Παρότι τα τελευταία χρόνια υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι για να προωθηθούν επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη και να αναπτυχθούν καινοτόμα προϊόντα, η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων, φορέων εκπαίδευσης και πολιτικού συστήματος παρουσιάζει στην Ελλάδα αδυναμίες, θέτοντας εμπόδια στις προσπάθειες δημιουργίας ενός βιώσιμου συστήματος καινοτομίας που θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό κλάδων της ελληνικής οικονομίας.
Σύμφωνα με μελέτη της διαΝΕΟσις με τίτλο «Ερευνα και καινοτομία στην Ελλάδα του 2021. Πώς μπορεί η χώρα μας να αποκτήσει ένα σύγχρονο, λειτουργικό και βιώσιμο σύστημα καινοτομίας», μερικοί σημαντικοί παράγοντες που αποδυναμώνουν το εγχώριο σύστημα καινοτομίας είναι η υποεπένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) του επιχειρηματικού τομέα λόγω και της διάρθρωσης των ελληνικών επιχειρήσεων, η σχετική υστέρηση στη διεθνοποίηση και εξωστρέφεια του ερευνητικού συστήματος της χώρας, η χαμηλή επένδυση των επιχειρήσεων στην κατάρτιση των εργαζομένων, οι ελάχιστες πατέντες που κατοχυρώνουν οι Ελληνες επιστήμονες κ.ά.
Οπως αναφέρει η μελέτη, σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία για τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων από κρατικούς πόρους, με τους Ελληνες επιστήμονες να συμμετέχουν μέσω των πανεπιστημίων σε πολλά ερευνητικά προγράμματα της Ε.Ε. Ωστόσο, οι δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη από τον ιδιωτικό τομέα παραμένει πολύ χαμηλά σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (0,59% του ΑΕΠ έναντι 1,42% που είναι ο μέσος όρος στην Ε.Ε.). Μάλιστα, τα προβλήματα της έρευνας και καινοτομίας στην ελληνική επιχειρηματικότητα συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό και με τα διαχρονικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική επιχειρηματικότητα.
Οπως επισημαίνει η μελέτη, τα τελευταία χρόνια συστήνονται στη χώρα μας περισσότερες εταιρείες από όσες κλείνουν, πολλές εκ των οποίων ανοίγουν διότι οι επιχειρηματίες δεν είχαν άλλη επιλογή. Κίνητρο, δηλαδή, δεν είναι η αξιοποίηση της επιχειρηματικής τους ιδέας και η αύξηση του εισοδήματός τους. Επίσης, όπως αναφέρει η μελέτη, μόνο 1 στις 4 επιχειρήσεις διαθέτει τμήμα Ε&Α (στις μεγάλες επιχειρήσεις άνω των 250 υπαλλήλων το ποσοστό φτάνει το 40%), ενώ το 62% των δαπανών για καινοτομικές δραστηριότητες από τις ελληνικές επιχειρήσεις –η πλειονότητα των οποίων είναι μικρομεσαίες– αφορά την αγορά μηχανημάτων και εξοπλισμού. Παράλληλα, μόνο 273 επιχειρήσεις πραγματοποιούν το 50% όλων των ελληνικών εξαγωγών, ενώ η χώρα μας καταλαμβάνει την 119η θέση ανάμεσα σε 131 χώρες στον δείκτη συνεργασίας ανάμεσα σε επιχειρήσεις και πανεπιστήμια.
Στο μεταξύ, η Ελλάδα υστερεί στον τομέα της οικοδόμησης δεξιοτήτων, δαπανώντας παραδοσιακά πολύ λίγα χρήματα στην εκπαίδευση (3,9% του ΑΕΠ έναντι 4,6% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος). Επίσης, αν και η χώρα έχει πολλούς αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι περισσότεροι είναι εκπαιδευμένοι σε τομείς που δεν χρειάζεται η αγορά εργασίας. Οσον αφορά τις επιχειρήσεις, ελάχιστες επενδύουν στην επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων τους. Ενδεικτικά, το 2015, μόνο το 21,7% πρόσφερε τέτοια προγράμματα και μόνο το 18,5% των εργαζομένων τα αξιοποιούσε (στην Ε.Ε. τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 72,6% και 40,8%).
Παράλληλα, ελάχιστοι είναι οι ξένοι ερευνητές που έρχονται να εργαστούν στην Ελλάδα, ενώ μόλις 55.000 υπολογίζεται, βάσει της μελέτης, ότι είναι οι άνθρωποι που εργάζονται στον κλάδο Ε&Α στην Ελλάδα. Αντίθετα, στο Βέλγιο και στην Αυστρία απασχολούνται σχεδόν οι διπλάσιοι. Τέλος, παρότι οι Ελληνες ερευνητές παράγουν πολλές και πολύ υψηλού επιπέδου επιστημονικές δημοσιεύσεις, η έρευνά τους οδηγεί σε ελάχιστες πατέντες.