ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ
Το φαράγγι
εκδ. Καστανιώτη
Εκδρομή στα κρητικά βουνά υπό την περιηγητική φροντίδα της Καρυστιάνη δεν θα μπορούσε να είναι παρά περιδιάβαση εν τόπω φωτεινώ, εν τόπω χλοερώ, εν τόπω αναψύξεως. Τα εφτά αδέλφια που στέλνει στο φαράγγι σπαράσσονται από αλγεινότατα μυστικά, από ακοίμητους δαίμονες του παρελθόντος και από αμάχητες τερατογενέσεις της κάθε ημέρας, ολοένα πιο φρικώδεις. Κυκλωμένοι από ένα γρανιτένιο, φαιό τοπίο, ανέγγιχτο από τις ανθοβολίες του έαρος, βαδίζουν αποπνικτικά δυστυχισμένοι στον μονόδρομο των ιδιωτικών τους παθών, εκπληρώνοντας με καθυστέρηση 17 ετών ένα τάμα εις μνήμη του πατέρα τους. Η μυσταγωγική αχλή του περιπάτου διαποτίζεται από τις ανίερες λύπες που λυμαίνονται τις ψυχές των. Τα βάραθρα μέσα τους τους εμποδίζουν να λάβουν «τη μεταλαβιά των Λευκών Ορέων, εν μέσω του πολεμικού σκηνικού των απόκρημνων βράχων να νιώσουν ένα ειρήνη ημίν».
Δεξιοτέχνις της απόγνωσης, σκάβει βαθιά μέσα στους ήρωες, σύρεται στις λακκούβες του ψυχισμού τους, σκαλίζει πληγές και ξεχώνει σιωπές, για να αναδείξει με ερεβώδεις εξάρσεις τις λαφυραγωγημένες τους υπάρξεις. Δεν είναι παράξενο ότι οι πιο ευεργετημένοι ψυχογραφικά είναι οι πιο θλιμμένοι της σύναξης, ο Αργύρης και η Ευδοκία. Αδυνατούν να ξεστομίσουν την αλήθεια του πένθους τους, αφήνοντας τους νεκρούς να αδράχνουν την καρδιά τους. Ο Αργύρης, έρμαιο της λιποψυχισμένης του εξομολόγησης, μένει επί έτη αγκυροβολημένος στο ναυάγιο που βούλιαξε τη μισή του ζωή, αφήνοντας την άλλη μισή στο έλεος της θυμικής του παλίρροιας. Ισοβίως πελαγωμένος, ναυλωμένος σε ένα αποστομωτικό πένθος. Ηξερε πως δεν υπήρχε αντικλείδι να τον ξεκλειδώσει, κλειδαράς γαρ. Αμίλητος και απαραβίαστος, σκίαζε το αδελφικό προσκλητήριο με το σκοτεινό του αίνιγμα.
Αλλά και οι λέξεις της Ευδοκίας μόλις που ξεμύτιζαν από το έντρομο στόμα της. Δυναστικός και ο δικός της νεκρός, της απαγόρευε τη λύτρωση της εκμυστήρευσης. Κληροδοτώντας της τις εννιά γραμμές του σημειώματος της αυτοχειρίας του την έχρισε φύλακα του θανάτου του. Το επιτάφιο βάδισμά της στις πέτρες την επέστρεφε στους ολάνθιστους λειμώνες που είχε προσκυνήσει με τον άντρα της, όταν οι δυο τους ημέρευαν την καταιγιστική χρεοκοπία των ημερών με ανθοβριθείς βουνοπλαγιές, λουλουδισμένες πεδιάδες και λόφους κατάσπαρτους με ασφόδελους. Σιγανή η φύση του μακαρίτη, σεμνό και το πένθος της, ένας ατελεύτητος, μονολεκτικός ψαλμός, «ευχαριστώ». Μανιασμένη, όμως, ξεσπά η μνήμη της μητρικής σάρκας στη φωνή της αδελφής της που υποβάλλει απρόσμενα τους έξι σ’ ένα ανατριχιαστικό ταξίδι στα ρημαγμένα κόκαλα και τα σαπισμένα σπλάχνα της μάνας τους.
Οι υπόλοιποι της συντροφιάς, ο καθένας «μια μινιατούρα της οικουμένης», ξαναμαζεμένοι από τον παλιό όρκο, ανασαίνουν για λίγο από τον βραχνά της μοναξιάς και τις αιμορραγίες της ηλικίας. Ακμαιότερος, ηθικά και σωματικά, ο γηραιότερος, κραταιός στην εγκόσμια ιεραρχία, που προσδοκούσε από την εκπλήρωση του τάματος το στίλβωμα των αδελφικών δεσμών, γιατί ήταν σίγουρος πως μέσα τους βαστούσε ακόμη η αγάπη, αδήριτη στις «εποχές της χασούρας». «Εάν η Κυριακή τους πετύχαινε, θα ήταν σερμαγιά ολκής για τα περαιτέρω».
Σπουδαίο εργαλείο της Καρυστιάνη για το υφάδι του ζόφου είναι το τοπίο, αυτό «το αναθεματισμένα σοβαρό τοπίο» που ορθώνεται συντριπτικό στις σελίδες. Οπως γράφει, «εδώ οι ανάσες είναι άλλο πράμα.
Ξύνουν βαθιά τα σωθικά και γδέρνουν τα σώψυχα». Τα ωραία αισθήματα δεν ανεβαίνουν θυμίαμα στα ουράνια, γίνονται ίζημα στις ψυχές, πλανταγμένες από στυφές σκέψεις, δράματα, κλάματα και κραυγές. Πέρα από τα «βουνά-θεριά» απλώνεται βλοσυρή η τοπιογραφία της καθημερινότητας που καταπλακώνει βήματα και λόγια. Η υποβλητική, στιβαρή γραφή της Καρυστιάνη, που συναρμόζει μοναδικά το τσαγανό με τον λυγμό, μιλάει για πόνους αιώνιους, αλλά και πολύ σημερινούς, παγιδεύοντας τον αναγνώστη σε ένα πλέγμα αιχμηρών συναισθημάτων που απαλύνεται από την αισθητική τελειότητα. Οι ήρωες κατακρημνίζονται στους προσωπικούς τους γκρεμούς, παρασύροντάς μας συνάμα στα κακοτράχαλα φαράγγια της αναπόδραστης πραγματικότητας. Εν ολίγοις, βιβλίο των καιρών, καιρών σκεπτικών, αλλά πάνω απ’ όλα της Καρυστιάνη.