To μακρινό καλοκαίρι του 1985, με τον ενθουσιασμό του δημοσιογραφικού νεοσσού, δημοσίευσα στο περιοδικό «Το Τέταρτο» του Μάνου Χατζιδάκι ένα παιγνιώδες κείμενο υπό τον εύγλωττο τίτλο «10 μυθιστορήματα με το αντηλιακό σας». Την επομένη χρονιά, είδα το εν λόγω δημοσίευμα να αναπαράγεται με περισσότερη τόλμη και φαντασία, σχεδόν σε όλα τα έντυπα της εποχής. Κι έκτοτε να παίρνει τον γνωστό πια χαρακτήρα του ετήσιου αφιερώματος στα «θερινά αναγνώσματα» ή, για την ακρίβεια, στα «βιβλία των διακοπών».
Μετά τριάντα έτη, ξαναδιαβάζω το κείμενο του «Τέταρτου» και συγκρίνω τις παλιές προτάσεις μου με αυτές που βλέπω τούτο το καλοκαίρι να δημοσιεύουμε στον Τύπο. Αναρωτιέμαι σε ποιες λίστες έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων θα μπορούσαν σήμερα να συμπεριληφθούν βιβλία των Καλβίνο, Γκριγιέ, Κούντερα, Μπασάνι, Μπόλντουιν, Κουτσί, Μούζιλ κ.ά. (μονάχα ένας Τσάντλερ σώζει τα εμπορικά προσχήματα). Επανέρχεται λοιπόν το ερώτημα τι εννοούμε όταν λέμε «βιβλία για τις διακοπές». Εννοούμε, για παράδειγμα, το «ροζ» πόνημα που διαβάζεται γρήγορα κι ευχάριστα χωρίς να κουράζει το μυαλό; Ενα απαιτητικό μυθιστόρημα που δεν προλάβαμε να διαβάσουμε με την άνεσή μας τον χειμώνα; Κάποιο κλασικό πολυσέλιδο αριστούργημα, αναγνωστικό απωθημένο ετών; Το ευπώλητο νουάρ που όλες οι παρέες έχουν διαβάσει και πρέπει να διαβάσουμε κι εμείς; Ή μήπως τελικά η ετικέτα «θερινά αναγνώσματα» είναι κενή περιεχομένου και από πίσω κρύβει ένα δημοσιογραφικό τρικ, στο οποίο πόνταραν εκ του ασφαλούς οι εκδότες βρίσκοντας ακόμη μία περίοδο –όπως αυτή των Χριστουγέννων– πρόσφορη για μεγάλες πωλήσεις και προσφορές; Καθένας δίνει τη δική του απάντηση.
Για την ώρα, ας συμφωνήσουμε όμως σε κάτι βασικό: για τον πραγματικό βιβλιόφιλο, τον επαρκή αναγνώστη, όπως τον ονομάζει και στις «Δοκιμές» του ο Γιώργος Σεφέρης, δεν υπάρχουν χειμερινά και θερινά αναγνώσματα. Η επαφή με το βιβλίο είναι συνεχής, όλες τις εποχές, με όλους τους καιρούς. Αλλά επειδή ζούμε σε μια δύσκολη συγκυρία δεν πρέπει να λησμονούμε εκείνο τον επαρκή αλλά άτυχο αναγνώστη που η πίεση της καθημερινότητας, ο αγώνας για τον επιούσιο, οι οικογενειακές ανάγκες τον στριμώχνουν στη γωνιά του χρόνου και περιμένει με λαχτάρα το δεκαπενθήμερο των διακοπών για να καλύψει ελλείψεις και κενά. Νομίζω ότι εμείς, οι επαγγελματίες του χώρου, σε αυτόν πρωτίστως απευθυνόμαστε. Τώρα, αν με ρωτήσετε εγώ τι βιβλία θα διαβάσω στις διακοπές μου, οφείλω να σας ομολογήσω ότι με τα χρόνια προτιμώ να… ξεφυλλίζω το απέραντο γαλάζιο, όπως ο ναύκληρος του «Μόμπι Ντικ», εξακολουθώ όμως να αισθάνομαι την ίδια συγκίνηση στη θέα οποιουδήποτε ανθρώπου στην παραλία κρατά στα χέρια του οποιοδήποτε βιβλίο ή ακόμη και ένα τάμπλετ. Γιατί όχι;