Παραδοσιακά, η ναυτιλία αποτελούσε έναν από τους κλάδους που υστερούσαν στην υιοθέτηση και στην προτυποποίηση ψηφιακών λύσεων. Η πρακτική που συνήθως ακολουθείται στηρίζεται στη μεμονωμένη επίλυση προβλημάτων, χωρίς αυτή να αποτελεί μέρος μιας καθολικής στρατηγικής ψηφιακού μετασχηματισμού. Ειδικοί στον ψηφιακό μετασχηματισμό ωστόσο συνομολογούν ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στα πλοία, καθώς και η κατάρτιση νέων στελεχών στις διαχειρίστριες εταιρείες στις νέες τεχνολογίες, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αυτή την αλλαγή.
Εχει ήδη ξεκινήσει να διαφαίνεται το σχετικό αποτύπωμα, ιδίως αναφορικά με την κατασκευή νεότευκτων πλοίων, την κυβερνοασφάλεια και τη χρήση blockchain για την ιχνηλάτηση και διασφάλιση των φορτίων. Στις επιχειρησιακές λειτουργίες, μεγαλύτερη πρόοδος σημειώνεται στις εμπορικές, με τη χρήση e-platforms για: ηλεκτρονικό booking φορτίων, εξισορρόπηση προσφοράς/ζήτησης, δυναμική διαπραγμάτευση μεταξύ ναυλωτών και πλοιοκτητριών εταιρειών. Στις λοιπές επιχειρησιακές λειτουργίες, όπως είναι οι προμήθειες και η συντήρηση, ο ρυθμός αφομοίωσης τέτοιων λύσεων είναι πιο αργός.
Σε έρευνα που διεξήγαγε η PwC το 2017 για το μέλλον της ναυτιλίας και των ναυτιλιακών σε Ελλάδα και Νορβηγία, το 100% των Ελλήνων συμμετασχόντων και το 71% των Νορβηγών θεωρούσαν πως οι διαδικασίες συντήρησης θα έχουν αποκτήσει μεγάλο βαθμό ψηφιοποίησης τα επόμενα χρόνια, ενώ κατά 64% και 93%, αντίστοιχα, πίστευαν πως θα υπάρξει γρήγορη μεταστροφή σε αυτοματοποιημένες λύσεις. Τρία χρόνια μετά, η συντήρηση των πλοίων για τις διαχειρίστριες εταιρείες εξακολουθεί να έχει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Βάσει μελέτης της Clarkson’s Research, τα λειτουργικά έξοδα των πλοίων έχουν διαρκή αυξητική τάση ξεπερνώντας τα 100 δισ. δολ. παγκοσμίως, ενώ 28% εξ αυτών προσεγγιστικά σχετίζεται με έξοδα συντήρησης.
Η υστέρηση ψηφιοποίησης είναι σχετικά αναμενόμενη, κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας του εγχειρήματος. Ενα πλοίο έχει απαιτήσεις συντήρησης και εφοδιασμού εφάμιλλες με ενός εργοστασίου και ενός ξενοδοχείου αντίστοιχα. Μια πλοιοκτήτρια εταιρεία σχετικά μεσαίου μεγέθους μπορεί να έχει περί τους 40 αντίστοιχους συνδυασμούς εργοστασίου/ξενοδοχείου, με διαφορετικά μεγέθη, παλαιότητα και προσωπικό, οι οποίοι κινούνται ταυτόχρονα στον χώρο και στον χρόνο. Συνεπώς, ο ψηφιακός μετασχηματισμός των εργασιών συντήρησης αποτελεί δύσκολο εγχείρημα.
Η μετάβαση από τα πιο βασικά μοντέλα διορθωτικής και προγραμματισμένης συντήρησης προς πιο εξελιγμένα που απαιτούν μεγαλύτερη ψηφιοποίηση, όπως είναι η προληπτική συντήρηση, οφείλει να είναι σταδιακή, ξεκινώντας από το γραφείο και όχι από το πλοίο. Ως πρώτο βήμα απαιτείται επανασχεδιασμός του λειτουργικού μοντέλου συντήρησης με κύριο άξονα την αυξημένη συνεργασία, επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφορίας μεταξύ τμημάτων, όπως είναι οι προμήθειες, το τεχνικό, η διαχείρισης ενέργειας, το IT κ.λπ. Σκοπός είναι η συνδιαμόρφωση των στόχων της προληπτικής συντήρησης, ο καθορισμός της ζήτησης, οι διαδικασίες μαζικών παραγγελιών που θα ακολουθηθούν, τα δεδομένα που θα χρειαστούν και οι δείκτες που θα παρακολουθηθούν.
Αυτό το συλλογικό πλαίσιο, μολονότι δεν έχει ως εφαλτήριο την τεχνολογία, αποτελεί την απαρχή του ψηφιακού μετασχηματισμού, διότι θα κινητοποιήσει τον οργανισμό για τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων. Ειδικότερα, σημείο εκκίνησης αποτελεί η διαπίστωση του τι έχει συμβεί ιστορικά από παρελθοντικά δεδομένα συντήρησης, π.χ. απρογραμμάτιστες ανάγκες, προμηθευτές ανταλλακτικών, feedback από τα πλοία, ώρες λειτουργίας κ.ά. Εν συνεχεία, χρησιμοποιώντας πιο εξελιγμένα μοντέλα κατηγοριοποίησης, να εντοπιστούν τα πλέον κρίσιμα ανταλλακτικά που προμηθεύεται η πλειονότητα του στόλου και να γίνουν μελλοντικές προβλέψεις. Ο κύκλος της ανάλυσης δεδομένων κλείνει με τη συμπερίληψη των συνολικών παραμέτρων κόστους, π.χ. αποθέματος, μεταφοράς, έλλειψης, προκειμένου να αναδειχθεί το καλύτερο σενάριο.
Η διαρκής βελτίωση έρχεται από την εφαρμογή τεχνολογιών, όπως η τηλεμετρία, που ευνοεί την ενσωμάτωση των τιμών των αισθητήρων, π.χ. θερμοκρασίας, δόνησης, πίεσης, ως μεταβλητών στα μοντέλα πρόβλεψης, προκειμένου να επαναπροσδιορίζονται οι καμπύλες συντήρησης. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται η μετάβαση σε μια ψηφιακή προσέγγιση προληπτικής συντήρησης που εκκινεί από τη διαμόρφωση του οργανωτικού μοντέλου, ενισχύεται από δεδομένα για τη λήψη αποφάσεων και βελτιώνεται διαρκώς μέσω τηλεμετρίας.
* Ο δρ Αθανάσιος Σπανός είναι Director και Shipping Sector Advisory Leader στην PwC.