Ο νέος ελληνικός φορολογικός αναπτυξιακός νόμος (ν. 4714/2020) περιλαμβάνει διατάξεις που περιέχουν ρυθμίσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην προσέλκυση των επενδύσεων, αλλά και στοχευμένες φορολογικές απαλλαγές, με σκοπό την ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας και την επίτευξη της ομαλής λειτουργίας της ενιαίας εσωτερικής αγοράς.
Ειδικότερα, παρέχονται κίνητρα για την προσέλκυση συνταξιούχων, φορολογικών κατοίκων εξωτερικού, οι οποίοι αποφασίζουν να διαμείνουν μόνιμα στη χώρα μας, φορολογώντας τους υπό ένα ιδιαιτέρως ελκυστικό καθεστώς, δηλαδή με συντελεστή της τάξεως του 7% και εντάσσοντάς τους σε έναν εναλλακτικό τρόπο φορολόγησης, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σημειώνεται, δε, ότι, ήδη, στους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού υψηλού εισοδήματος (high net worth individuals) παρέχονται σημαντικά κίνητρα για τη μεταφορά της φορολογικής τους κατοικίας στην Ελλάδα (καθεστώς non-dom), όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, εδώ και χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες. Το μοντέλο της Ελλάδας, πάντως, έχει αρκετά κοινά σημεία με εκείνο της Μάλτας, της Ιταλίας και της Κύπρου.
Επιπλέον, ενσωματώνονται οδηγίες, οι οποίες αφορούν την υιοθέτηση μηχανισμού επίλυσης φορολογικών διαφορών σε επίπεδο Ε.Ε., ενισχύεται η περαιτέρω διοικητική συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών κατά του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και, τέλος, θεσπίζονται κανόνες κατά πρακτικών φοροαποφυγής, με άμεση επίπτωση στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε. Για παράδειγμα, εισάγονται κανόνες αναφορικά με τη φορολογία κατά την έξοδο, κανόνες περί υβριδικών συμφωνιών και κανόνες έμμεσης φορολογίας (ΦΠΑ).
Παρατηρεί κανείς ότι χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο παρέχουν κίνητρα τα οποία στοχεύουν στη δημιουργία ιδανικών φορολογικών συνθηκών για την άνθηση της επιχειρηματικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κίνητρο υπερεκπτώσεων δαπανών R&D (έρευνας και ανάπτυξης), που έχει ενσωματωθεί στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία κοινής ενοποιημένης φορολογικής βάσης των εταιρειών (CCCTB) και ενός ενιαίου φορολογικού κινήτρου σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι αρμόδιες φορολογικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου δημοσιοποιούν κάθε χρόνο στατιστικά στοιχεία για τη χρήση επιχειρηματικών φορολογικών κινήτρων, ενέργεια η οποία θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και στην Ελλάδα, με σκοπό τη διαφάνεια των φορολογικών κινήτρων και την ορθή παρακολούθηση αυτών.
Παρόμοια κίνητρα έκπτωσης δαπανών και κίνητρα σε νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) προσφέρει και η Ελλάδα, με τη διαφορά ότι τα κίνητρα αυτά ήταν στο παρελθόν ιδιαίτερα χαμηλά έναντι αυτών που παρέχονταν από άλλες χώρες. Στο γεγονός αυτό οφείλεται το ότι λίγες ήταν οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν, έως σήμερα, τα προσφερόμενα από την Ελλάδα κίνητρα δαπανών R&D, δεδομένης της υφιστάμενης κωλυσιεργίας στην αναγνώριση και την έγκριση των εν λόγω δαπανών από τις αρμόδιες για τον σκοπό αυτό επιτροπές. Είναι, επομένως, πολύ αισιόδοξο το γεγονός ότι τα νέα κίνητρα που προβλέπονται τόσο στον αναπτυξιακό νόμο όσο και στον νόμο σχετικά με τις διατάξεις για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας (ν. 4712/2020), συγκρίνονται (ή ακόμη και υπερισχύουν) των αντίστοιχων κινήτρων που παρέχουν άλλες χώρες. Η παροχή ισχυρότερων φορολογικών κινήτρων στη χώρα μας μπορεί να βοηθήσει στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων (Foreign Direct Investment), καθώς διεθνείς όμιλοι εταιρειών είναι πιθανόν να αυξήσουν την ερευνητική τους δραστηριότητα στην Ελλάδα.
Αλλωστε, παρατηρείται έντονα η ανάγκη νέων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στην αλλοδαπή, τόσο φυσικών, όσο και νομικών προσώπων, να ανεύρουν στοχευμένα φορολογικά κίνητρα και, μέσω της απλούστευσης των φορολογικών διαδικασιών, να επενδύσουν στη χώρα μας. Παρά τα εμπόδια, που σίγουρα υπάρχουν ακόμη, αναζητούν μια «έξυπνη» φορολογία, η οποία να αρμόζει σε ένα υγιές ανταγωνιστικό περιβάλλον, δυνάμενο να στηρίξει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων.
Αναμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι τα παρεχόμενα φορολογικά κίνητρα διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα, ορισμένα κράτη δε, λόγω της ιδιαίτερης γενναιοδωρίας τους και του μοναδικού τους «φορολογικού» χαρακτήρα, κινδυνεύουν να χαρακτηρισθούν –ή χαρακτηρίζονται ήδη– φορολογικοί παράδεισοι της καινοτομίας.
Η πλειονότητα των ελληνικών επιχειρήσεων έχει επαναπαυθεί στη λογική των κρατικών ενισχύσεων, καθυστερώντας ή αδυνατώντας να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, ενώ ταυτόχρονα αλλοδαποί επενδυτές καλωσορίζουν τα νέα ελληνικά φορολογικά – αναπτυξιακά μέτρα και αναζητούν επενδυτικά κίνητρα. Από τη στιγμή που η χώρα μας εναρμονίζεται, πλέον –και μάλιστα επιτυχώς– με τις διεθνείς εξελίξεις, είναι σε θέση να παρέχει σήμερα ελκυστικά φορολογικά κίνητρα με σκοπό την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Οφείλει, βέβαια, να ξεφύγει από τη λογική της φορολογικής αφαίμαξης του φορολογουμένου, βλέποντας με μια πιο «καθαρή», αντικειμενική και σχεδόν αποστασιοποιημένη ματιά την πραγματικότητα, ώστε να εμπεδωθεί το κατάλληλο κλίμα εμπιστοσύνης, τόσο για τους εγχώριους όσο και για τους ξένους επενδυτές.
Δεν θα ήταν υπερβολή, ίσως, να θεωρήσουμε πρωταθλήτρια Ευρώπης στη γραφειοκρατία την Ελλάδα, όπου η λήψη των σημαντικών αποφάσεων εναπόκειται, πολλές φορές, σε υποκειμενικές κρίσεις και ασαφείς ερμηνείες των εκάστοτε κανόνων. Αναμφίβολα, όμως, αποτελούμε μια σύγχρονη κοινωνία, η οποία εναρμονίζει πλήρως και προσαρμόζει τους κανόνες του εσωτερικού της δικαίου με γνώμονα τα διεθνή δρώμενα. Για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, να καταστούμε ανταγωνιστικοί και να προσελκύσουμε επενδυτές, οφείλουμε να αλλάξουμε ριζικά νοοτροπία και να αναστρέψουμε το brain drain, που μας κυριεύει εδώ και χρόνια. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο, και ιδίως θέληση, η οποία ευτυχώς υπάρχει!
* Η κ. Σοφία Σταυρίδη είναι Associate στο φορολογικό τμήμα της διεθνούς δικηγορικής εταιρείας Pinsent Masons LLP στο Λονδίνο.