Οι πολυεθνικοί όμιλοι αναπτύσσουν δραστηριότητες σε διάφορες χώρες του κόσμου. Η παρουσία τους σε διαφορετικές δικαιοδοσίες τούς δίνει τη δυνατότητα ευρείας επιλογής της χώρας από την οποία θα πραγματοποιήσουν και θα παρακολουθούν τις επενδύσεις τους. Οι επενδύσεις σε αλλοδαπές θυγατρικές εταιρείες μπορούν να πραγματοποιούνται είτε από τη μητρική εταιρεία του ομίλου είτε μέσω μιας εταιρείας συμμετοχών (holding company). Η επιλογή της χώρας εγκατάστασης της holding εταιρείας βασίζεται σε διάφορους παράγοντες, όπως το νομικό πλαίσιο, η δυνατότητα εύρεσης χρηματοδότησης αλλά και το φορολογικό καθεστώς.
Πόσο ανταγωνιστικό είναι όμως το ελληνικό φορολογικό πλαίσιο προκειμένου να ενισχύσει τις εγχώριες εξωστρεφείς επιχειρήσεις, να διευκολύνει τις άμεσες επενδύσεις των ελληνικών ομίλων και να προσελκύσει τη συγκέντρωση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με συμμετοχές;
Βασική πηγή εσόδων των μητρικών εταιρειών είναι τα μερίσματα που λαμβάνουν από τις θυγατρικές τους αλλά και τα κεφαλαιακά κέρδη που ενδεχομένως θα αποκομίσουν σε περίπτωση αποεπένδυσης. Συνεπώς, η απαλλαγή από τον φόρο μερισμάτων και κεφαλαιακών κερδών, γνωστή και ως participation exemption, ανεξάρτητα από την περιοχή εγκατάστασης της θυγατρικής, αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιλογής της χώρας ίδρυσης μιας εταιρείας συμμετοχών. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για απαλλαγή, αλλά για μέθοδο αποφυγής της διπλής φορολογίας του εισοδήματος που στην ουσία έχει παραχθεί και φορολογηθεί στο επίπεδο της θυγατρικής εταιρείας.
Στην Ελλάδα σήμερα η απαλλαγή αυτή παρέχεται μόνο για τα εισοδήματα που προκύπτουν από θυγατρικές εγκατεστημένες εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η απαλλαγή των μερισμάτων επιβάλλεται από το ενωσιακό δίκαιο εδώ και χρόνια προκειμένου να αποφευχθεί η διπλή φορολογία. Η πρόσφατη επέκταση της απαλλαγής και στα κεφαλαιακά κέρδη ολοκλήρωσε το πλαίσιο, λαμβανομένης υπόψη και της πραγματικής οικονομικής φύσης του εισοδήματος από κεφαλαιακά κέρδη, που αποτελούν στην ουσία «προεξόφληση» των μελλοντικών μερισμάτων.
Ωστόσο, παραμένει ο αδικαιολόγητος περιορισμός της ισχύουσας απαλλαγής των μερισμάτων και κεφαλαιακών κερδών μόνο στις θυγατρικές της Ε.Ε., ο οποίος συνεχίζει να αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα επένδυσης σε τρίτες χώρες από ελληνικές εταιρείες, χωρίς να υπάρχει σαφής λόγος για μια τέτοια διαφοροποίηση.
Η συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ε.Ε. (22 από τις 27, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), η Αγγλία και η Ελβετία παρέχουν απαλλαγές στα εισοδήματα από θυγατρικές, είτε με τη μορφή μερισμάτων είτε κεφαλαιακών κερδών, εντός και εκτός Ε.Ε. Μόνο η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Εσθονία και η Πολωνία δεν έχουν υιοθετήσει ένα ολοκληρωμένο participation exemption καθεστώς που να εφαρμόζεται και σε θυγατρικές τρίτων χώρων.
Λαμβανομένης υπόψη της ελευθερίας εγκατάστασης εντός της Ε.Ε., η ύπαρξη ενός σαφούς φορολογικού μειονεκτήματος έναντι των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών, ιδίως της Δυτικής Ευρώπης, βγάζει την Ελλάδα από το κάδρο των επιλογών όταν εξετάζεται η επέκταση δραστηριοτήτων διεθνώς.
Προκειμένου να μπορέσει η Ελλάδα να αποτελέσει πόλο έλξης μητρικών εταιρειών ή ίδρυσης εταιρειών συμμετοχών αλλοδαπών ομίλων χρειάζεται οι υφιστάμενες απαλλαγές να επεκταθούν σε όλες τις θυγατρικές, ανεξάρτητα από τη χώρα εγκατάστασής τους. Η θέσπιση ελάχιστων προϋποθέσεων, όπως η δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών με τη χώρα εγκατάστασης της θυγατρικής, καθώς και οι υφιστάμενες διατάξεις περί φοροαποφυγής, μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το όποιο ενδεχόμενο καταστρατήγησης. Είναι προφανές ότι τα οφέλη για την ελληνική οικονομία από την εγκατάσταση holding εταιρειών ή και την ενίσχυση υφιστάμενων μητρικών εταιρειών θα είναι πολλαπλά. Τα κέντρα λήψης αποφάσεων θα βρίσκονται στην Ελλάδα απαιτώντας την προσέλκυση ικανών και εξειδικευμένων στελεχών που θα διαχειρίζονται τις διεθνείς δραστηριότητες και τα κεφάλαια που σχετίζονται με αυτές και τα οποία θα επαναπατρίζονται άμεσα.
Μια τέτοια πρωτοβουλία εντάσσεται άλλωστε και στην ευρύτερη προσπάθεια για το rebranding της χώρας και συνδέεται άμεσα και με το νέο πλαίσιο ευνοϊκής φορολόγησης, που στοχεύει στον επαναπατρισμό Ελλήνων που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό αλλά και την προσέλκυση αλλοδαπών στελεχών για την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα.
* Η κ. Βούλα Μαρουσάκη είναι tax director, PwC Ελλάδας.