H νέα επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, Ινγκόζι Οκόντζο – Αϊγουίλα, ανέλαβε αυτήν την εβδομάδα τα καθήκοντά της και έναν θεσμό ο οποίος κάποτε θεωρήθηκε ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια ευημερία. Ωστόσο, υπό τις σημερινές συνθήκες, έχει φθάσει να λογίζεται ως θνησιγενής, ενώ η ίδια θα κληθεί να αντιμετωπίσει νέες απόψεις, στο πλαίσιο των οποίων το ελεύθερο εμπόριο μοιάζει παρωχημένο, ενώ η λήψη μέτρων για την τόνωση και την ανθεκτικότητα της εκάστοτε εθνικής οικονομίας αποκτά τεράστια σημασία. Το μέλλον του συστήματος ελεύθερων συναλλαγών δέχεται απειλές. Η νέα γενική διευθύντρια του ΠΟΕ έχει εξαιρετική προϋπηρεσία. Η εμπειρία της στον τομέα της ανάπτυξης ως υπουργού Οικονομικών της Νιγηρίας και Νο 2 στην ιεραρχία της Παγκόσμιας Τράπεζας της έδωσε την ευκαιρία να συνειδητοποιήσει τον κομβικό ρόλο που διαδραματίζει το εμπόριο στην ενίσχυση της ευημερίας. Εντούτοις, επωμίζεται τεράστιες ευθύνες και, ανεξαρτήτως του πόσο ικανή ή δραστήρια είναι, δεν μπορεί να διεκπεραιώσει το όλο έργο μόνη της. Χρειάστηκε ο ηγετικός ρόλος των ΗΠΑ για να σφυρηλατηθεί ο ΠΟΕ, σήμερα και πάλι χρειάζεται κάτι αντίστοιχο για να αναζωογονηθεί.
Το σώμα διαθέτει τρεις αναγκαίες λειτουργίες. Πρώτον, διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις για την προώθηση του ελεύθερου και δίκαιου παγκόσμιου εμπορίου. Δεύτερον, προσφέρει διαφάνεια, παρακολουθώντας τις εμπορικές πολιτικές των χωρών, οι οποίες το συναπαρτίζουν. Και τρίτον, επέχει τη θέση ενός φόρουμ για την επίλυση διαφορών. Κάθε μία από αυτές τις τρεις εντολές του τελεί υπό διάλυση. Εδώ και αρκετά χρόνια οι διαπραγματεύσεις έχουν ακινητοποιηθεί. Η παρακολούθηση αποτυγχάνει, επειδή πολλές κυβερνήσεις προτιμούν να μη συμμορφώνονται με τις επιταγές του Οργανισμού. Και η διαδικασία για την αποτελεσματική επίλυση διαφορών έχει σταματήσει, αφότου οι ΗΠΑ, ήδη από την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα, αρνούνταν να διορίσoυν δικαστές στο δευτεροβάθμιο σώμα του. Ισως κάποιος να σκεφθεί πως επί του παρόντος αυτό δεν έχει και τόση σημασία. Η μεταπανδημική τάση για μικρότερα συστήματα αλυσίδων ανεφοδιασμού και επάρκεια εντός συνόρων να καθιστά ήσσονος σημασίας την ανανέωση του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου. Ακριβώς το αντίθετο.
Μία παγκοσμίων διαστάσεων κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, όπως αποδείχθηκε πως είναι η πανδημία του κορωνοϊού, αυξάνει την ανάγκη συνεργασίας, ιδίως όταν πρόκειται για τις σταθερές εμπορικές σχέσεις. Το ενδεχόμενο να υπάρξει αναδίπλωση με πολιτικές προστατευτισμού, το μόνο που θα κάνει είναι να καταστήσει το σύστημα ευπαθέστερο και να επιδεινώσει τη βλάβη. Ούτε και η πανδημία συνιστά τη μοναδική τέτοιου είδους απειλή. Οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έχουν επίσης τεράστιες επιπτώσεις στο εμπόριο. Είναι απαραίτητο για τη διαχείριση αυτών των κινδύνων ένα όργανο ικανό να διατηρήσει το πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας υπό συνθήκες πιέσεων, ένα όργανο βασισμένο στην αλήθεια ότι το φιλελεύθερο εμπόριο έχει θετικό πρόσημο και όχι μηδενικό άθροισμα.
Σίγουρα, ο ΠΟΕ της Ινγκόζι Οκόντζο – Αϊγουίλα οφείλει να βελτιώσει τη λειτουργία του όλου συστήματος. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να δοθεί νέα έμφαση στη διαφάνεια και στη συμμόρφωση, ιδίως σε χώρες των οποίων οι κυβερνήσεις διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διαχείριση φυσικών πόρων, όπως είναι πρωτίστως η Κίνα. Οι παλαιοί κανόνες χρειάζονται ενημέρωση για να προσαρμοστούν σε νέους κλάδους, στις τάχιστα μεταβαλλόμενες συνθήκες και στις προβλέψιμες πιέσεις του μέλλοντος. Ενώπιον όλων αυτών, ο ΠΟΕ πρέπει να είναι πολύ πιο γρήγορος. Ταυτόχρονα, η Ινγκόζι Οκόντζο – Αϊγουίλα πρέπει να αρνηθεί να γίνει ο Οργανισμός ο αποδιοπομπαίος τράγος. Εάν τα κράτη-μέλη –και οι ΗΠΑ πάνω απ’ όλα– ικανοποιηθούν από την αποτυχία του ΠΟΕ, τότε ο κύβος έχει ριφθεί ήδη.