Αν ρωτήσετε έναν ξένο τουρίστα γιατί επέλεξε τη Σκόπελο για τις φετινές καλοκαιρινές διακοπές του, είναι πολύ πιθανό να σας πει πως κατέληξε στο νησί των Σποράδων γιατί κάποτε η Μέριλ Στριπ, ο Πιρς Μπρόσναν και η Αμάντα Σάιφρεντ σεργιάνιζαν εκεί για τις ανάγκες του «Mamma Mia!». Ακόμα κι αν έχουν περάσει αισίως 14 χρόνια από όταν το επιτυχημένο μιούζικαλ έβαλε πλώρη για το Αιγαίο κι από εκεί για τις παγκόσμιες αίθουσες. Ίσως ακόμα να βρείτε και κανέναν «ξεχασμένο» τουρίστα στο πλακόστρωτο του Αργοστολίου που αποφάσισε να επισκεφθεί την Κεφαλονιά γιατί το μακρινό 2001 την είδε στο «Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι».
Αν κάποτε τα γυρίσματα ξένων παραγωγών στη χώρα μας έμοιαζαν με «εξωτικές» εξαιρέσεις, πλέον, τείνουν να γίνονται όλο και περισσότερο «ο κανόνας». Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε κινηματογραφικό και τηλεοπτικό «πλατό» για πολυάριθμες ξένες -αλλά και εγχώριες, εξωστρεφείς- παραγωγές που βάζουν το «brand Ελλάδα» σε μία νέα πίστα.
Η Μάγκι Τζίλενχολ ταξίδεψε ως τις Σπέτσες για να σκηνοθετήσει την Ολίβια Κόλμαν στο «The Lost Daughter» που από το Φεστιβάλ Βενετίας έφτασε να στριμάρει στο Netflix. O Ρούμπεν Έστλουντ αποφάσισε να τοποθετήσει την «μπουνουελική» σάτιρα του «Triangle of Sadness» εν μέρει και στην παραλία της Χιλιαδού στην Εύβοια. Ο Ντάνιελ Κρεγκ μεταμορφώθηκε για δεύτερη φορά στον ντετέκτιβ Μπενουά Μπλανκ για να μείνει σε μια φουτουριστική έπαυλη στο Πόρτο Χέλι, για το «Glass Onion: A Knives Out Mystery».
Και για να μην πάμε μακριά, το εγχώριο «Maestro», η πρόσφατη, δηλαδή, τηλεοπτική επιστροφή του Χριστόφορου Παπακαλιάτη έγινε η πρώτη ελληνική τηλεοπτική παραγωγή που έφτασε στο Netflix κάνοντας τους Παξούς γνωστούς σε κάθε γωνιά του κόσμου (και δεν είναι καθόλου απίθανο τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, κάποιος να επιβεβαιώνει το booking του σε ένα δωμάτιο του νησιού). Πίσω στον Μάρτιο, το «Milky Way», η πρώτη τηλεοπτική προσπάθεια του Βασίλη Κεκάτου που αναμένεται να δούμε τη νέα σεζόν, έγινε η πρώτη ελληνική σειρά που παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ Series Mania.
Επίσης, αυτή τη στιγμή η γαλλική σειρά «Greek Salad» βρίσκεται «στον αέρα» του Amazon Prime. Στα επεισόδιά της θα αναγνωρίσετε δρόμους και στενά της Ομόνοιας και των Εξαρχείων, τη θέα του Λυκαβηττού και της Ακρόπολης, τη γειτονιά του Ψυρρή και το Μοναστηράκι.
Το φαινόμενο του «κινηματογραφικού τουρισμού»
Μπορούμε να συνεχίσουμε το «name dropping» παραγωγών που επέλεξαν την Ελλάδα για τα γυρίσματά τους, ο μακρύς πάντως αυτός κατάλογος επιβεβαιώνει ένα πράγμα: η χώρας μας μετατρέπεται σε έναν δυναμικό «παίκτη» της κινηματογραφίας που επιλέγουν όλο και συχνότερα κινηματογραφικά/τηλεοπτικά επιτελεία, κάνοντας γνωστές τις γωνιές της στους επόμενους τουρίστες που θα την επισκεφθούν.
«Περιοχές που γίνονται διεθνώς γνωστές μετά την προβολή έργων, αποτελούν πόλο τουριστικής έλξης όχι μόνο βραχυπρόθεσμα, αλλά για πολλά χρόνια μετά την προβολή τους», επιβεβαιώνει και η Δήμητρα Κουτσού, εκ μέρους του ΕΚΟΜΕ (Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας).
O «κινηματογραφικός τουρισμός» («film tourism») είναι, άλλωστε, διεθνές γεγονός. Έτσι, κάποιοι θα πάρουν τον δρόμο για τη Σικελία το καλοκαίρι γιατί ξετρελάθηκαν με τη δεύτερη σεζόν του «White Lotus», ενώ κάποιοι, έχουν εδώ και χρόνια στην ταξιδιωτική «bucket list» τους την Κροατία και τη Νέα Ζηλανδία, λόγω του «Game of Thrones» και της τριλογίας του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», αντίστοιχα.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία μεγάλης ταξιδιωτικής εταιρείας με έδρα τις ΗΠΑ (στοιχεία: EXPEDIA) το 40% των ταξιδιωτών δηλώνει ότι έκλεισε ταξίδι για τον επόμενο προορισμό του, με έμπνευση από την αγαπημένη του τηλεοπτική σειρά/ταινία ενώ τα 2/3 των ταξιδιωτών παγκοσμίως έχουν σκεφτεί να κινηθούν αντίστοιχα. Συγκεκριμένα, για την αγορά του «κινηματογραφικού τουρισμού», οι εκτιμήσεις είναι ότι έως το 2032 θα φτάσει τα 128,78 εκ. δολάρια.
Φυσικά, οι τουριστικές καμπάνιες χωρών καταφέρνουν να προσελκύσουν πολλούς επισκέπτες κάθε χρόνο στον εκάστοτε προορισμό. Όμως όσες ειδυλλιακές αφίσες ενός νησιού και να δει κανείς, η σκηνή δύο αγαπημένων ηρώων (και συχνά, και δύο αναγνωρίσιμων ηθοποιών) δίπλα σε ένα τοπόσημο, θα εξακολουθεί να έχει μία άλλη, πολύ ιδιαίτερη δυναμική. Ακριβώς γιατί εκ των πραγμάτων ταυτιζόμαστε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με τηλεοπτικούς ή κινηματογραφικούς ήρωες και επιδιώκουμε να «μπούμε στο δέρμα τους». Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να βγάλουμε μια selfie εκεί που κάποτε γύριζαν την αγαπημένη μας ταινία. Ενδεικτικά, πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι οι κρατήσεις για τη Γαλλία το 2023 αυξήθηκαν κατά 20% λόγω δημοφιλών σειρών που γυρίστηκαν στη χώρα και προβλήθηκαν από μεγάλη πλατφόρμα.
Πίσω στα δικά μας, το ΕΚΟΜΕ, ο φορέας που στηρίζει την κινηματογραφία επί ελληνικού εδάφους την τελευταία πενταετία, υπέγραψε στις αρχές του έτους Μνημόνιο Συνεργασίας με τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ). Σύμφωνα με τη Δήμητρα Κουτσού, επιδίωξη είναι «η ανταλλαγή τεχνογνωσίας για την προώθηση του brand “Ελλάδα”, του ελληνικού τουριστικού προϊόντος και του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού διεθνώς, μέσω της οπτικοακουστικής παραγωγής».
Σημείο τομής, άλλωστε, για την ταχεία ανάπτυξη στον εγχώριο οπτικοακουστικό κλάδο υπήρξαν τo επενδυτικό κίνητρο «cash rebate» που διαχειρίζεται το ΕΚΟΜΕ. Με απλά λόγια, με το «cash rebate», εάν κάποιος επιλέξει την Ελλάδα για τα γυρίσματα ενός οπτικοακουστικού έργου (ταινίες μυθοπλασίας μικρού/μεγάλου μήκους, σειρές, animation, ντοκιμαντέρ, videogames) δικαιούται ένα ποσό κρατικής ενίσχυσης που αγγίζει το 40% (για επιλέξιμες δαπάνες) και μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 12 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, εφαρμόζεται και το πρόγραμμα «tax relief» που προβλέπει φορολογική απαλλαγή ύψους 30% για επενδύσεις σε εγχώριες παραγωγές, το οποίο μπορεί να συνδυαστεί με το «cash rebate» και να καλυφθεί έτσι ως και το 50% του συνολικού κόστους παραγωγής».
To «cash rebate» σε αριθμούς
-Από τον Απρίλιο 2018 μέχρι και τα μέσα Απριλίου 2023, έχει ολοκληρωθεί η καταβολή της ενίσχυσης 130 οπτικοακουστικών έργων (ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου και μικρού μήκους, τηλεοπτικές σειρές μυθοπλασίας, τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ, ντοκιμαντέρ, μεταπαραγωγές, ψηφιακά παιχνίδια) συνολικού ύψους 64.882.548,86 ευρώ.
-Το 2022 αποτέλεσε χρονιά ρεκόρ για τις οπτικοακουστικές παραγωγές στην Ελλάδα. Συνολικά 61 έργα (εγχώριες, διασυνοριακές και διεθνείς παραγωγές) ενισχύθηκαν μέσω του «cash rebate» με το ποσό των 33.885.500,40 ευρώ.
-To 2023 συνεχίζεται με τον ίδιο ρυθμό καθώς από τις αρχές του έτους μέχρι και τις 11/04/2023 έχουν ήδη ενισχυθεί 29 έργα με το ποσό των 20.194.538,50 ευρώ.
-H συνολική επένδυση στην Ελλάδα από τις δαπάνες για την υλοποίηση των έργων που έχουν υπαχθεί ή προβλέπεται η υπαγωγή τους στο «cash rebate» ανέρχεται σε πάνω από 700 εκατομμύρια ευρώ.
-Σύμφωνα με τα στοιχεία των αιτήσεων, έχουν ήδη δημιουργηθεί πάνω από 80.000 θέσεις απασχόλησης (ενδεικτικά αναφέρονται: ηθοποιοί, τεχνικοί, βοηθητικοί, συνεργεία κλπ.).
-Γυρίσματα πραγματοποιούνται πλέον σε όλη την ελληνική επικράτεια σε πάνω από 200 τοποθεσίες.
Ελλάδα, μια πρόταση που δεν μπορούν να αρνηθούν
Σύμφωνα με την Δήμητρα Κουτσού, όσο οι παραγωγές στην Ελλάδα πυκνώνουν, τόσο και οι παρεχόμενες υπηρεσίες γίνονται καλύτερες. Πέρα από τις πολυάριθμες τοποθεσίες που θα βρει κανείς στη χώρα μας -γιατί δεν είναι μόνο οι αμμουδιές και τα γαλάζια νερά στις παραλίες- δεν πρέπει να υποτιμούμε το γεγονός ότι έχουμε ηλιοφάνεια σχεδόν 365 μέρες γεγονός που βοηθάει σε ένα γύρισμα. Η ίδια τονίζει πως η χώρα μας διαθέτει επαγγελματίες με πλούσια εμπειρία, ενώ τα περιφερειακά «film offices» βρίσκονται εκεί για να εξυπηρετήσουν ακόμα καλύτερα τους ενδιαφερόμενους. «Όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα “πακέτο” που είναι άκρως ελκυστικό και η προσπάθειά μας -μέσω της συμμετοχής του ΕΚΟΜΕ σε διεθνείς αγορές και φεστιβάλ- είναι να αναδείξουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας, τα οποία αναμένεται να γίνουν ακόμη πιο ανταγωνιστικά, με επενδύσεις σε υποδομές», σημειώνει.
Τι κάνει ο Άαρον Εκχαρτ στην Αριστοτέλους;
Από τις περιοχές που αναμφισβήτητα «πήρε τα πάνω της» μέσω του «cash rebate» είναι η περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας. Σε αυτήν έχουν γυριστεί τα τελευταία δύο χρόνια πέντε μεγάλες διεθνείς παραγωγές, στις οποίες αναμείχθηκαν ονόματα του Χόλιγουντ όπως ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο Άντι Γκαρσία, ο Αντόνιο Μπαντέρας.
Ανάμεσα στις ταινίες αυτές, και το «The Bricklayer» με τον Άαρον Έκχαρτ που αναμένεται να βγει στις αίθουσες τον Ιούλιο. Πρόκειται για μια ταινία με σενάριο τοποθετημένο πάνω στην πόλη της Θεσσαλονίκης, κάτι που εκτιμάται ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο στο «όνομα» της πόλης στο κοινό του εξωτερικού.
Όπως εξηγεί και ο Αλέξανδρος Θάνος, αντιπεριφερειάρχης της κεντρικής Μακεδονίας, τα οφέλη από μια ξένη παραγωγή είναι διπλά. Για αρχή, το ίδιο το επιτελείο και οι γνωστοί ηθοποιοί που έρχονται σε μία περιοχή ενισχύουν την τοπική οικονομία, ενώ γίνονται και άτυποι «πρεσβευτές» αυτής. Πολύ απλά, ακόμα και η είδηση ότι βρίσκονται εδώ αποτελεί διαφήμιση. Αν δε, απολαύσουν τη διαμονή τους, ακόμα και μία θετική ανάρτηση ή δήλωση που θα κάνουν μπορεί να αποτελέσει την καλύτερη προβολή ενός τόπου.
Όσον αφορά την κεντρική Μακεδονία, ο αντιπεριφερειάρχης εκτιμά πως από τον Σεπτέμβρη, οπότε και θα έχει επέλθει ένα σεβαστό διάστημα από την προβολή του «The Bricklayer», θα αρχίσει να γίνεται σταδιακά αισθητό το πρώτο αποτύπωμα στον τουρισμό, ενώ αναμένει να επηρεάσει κοινά όπως αυτό των ΗΠΑ.
3, 2, 1, πάμε
Και τα γυρίσματα συνεχίζονται. Ενδεικτικά, μερικές παραγωγές που είτε βρίσκονται σε εξέλιξη είτε αναμένονται να γυριστούν στην Ελλάδα το προσεχές διάστημα:
«Maestro» (δεύτερος κύκλος, εγχώρια παραγωγή)
Πού; Αθήνα, Κέρκυρα, Παξούς και Αντίπαξους.
«Tehran» (τρίτος κύκλος, συμπαραγωγή Ελλάδας-Ισραήλ)
Πού; Αθήνα, Πειραιά και Ασπρόπυργο.
«So Long, Marianne» (σειρά, συμπαραγωγή Ελλάδας-Καναδά-Νορβηγίας)
Πού; Αττική και Ύδρα.
«Killer Heat» (ταινία, ξένη συμπαραγωγή)
Πού; Αττική και Κρήτη.
«Το παιδί που μετρούσε τον κόσμο» (ταινία, συμπαραγωγή Ελλάδας-Γαλλίας)
Πού; Αττική, Σπέτσες, νομό Αχαΐας.
«Η γυναίκα με τις επτά ζωές» (ταινία, συμπαραγωγή Ελλάδας-Κύπρου)
Πού; Αττική, Χαλκίδα και Στερεά Ελλάδα.
«Η Μάγισσα» (σειρά, εγχώρια παραγωγή)
Πού; Αθήνα, Αρεόπολη, Καρδαμύλη, Ταίναρο και Τρίπολη.
«17 Κλωστές» (σειρά, εγχώρια παραγωγή)
Πού; Αθήνα και Κύθηρα.
«Το λάθος» (ταινία, εγχώρια παραγωγή)
Πού; Αττική και Βοιωτία.
«Κουραμπιέδες από χιόνι» (ταινία, εγχώρια παραγωγή)
Πού; Αττική και νομό Ιωαννίνων.
«The Return» (ταινία, συμπαραγωγή Ελλάδας, Ιταλίας, Γαλλίας και Βρετανίας)
Πού; Κέρκυρα και Ηλεία