ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ
Ο βίος του Γαλιλαίου
σκηνοθ: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
θέατρο: REX
Ως βέρος Σαλονικιός, έμαθα από το σχολείο κιόλας διευκρινιστικές λεπτομέρειες για τον πολιούχο άγιο της πόλης μας. Υπήρξε, λέει, στρατιωτικός, μυροβλήτης, ευσεβέστατος, θαυματουργός κι είχε κι άλλες πολλές χάρες ο άγιος Δημήτριος, που μεγαλομαρτύρησε –όπως λένε– για τη Θεσσαλονίκη.
Κάποιες άλλες δεκάδες χιλιάδες Θεσσαλονικέων πάλι –αυτοί υπολογίζονται σε 50 με 70 χιλιάδες– σφαγιάστηκαν με δόλο μέσα σε λίγες ώρες στον ιππόδρομο της πόλης επειδή ήταν «Ελληνες»… Γι’ αυτούς τους προγόνους μας δεν μας δίδαξαν απολύτως τίποτα στο σχολείο.
Κι ας ήταν επίσημα αυτοκρατορικά διατάγματα από την εποχή του Βυζαντίου, με τα οποία δίνονταν οδηγίες προς τους τοπικούς άρχοντες για το πώς θα εξαλείψουν τους «Ελληνες». Ελληνες, δε, θεωρούσαν αυτούς που δεν ασπάστηκαν τον χριστιανισμό, αλλά συνέχιζαν να ασκούν την προγονική τους ελληνική θρησκεία, να διαβάζουν και να μελετούν αρχαία κείμενα φιλοσόφων.
Στα ιερά, πάντως, κείμενα της Εκκλησίας μας εντύπωση κάνει η διατύπωση ότι είναι ασυγχώρητη αμαρτία το να διαπράττεις την «…ασέβεια του ελληνισμού… », καθώς και να διατάξεις όπως «…όλα τα ιερά και οι ναοί των Ελλήνων, όσα βρίσκονται ακόμα άθικτα, να καταστραφούν με διαταγή των τοπικών αρχών και να εξαγνιστούν με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας». Σήμερα, παρόμοια επιχειρηματολογία επιχειρεί ίσως μόνον το Βρετανικό Μουσείο και οι τζιχαντιστές.
Ομως ακραίες θεοκρατικές αντιλήψεις δεν υπήρχαν μόνο στην εποχή των βυζαντινών και του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα. Τι να πει κανείς για τους συγχρόνους μας ακραίους ισλαμιστές… Τέλος πάντων, ο παμπόνηρος Γερμανός δραματουργός, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, με την ιστορία του Ιταλού αστρονόμου Γαλιλαίου επιβεβαιώνει μια παλιά θεωρία του Κοπέρνικου, αποδεικνύοντας έτσι ότι Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ηλιο και δεν αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος, όπως υποστήριζε η μέχρι τότε υφιστάμενη θεωρία. Βέβαια, μια παρόμοια απόκλιση οδηγεί τον Γαλιλαίο στην Ιερά Εξέταση, όπου για να γλιτώσει από ταλαιπωρίες… παραδέχεται το «λάθος» του επιλέγοντας να ζήσει. Ενας μεγαλειώδης αντιήρωας, λοιπόν – ή, όπου ο νους κι η γνώση, όπως θα λέγαμε στα καθ’ ημάς.
Ο «Βίος του Γαλιλαίου» δεν ανήκει στα καλύτερα έργα του Μπρεχτ. Γράφτηκε και ξαναγράφτηκε πολλές φορές, γεγονός που μαρτυρά ότι κι ο ίδιος ο συγγραφέας δεν κατέληξε ποτέ στο τι ακριβώς αντιπροσωπεύει ο κεντρικός του ήρωας – ή μήπως ο κατ’ εξοχήν αντιήρωάς του… Ο ίδιος, αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, το δούλεψε για κάποιους μήνες στο Χόλιγουντ με τον Τσαρλς Λότον, αλλά το αποτέλεσμα ήταν «περισσότερο Λότον παρά Γαλιλαίος», όπως το χαρακτήρισε ένας Αμερικανός κριτικός.
Προσωπικά έχω δει –υποχρεωτικά!– τον «Γαλιλαίο» καμιά δεκαριά φορές στο Μπερλίνερ Ανσάμπλ στο Βερολίνο κατά το διάστημα που έμενα εκεί.
Ομως ομολογώ ότι αυτόν που απόλαυσα περισσότερο ως «Γαλιλαίο» ήταν τις προάλλες στο Εθνικό μας Θέατρο. Δεν ήταν ασφαλώς για τη σκηνοθεσία –η παράσταση ήταν σκηνοθετημένη με επάρκεια, να πω, από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο– αλλά για τον Χρήστο Στέργιογλου στον κύριο ρόλο, ο οποίος με το παίξιμό του σπινθήριζε ένα χιούμορ και μια εξυπνάδα που έδειχναν κομμένα και ραμμένα από ένα καλοζωισμένο τετραπέρατο μυαλό, όπως αυτό ενός πρώιμου σχεδόν νομπελίστα – του Γαλιλαίου.