Ο προϋπολογισμός του 2021, βάσει του προσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή στις αρχές της εβδομάδας, παρουσιάζει ένα βασικό και άκρως ενδιαφέρον χαρακτηριστικό: Oτι το σύνολο της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, αλλά και των εκτιμήσεων για την εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών, βασίζεται σε μία σημαντική παραδοχή: Πως το δεύτερο κύμα της πανδημίας δεν θα εξελιχθεί αρνητικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να χρειαστεί η επιβολή γενικευμένων περιοριστικών μέτρων, τα οποία και θα πλήξουν σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα.
Είναι ξεκάθαρος –και απολύτως λογικός– ο στόχος του οικονομικού επιτελείου να φέρει την ανάκαμψη όσο ταχύτερα γίνεται στη χώρα, ώστε –σε δεύτερο, αλλά απόλυτα άμεσο χρόνο– να επιστρέψουμε σε συνθήκες σταθερής και, πάνω απ’ όλα, βιώσιμης ανάπτυξης.
Αναπόφευκτα, πρωταρχικός στόχος της κυβέρνησης είναι η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης με τις μικρότερες επιπτώσεις για τους πολίτες και την οικονομία. Η κυβέρνηση, στο προσχέδιο του προϋπολογισμού, αναφέρει μια σειρά παρεμβάσεων με στόχο την αναχαίτιση του ιού και την οικονομική ενίσχυση των πληττόμενων κλάδων. Παρεμβάσεις συνολικής αξίας 24,1 δισ. ευρώ για το 2020 και το 2021. Παρεμβάσεις, που θα πρέπει να αυξηθούν ραγδαία για την επόμενη χρονιά (2,68 δισ. ευρώ προβλέπονται για το 2021), δημιουργώντας ένα υψηλότερο δημοσιονομικό έλλειμμα από το 1% του ΑΕΠ, που προβλέπει το προσχέδιο.
Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα τονώσει τις δημόσιες επενδύσεις, την υγειονομική περίθαλψη, καθώς και το εισόδημα των πολιτών με άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση της κατανάλωσης. Η αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής θα εξαρτηθεί και από τη σύνθεσή της, αφού οι μεταβιβάσεις πρέπει να κατευθυνθούν κυρίως προς τις δημόσιες επενδύσεις.
Ακολούθως, τον καθοριστικότερο ίσως ρόλο θα διαδραματίσουν οι πόροι που θα εκταμιευτούν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η ελληνική οικονομία αναμένεται να ωφεληθεί με 32 δισ. ευρώ έως το 2026 (19,3 δισ. ευρώ αφορούν επιχορηγήσεις και 12,7 δισ. ευρώ δάνεια). Αθροιστικά, οι πόροι που προβλέπονται το 2021 από όλα τα εργαλεία του μηχανισμού (Ταμείο Ανάκαμψης και το πρόγραμμα REACT-EU), συμπεριλαμβανομένων των δανείων, αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,5 δισ. ευρώ. Υψηλότερο τμήμα των κονδυλίων πρέπει να εκταμιευτεί προς την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.
Βέβαια, σε αυτό το σημείο, δεν πρέπει να παραλείψουμε τον ρόλο και τις μακροχρόνιες πολλαπλασιαστικές αναπτυξιακές προοπτικές του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Οι προβλέψεις για μείωση του ΠΔΕ στα 6,75 δισ. ευρώ το 2021, από 9,5 δισ. ευρώ που εκτιμώνται για το 2020, θα πρέπει να αποτελέσουν θέμα σκέψης και επανεκτίμησης για την κυβέρνηση. Πριν από λίγες μέρες, η Διεύθυνση Δημοσιονομικών Θεμάτων του ΔΝΤ δημοσίευσε σε μελέτη πως μια αύξηση των δημοσίων επενδύσεων κατά 1% του ΑΕΠ θα μπορούσε να ενισχύσει την ανάκαμψη του ΑΕΠ κατά 2,7%, να τονώσει τις ιδιωτικές επενδύσεις κατά 10% και να αυξήσει την απασχόληση κατά 1,2% στην οικονομία.
Μόνο έτσι, και πάντα με την προϋπόθεση ότι το δεύτερο κύμα πανδημίας δεν θα οδηγήσει σε γενικευμένα περιοριστικά μέτρα, θα μπορέσει να επιτευχθεί ανάπτυξη 7,5% το 2021 και αύξηση επενδύσεων κατά 30,4%.
Μόνο έτσι θα μπουν οι βάσεις για την αποτελεσματική και ορθή αξιοποίηση των κονδυλίων του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, η οποία και αποτελεί μονόδρομο για τη δημιουργία ενός νέου, αξιόπιστου και –πάνω απ’ όλα– όχι κρατικοδίαιτου παραγωγικού μοντέλου.
Εδώ βρίσκεται και η μεγάλη πρόκληση για την ελληνική οικονομία:
Εχοντας περάσει από ένα δεκαετές τούνελ κρίσης χρέους, και με το brand name της χώρας να αποκαθίσταται σταδιακά, η Ελληνική Δημοκρατία οφείλει να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της μαζικής προσέλκυσης επενδύσεων – ξένων και εγχώριων. Αναφέρω και τις εγχώριες επενδύσεις γιατί αποτελεί πάγια άποψή μου ότι ο Ελληνας επιχειρηματίας, παρά τις δυσκολίες των τελευταίων ετών, πρέπει και μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την ανάπτυξη.
Το γεγονός ότι, ακόμα και σήμερα, μέσα σε αυτό το απόλυτα αρνητικό περιβάλλον παγκόσμιας ύφεσης, στη χώρα μας είτε εκδηλώνεται πρόθεση είτε υπογράφονται συμφωνίες, είτε αρχίζουν και υλοποιούνται τάχιστα επενδυτικά σχέδια, αποδεικνύει ότι το ελληνικό brand name «πουλάει» ακόμα.
Και το πλέον σημαντικό είναι ότι ακόμα «πουλάει», όχι επειδή έχουμε ήλιο και θάλασσα, αλλά διότι έχουμε αρχίσει και δουλεύουμε σκληρά και μεθοδικά, με στόχο να επαναφέρουμε την ανάπτυξη στη χώρα υγιώς.
Και, όπως φαίνεται, έχουμε ήδη αρχίσει και επανακτούμε τη χαμένη εμπιστοσύνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι η προσπάθεια δεν πρέπει να συνεχιστεί. Το αντίθετο. Τα δύσκολα αρχίζουν τώρα.
Η ανάγκη, ώστε να οχυρωθεί δημοσιονομικά περαιτέρω η οικονομία, ειδικά όταν υπάρχει ο άγνωστος Χ της πανδημίας, είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική. Η ισορροπία μεταξύ αυτής της ανάγκης και των δράσεων για την αύξηση της επενδυτικής ελκυστικότητας της χώρας, είναι ισορροπία τρόμου.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Β. Κόλλιας είναι πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.