Πρόβα για «βαρύ» χειμώνα

6' 41" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αν ψάχναμε μια λέξη για να περιγράψουμε τον φετινό θεατρικό χειμώνα ίσως να μας ταίριαζε ο εύπλαστος όρος «συνθήκη». Η λέξη είναι από τις αγαπημένες του θεάτρου, καθώς οι παραστάσεις σχεδιάζονται, ανεβαίνουν και παίζονται βασισμένες σε μια συνθήκη. Η επιδημία του κορωνοϊού όμως φαίνεται πως αλλάζει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα γίνονται οι παραστάσεις. Αλλάζει και τη θεατρική συνθήκη; Δεν είναι όμως μόνο αυτή η λέξη που ψάχνουμε.

«Απρόβλεπτη», μας λέει ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος, «θα είναι η φετινή χρονιά, αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε πώς θα αντιδράσει το κοινό, τι θα δει, πού θα πάει και πόσο συχνά». Ο ιδρυτής της εταιρείας παραγωγής «Λυκόφως» που διαχειρίζεται το Σύγχρονο Θέατρο με την Ομάδα Νάμα και θα αναλάβει φέτος την καλλιτεχνική διεύθυνση του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων Λευτέρης Βογιατζής, μπορεί να είναι φύσει αισιόδοξος αλλά δεν κρύβει την αγωνία του. «Το στοίχημα για φέτος είναι διπλό, να προσελκύσουμε το κοινό τηρώντας τις διαδικασίες που πρέπει και να κάνουμε ποιοτικές παραστάσεις των οποίων το κόστος δεν θα υπερβαίνει τη δυνατότητα των θέσεων που μπορούμε να διαθέσουμε», σημειώνει.

Μείωση κόστους

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων; Από τις 149 διαθέσιμες θέσεις, «θα είναι θαύμα αν μας επιτρέψουν να χρησιμοποιήσουμε τις 100», μας λέει ο κ. Λυκιαρδόπουλος, ο οποίος θα είναι ικανοποιημένος αν το θέατρο γεμίζει τις 80-90 σε καθημερινή, όμως, βάση. Για να γίνει αυτό ο ίδιος εξετάζει το ανέβασμα διπλών παραστάσεων, όταν αυτό είναι δυνατόν, μείωση δαπανών, αλλά και τη διοργάνωση σεμιναρίων και εργαστηρίων. Η σεζόν θα ξεκινήσει με το έργο «Τέφρα και σκιά» του Χάρολντ Πίντερ σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα, ενώ δεν είναι τυχαίο που το πολυπρόσωπο έργο «Συμφορά από το πολύ μυαλό» του Αλεξάντρ Γκριμπογέντοφ σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού θα ανέβει από νέους, ως επί το πλείστον, ηθοποιούς. Η «Λυκόφως» θα παρουσιάσει επίσης σε επανάληψη τον «Αμλετ» στο Αμφιθέατρο και Μπέκετ στο Σύγχρονο Θέατρο. «Πιστεύω ότι φέτος θα γίνει ένα ξεσκαρτάρισμα. Υπήρχαν παραστάσεις από μη επαγγελματικές ομάδες που δημιουργούσαν κυρίως θόρυβο και πιστεύω θα μειωθούν κάθετα. Είναι ευκαιρία να μπουν όρια και κανόνες για το πώς θα λειτουργεί η θεατρική αγορά», μας λέει.

Τις τελικές οδηγίες της πολιτείας για τη χωρητικότητα των κλειστών θεάτρων περιμένουν όλοι οι επαγγελματίες του χώρου. Φαίνεται πάντως πως η πληρότητα θα κινηθεί κάπου μεταξύ του 75% και του 65% που ισχύει σήμερα για τα ανοιχτά θέατρα και τα χειμερινά σινεμά αντίστοιχα.

Τεχνολογία

Το streaming παραστάσεων είναι μια άλλη συνθήκη που ήρθε μαζί με τον κορωνοϊό και για ορισμένους, όπως για τον Δημήτρη Τάρλοου και το θέατρο Πορεία, το live streaming με ένα σύστημα τηλεσκηνοθεσίας και υψηλής ποιότητας ήχου μπορεί να αποτελέσει μια διέξοδο αναπλήρωσης των χαμένων «φυσικών» θέσεων.

Μάλιστα, ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης, που είδε το έργο του «Dammerung» να κάνει πρεμιέρα μέσω του Zoom, εκτιμά ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες θα απασχολήσουν τις σκηνές τουλάχιστον για τη φετινή χρονιά. Πιστεύει, όπως μας λέει, ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να γίνουν ένας νέος θεατρικός χώρος, όπου οι χρήστες θα σχολιάζουν και θα «χειροκροτούν» μια ζωντανή παράσταση έστω και από απόσταση. «Στην πλατφόρμα δεν μοιράζεσαι τον ίδιο “αέρα” με το θέατρο αλλά μοιράζεσαι τα ίδια φωτόνια, υπάρχει διάδραση, όπως ακριβώς και στη θεατρική πράξη. Δεν με ενδιαφέρει το streaming γενικά διότι στο θέατρο κυνηγάμε τη δημιουργία της κοινότητας, πολλές σκηνές θα το κάνουν αλλά με προβληματίζει αν θα δημιουργήσουν την αίσθηση της κοινότητας», μας λέει.

Πιθανώς θα χρειαστεί μια νέα δραματουργία και οι σκηνοθέτες να προσαρμοστούν στις ανάγκες μιας πλατφόρμας, επισημαίνει ο δημιουργός του «Μένγκελε» και του «Οιδίνους». «Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι η νέα θεατρική συνθήκη που δημιουργείται, η συνθήκη χωρίς ταυτοπρόσωπη παρουσία. Η απόσταση οφείλει να γίνει εργαλείο», επισημαίνει, «υπό την προϋπόθεση το θέαμα να είναι ζωντανό».

Το σώμα

Η τεχνολογία όμως δεν είναι ευχή για όλους. Ο σκηνοθέτης Σίμος Κακάλας εκτιμά ότι το θέατρο πρέπει να επιστρέψει στις πηγές του, στον τελετουργικό χαρακτήρα της ζωντανής εμπειρίας. «Δεν είναι σινεμά ή κάτι που μπορώ να δω μόνος στο σπίτι. Ενώ ξεκίνησα ως οπαδός της τεχνολογίας, όσο προχωράω μου φεύγει ως ανάγκη», μας λέει. Το θέατρο, προσθέτει, δεν είναι προορισμένο για τις οθόνες ή για την παλάμη. «Μου δημιουργείται η αίσθηση ότι είναι κάτι μικρότερο από μένα. Η οθόνη εγκλωβίζει το σώμα, δεν θα με ενδιέφερε να εξερευνήσω αυτή την κατεύθυνση», μας λέει στο διάλειμμα ενός μαθήματός του στην Ακαδημία Πλάτωνος. «Πρέπει να δείτε πώς αλλάζει το πάρκο τη φωνή, το σώμα, είναι δημόσιος λόγος. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι, ότι είμαστε σώμα», σημειώνει.

Αντιλαμβάνεται την ανάγκη του βιοπορισμού και της οικονομικής επιβίωσης, αλλά αν υπήρχε τρόπος και δυνατότητα για μια μεγάλη «παύση» θα ψήφιζε υπέρ. «Χρειάζεται να εξερευνήσουμε το μέσα μας. Υπάρχει ζήτημα με το να είσαι πάντα ο καλύτερος, ο πιο γρήγορος, μετά όλα γίνονται προϊόν έτοιμο προς κατανάλωση. Ολα πρέπει να είναι καινούργια και βραχύβια. Ηρεμήσαμε λίγο στον κορωνοϊό και τώρα πάμε πάλι να τσιτώσουμε, έχουμε επιβάλει στον εαυτό μας έναν δρόμο ταχύτητας», μας λέει. Ετσι, ο ίδιος εξετάζει προτάσεις και ιδέες από την άνοιξη του 2021 και μετά. Μέχρι τότε οι συνθήκες είναι «θολές», λέει, για το τι θα επικρατήσει. «Ολοι κάτι έχουμε χάσει, και το κοινό και εμείς. Θα κάνουμε όλοι τις προσαρμογές μας. Οποιος δεν προσαρμοστεί θα εξαφανιστεί», καταλήγει.

Πρόβα για «βαρύ» χειμώνα-1

Καθίσματα έχουν αφαιρεθεί στο Berliner Ensemble του Βερολίνου για τις ανάγκες των παραστάσεων σε περίοδο πανδημίας (Φωτ. EPA / CLEMENS BILAN)

«Μήπως πριν πούμε πώς θα παίξουμε, να δούμε τι θα παίξουμε;»

«Αυτή τη στιγμή αισθάνομαι αμήχανος, ανέτοιμος. Νιώθω ότι τώρα πρέπει να σιωπήσω», μας λέει ο Θόδωρος Τερζόπουλος για την περιπέτεια του κορωνοϊού και το θέατρο. Χρειάζεται εμβάθυνση, επισημαίνει ο διεθνής σκηνοθέτης, «για να διαμορφώσουμε έναν ορίζοντα αισιοδοξίας». Με ποια υλικά όμως; Οχι γυρίζοντας στην «κανονικότητα», μας λέει, που είναι γεμάτη «παθογένειες και στερεότυπα».

«Το θέατρο ησύχασε χρόνια τώρα μέσα σε μια κανονικότητα, μέσα στη δυστοπία για την οικογένεια, την κοινωνία, τις ρήξεις των δύο φύλων. Το ζητούμενο είναι να αλλάξουμε αν μπορούμε», σημειώνει ο σκηνοθέτης των Βακχών. Το θέατρο έτρεχε πάνω σε έναν μονόδρομο, προσθέτει, με τη φύση να απουσιάζει παντελώς από την προβληματική του. «Κατά πολλούς η φύση μάς τιμωρεί με τον κορωνοϊό. Δεν αντιληφθήκαμε ότι αυτό ήταν ένα τεκτονικό γεγονός, όπως είναι το λιώσιμο των πάγων. Ο άνθρωπος αλλάζει μετά ένα τέτοιο γεγονός αλλά φαίνεται ότι θέλουμε να ξαναγυρίσουμε στα ίδια. Μήπως πριν πούμε πώς θα παίξουμε, να δούμε τι θα παίξουμε; Ποια έργα; Εργα με τη φύση».

Ο κ. Τερζόπουλος εκτιμά ότι πρέπει να φτιαχτούν νέα οικοσυστήματα και το θεατρικό έργο «να μας βγάλει από το αδιέξοδο της μικρής ατμόσφαιρας». Ζούμε, μας λέει, στην ανθρωπόκαινο εποχή αλλά οι καλλιτέχνες δεν πρέπει να φοβηθούν το καινό. «Παρατηρώ μια βιασύνη να μην πεινάσουμε αλλά δεν μπορεί να είναι αυτό το βασικό. Πρέπει να δημιουργηθούν νέα πράγματα. Είναι εποχή ομάδων, όχι ονομάτων. Θέλω να βάλω φύση και σιωπή στα έργα μου».

Η εξυγίανση

H κριτικός θεάτρου Ματίνα Καλτάκη βλέπει πως μετά το σοκ του κορωνοϊού και το αναγκαστικό «lockdown» των θεάτρων, ίσως έρχεται η ευκαιρία «εξυγίανσης» της θεατρικής αγοράς. «Αυτή η αναγκαστική παύση οδήγησε πολλούς στο να ξαναδούν τις αναγκαίες αλλαγές που πρέπει οι ίδιοι να προχωρήσουν, ως προς τις συνθήκες που κάνουν θέατρο», επισημαίνει.

Προσθέτει επίσης ότι χώροι που φιλοξενούσαν παραστάσεις και είχαν προβληματικά χαρακτηριστικά δεν θα επαναλειτουργήσουν λόγω των υγειονομικών μέτρων. «Δεν μπορεί οποιοσδήποτε χώρος να λειτουργεί ως θέατρο. Πρέπει να υπάρχει σκηνή που να εξυπηρετεί διαφορετικά είδη και τρόπους ερμηνείας, επαρκής χώρος υποδοχής, ικανή απόσταση των σειρών καθισμάτων, έξοδος κινδύνου. Αυτά που ξέραμε, για τα οποία γκρινιάζαμε αλλά είχαμε αποδεχθεί, πρέπει να τελειώνουν», επισημαίνει.

«Η εντυπωσιακά αυξημένη συμμετοχή στις πρόσφατες εκλογές του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και το αποτέλεσμα», επισημαίνει η κ. Καλτάκη, «που απαιτεί ουσιαστική συνεργασία των τριών πρώτων σχημάτων, προκαλούν αισιοδοξία» για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών.

Η κριτικός της «Κ» θεωρεί ότι η σκηνική τέχνη έχει ουσία όταν είναι τρισδιάστατη και όταν η συνθήκη εξασφαλίζει τη φυσική παρουσία στον ίδιο χώρο και στον ίδιο χρόνο καλλιτεχνών και θεατών. «Το ψηφιακό, κατ’ ευφημισμόν θέατρο, αποτελεί ένα αλλού είδους θέαμα, που είναι κάτι σαν κινηματογράφος και video-art. Θα δούμε εν καιρώ αν έχει πράγματι λόγο ύπαρξης. Οσο με αφορά αντιμετωπίζω την περίοδο αυτή ως προσωρινή».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή