, συγκρούονται, συναποφασίζουν, καταστέλλονται, επιβάλλονται ως απαράβατοι κανόνες, οι εξελίξεις των επικοινωνιών, των τεχνολογιών, της αναγνώρισης ετεροτήτων, έχουν δρομολογήσει υψηλές ταχύτητες στην πολιτική και στην κοινωνία, μια πολυπλοκότητα που υπερβαίνει τα όρια των αποδεκτών όρων. Η διατήρηση όρων του παρελθόντος, η εκρηκτική ζωηρότητα νέων, η πολυσημία και επιστημονικοφάνεια θέτουν το ερώτημα της νόθευσης, της βεβήλωσης, όσο και της περιγραφικής πρότασης για την «εννοιολογική/σημειωτική αποφυλάκιση της πολιτικής/κοινωνικής ζωής/πράξης».
Ο Γιάννης Μεταξάς, με γνώση των διακλαδικών παραμέτρων της πολιτικής επιστήμης, εισέρχεται σε ένα πεδίο επιχειρημάτων, με την εμπιστοσύνη χάραξης πλαισίου «ανοιχτής» συλλογιστικής προς έρευνα και μελέτη των όρων και των ορίων τους υπό την πίεση των τεχνικών και τεχνολογικών επικρατήσεων. Σε ένα σύντομο κείμενο, που υπογράφει ως «δοκίμιο», ενώ πρόκειται για επαρκές «σχεδίασμα» ανίχνευσης και δικαιολογημένης υποψίας κάθε σχολίου του, με παράλληλη υποστήριξη των προτιμήσεών του χάρη σε μακροσκελείς βιβλιογραφικές υποσημειώσεις, χαράζει τον μέγιστο δυνατό παρονομαστή μιας εξίσωσης όπου οι όροι ισούνται με τα όριά τους, όπου το «ισούνται» υπακούει στον κυματισμό της πολιτικής και κοινωνικής σταθεράς (και –ίσως– ηθικής). Αν η πολιτική επιστήμη, ιδιαίτερα για τους κλάδους της πολιτικής μεθοδολογίας, της πολιτικής ψυχολογίας και της πολιτικής επικοινωνίας, όπως και η σχέση τέχνης και εξουσίας συνιστούν ένα ιδιαίτερα κρίσιμο κεφάλαιο, αν όλα αυτά έχουν αξιόπιστο εκπρόσωπο στη χώρα μας, τα συναντάμε με πρωτότυπο τρόπο στα έργα του Γιάννη Μεταξά.
Το κείμενο, συμπαγές και περιεκτικό, στηρίζεται σε μιαν αισθητική πονηριά, προφανή σε προηγούμενα γραπτά (π.χ. «Η αποδυνάμωση των βάθρων», «Υπαινικτικά πορτραίτα», «Η ρητορική των ερειπίων»), η οποία λαβαίνει τη μορφή άμεσων και έμμεσων αναφορών στη ζωγραφική, τη λογοτεχνία, τη μουσική (με απόηχο βαγκνερικής αυτοτέλειας). Πρόκειται δηλαδή για ένα «εξάμετρον», όπου το πρώτο μέρος («Εισαγωγική υπόθεση») και το τελευταίο («Επίμετρο») αποτελούν πρόλογο/ουβερτούρα και επίλογο/φινάλε, ώστε να αναπτυχθεί το κουαρτέτο «Εγκλωβισμοί», «Μετακλήσεις», «Απεξαρτήσεις», «Διανοίξεις».
Με απλά λόγια, οι ασυναίσθητοι εθισμοί μας, οι ορολογικές υποτέλειες της πολιτικής ζωής, οι τεχνολογικές συνοδείες των όρων (και, κατ’ επέκταση, των λέξεων) «εγκλωβίζουν» τους όρους (και τις πολυσημίες τους) σε χώρο και χρόνο συγκεκριμένης πραγματικότητας, από την οποία δεν γίνεται να «αποφυλακιστούν». Την ίδια στιγμή, ο σημερινός κόσμος, με γνώρισμα την αποεθνοποίηση και διεθνοποίηση, αποσύρει όρους, μετακαλεί νέους, τους οποίους η ταχύτητα και η προσαρμοστικότητά του καταθέτουν («βιαίως» συχνά), δίχως αυτή η μεταφορά, μεταφραστική και γλωσσοπλαστική, να είναι δόκιμη σε κάθε πολιτισμικό, πολιτικό και πολιτευματικό σύστημα. Εδώ, οι μετακλήσεις μετατρέπονται σε προνομιακό εργαλείο ταξικής ρητορικής. Η απεξάρτηση από την ορολογική υποτέλεια προϋποθέτει ετοιμότητα: να αποκαλέσουμε αλλιώς όσα εκθέτουμε «εκτός μας», εγκαταλείποντας την παρατεταμένη «ιδιωτικότητα» προς όφελος μιας ανελέητης «εξωτερικότητας». Με αυτή τη «διανυσματική θεώρηση», ανοίγονται προοπτικές ελευθερίας. Μπορεί, εντέλει, αυτός ο κόσμος να είναι εφικτός. Ο Γιάννης Μεταξάς δεν στοιχηματίζει στο εφικτό. Στοιχηματίζει στο στοίχημα.