Υπάρχει μια ωραία σκηνή από τη Θεσσαλονίκη του Μεγάλου Πολέμου όπως τη μεταδίδει ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1944) και την ανακάλυψα στον τέταρτο, κατά σειρά, τόμο της θαυμάσιας θεματολογικής σειράς της University Studio Press «Η Θεσσαλονίκη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο» με τίτλο «Δεν υπήρξαν ήρωες εδώ…» (Λογοτεχνικά κείμενα και μαρτυρίες) που επιμελήθηκε ο φιλόλογος και συγγραφέας Σάκης Σερέφας: «Δεν θα ξεχάσω τη συγκίνησή μου, όταν ένα απόγευμα, απ’ το μπαλκόνι του μεγάρου κάποιας λέσχης (“Λέσχη των Ξένων”, αν δεν απατώμαι), άκουσα την ιταλική ναυτική μπάντα να παίζει μέρη της αγαπημένης μου Τραβιάτας. Η Τραβιάτα, που τη θεωρώ, ακόμα τώρα, σαν το αριστούργημα του Βέρντι, ήταν κάτι που το λάτρευα κυριολεκτικά, τόσο εγώ όσο κι η μητέρα μου, και πολλές βραδιές, στο πιάνο, στην Αθήνα, την έπαιζα ολόκληρη χωρίς να σταματήσω… Και τώρα, που δεν ήξερα τι γίνεται στο σπίτι μου (κάποτε το πίστευα ακόμα και καμένο), το νοσταλγικό αυτό ακρόαμα, απ’ το μπαλκόνι της κατάμεστης πλατείας, μου ‘δωσε τέτοιον κλονισμό στα νεύρα, που με πήραν κλάματα αβάσταχτα, κι από ντροπή τραβήχτηκα στην άκρη, και κρύφτηκα στους διπλανούς μου!».
Αλλά πώς είχε βρεθεί ο Λαπαθιώτης στο Μακεδονικό Μέτωπο; Ο Αθηναίος ποιητής (το σπίτι του σώζεται σε τραγική κατάσταση στα Εξάρχεια) ήταν γιος του Λεωνίδα Λαπαθιώτη (1852-1942), αξιωματικού του ελληνικού στρατού με καταγωγή από την Κύπρο, που έφτασε ώς τον βαθμό του αντιστρατήγου και έγινε υπουργός Στρατιωτικών έπειτα από συμμετοχή του στο Κίνημα στο Γουδί, και της Βασιλικής Παπαδοπούλου, ανιψιάς του Χαρίλαου Τρικούπη. Ο ίδιος, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπηρέτησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός και το 1917 συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμυνας μαζί με τον πατέρα του, που είχε αναλάβει την οργάνωσή του.
Με τον τρόπο που είναι γραμμένες, οι αναμνήσεις του Λαπαθιώτη από τη Θεσσαλονίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μεταδίδουν ακατάπαυστα εικόνες. Και την ίδια στιγμή μας προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για το συναρπαστικό κοινωνικό και ανθρωπολογικό μωσαϊκό της πόλης. «Ενα βράδυ, γυρίζοντας στο σπίτι, έπειτα από μια κάπως επικίνδυνη περιπλάνησή μου ως τα τείχη και τ’ αχανή τουρκικά νεκροταφεία, βρέθηκα μπροστά σ’ ανθρώπους ξαπλωμένους σαν νεκρούς, καταμεσής του δρόμου. Κι ενώ ριγούσα, νομίζοντάς τους πτώματα (οι φόνοι και οι μεταμεσονύκτιες ληστείες ήταν κάτι το συνηθισμένο τότε), είδα πως ήταν κάτι ναύτες, με τις άσπρες τους στολές, και τύφλα στο μεθύσι, που παραλίγο να πατήσω στα πελώρια και ακίνητα κορμιά τους».