Η πανδημία του COVID-19 είναι μια ανατροπή της καθημερινότητάς μας «βγαλμένη από τα βιβλία»: Αγγίζει όλες τις χώρες, όλες τις οικονομίες, όλους τους κλάδους, όλους μας ταυτόχρονα και (σχεδόν) με τον ίδιο τρόπο. Ξεκίνησε αναπάντεχα και απροσδόκητα, εξελίχθηκε με απίστευτα γρήγορους ρυθμούς, επεκτάθηκε ταχύτατα μεταξύ των χωρών, διογκώθηκε με εκθετικούς ρυθμούς και ανέτρεψε τα πάντα! Και διαπιστώσαμε αστραπιαία ότι το σήμερα είναι πολύ διαφορετικό από το χθες, και ότι το αύριο πολύ πιθανόν να μη μοιάζει με το σήμερα. Όσο για το μεθαύριο… κανείς δεν ξέρει! Και το μεθαύριο μπορεί να είναι σε μερικούς μόνο μήνες.
Ταυτόχρονα, η πανδημία του COVID-19 έφερε την «απόσταση» σε πολλές πτυχές της ζωής μας και επιτάχυνε δραματικά την ψηφιοποίηση των δραστηριοτήτων μας και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους, καθώς και των οργανισμών και των εταιρειών. Μάθαμε να εργαζόμαστε εξ αποστάσεως, να προμηθευόμαστε προϊόντα διαδικτυακά, να σπουδάζουμε εξ αποστάσεως, να ζούμε με «κοινωνική απόσταση». Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Μέχρι χθες, πολλές από τις αλλαγές στην τεχνολογία έμοιαζαν με σενάρια επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο σήμερα αυτές ορίζουν την πραγματικότητα! Αυτόνομα αυτοκίνητα, βοηθοί-ρομπότ, ψηφιακές τραπεζικές συναλλαγές, προσωποποιημένες και εξ αποστάσεως υπηρεσίες υγείας, αποτελούν κάποιες πτυχές της νέας πραγματικότητας. Η ψηφιοποίηση ουσιαστικά ανατρέπει ταχύτατα κοινωνικούς κανόνες και πρότυπα και μεταμορφώνει την καθημερινότητά μας. Και η πανδημία του COVID-19 επιταχύνει την ψηφιοποίηση ακόμα περισσότερο.
Ζούμε λοιπόν σε μία μη γραμμική εποχή, με το παρόν να είναι δραματικά διαφορετικό από το παρελθόν και φυσικά από το μέλλον. Επειδή ο τρόπος που ζούμε και εργαζόμαστε δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος, οι δεξιότητες που χρειαζόμαστε πλέον είναι εντελώς διαφορετικές, καθώς τα επιχειρηματικά μοντέλα όχι απλά εξελίσσονται και αναπτύσσονται, αλλά ανατρέπονται με απρόβλεπτο τρόπο. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός γίνεται η νέα «κανονικότητα» και οι αλλαγές είναι πλέον εκθετικές και μη συνεχείς (και άρα ανατρεπτικές). Καθιερωμένες κοινωνικές νόρμες και συνήθειες ανατρέπονται και συνειδητοποιούμε πολύ γρήγορα πως οι δεξιότητές μας είναι πεπερασμένες και απαξιώνονται εξίσου γρήγορα.
Ταυτόχρονα, αποδεικνύεται ότι η αποτελεσματική διαχείριση της ανατροπής που επιφέρει η πανδημία του COVID-19 εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία του συνόλου της κοινωνίας, όπου οι νοοτροπίες και η κουλτούρα μας φαίνεται να είναι πιο σημαντικές από τις όποιες πεπερασμένες δεξιότητές μας.
Η απάντησή μας στη νέα πραγματικότητα: η μάθηση και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τη μάθηση! Όλοι μας χρειαζόμαστε εκείνες τις ικανότητες και τις δεξιότητες που θα μας επιτρέψουν να μαθαίνουμε κάτι σε μία περίσταση και να μπορούμε να το εφαρμόσουμε σε τελείως διαφορετικές περιστάσεις. Η νοοτροπία αυτή συνεπάγεται τη δυνατότητα να συλλέγουμε υποδείγματα από ένα πλαίσιο και να τα χρησιμοποιούμε σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, έτσι ώστε να μπορούμε με αυτό τον τρόπο να αντιληφθούμε και να ερμηνεύσουμε μία πραγματικότητα που δεν έχουμε συναντήσει στο παρελθόν. H ανταπόκρισή μας στα νέα δεδομένα συνδέεται άμεσα με την ικανότητα να μαθαίνουμε, να προσαρμοζόμαστε και να εντασσόμαστε αποτελεσματικά σε τελείως νέα περιβάλλοντα. Θα πρέπει να τολμάμε να αμφισβητούμε τη γνώση που ήδη έχουμε, να έχουμε το κίνητρο να ψάχνουμε τη νέα γνώση, την ταπεινότητα να αναγνωρίζουμε όλα εκείνα που δεν γνωρίζουμε και, τέλος, την ευελιξία να μαθαίνουμε και να προσαρμοζόμαστε στη νέα πραγματικότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι η αποτελεσματική διαχείριση της ανατροπής που επιφέρει η πανδημία του COVID-19 στην καθημερινότητά μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία του συνόλου της κοινωνίας, όπου οι νοοτροπίες μας και οι δεξιότητές μας φαίνεται να είναι πιο σημαντικές από την πεπερασμένη γνώση.
Η ικανότητα λοιπόν να μαθαίνουμε συνεχώς και να προσαρμόζουμε τον εαυτό μας και τις γνώσεις μας είναι σημαντική στη ζωή μας. Η δημιουργία μίας κουλτούρας συνεχούς μάθησης είναι κομβικής σημασίας για να ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά στις προκλήσεις της Ψηφιακής Εποχής, διατηρώντας παράλληλα τις ανθρώπινες αξίες και αρετές και αντλώντας αξία από τον άνθρωπο.
Η μεγάλη πρόκληση της Ψηφιακής Εποχής είναι να αποκτήσουμε τη νοοτροπία για συνεχή μάθηση («δια βίου μάθηση»). Να προσεγγίζουμε τη μάθηση και τη γνώση με συστηματικό τρόπο, τόσο μέσα από την ακαδημαϊκή εκπαίδευση, όσο και από νέες και καινοτόμες μορφές και διαδικασίες μάθησης (εκπαίδευση στελεχών, κύκλοι μάθησης, ψηφιακή μάθηση κ.λπ.). Αυτή είναι πλέον η νέα κανονικότητα.