Η κρίση έπληξε ιδιαίτερα σκληρά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προκαλώντας μαζική απώλεια θέσεων εργασίας και άλλα οικονομικά προβλήματα. Μεταξύ αυτών, κάτι λιγότερο αισθητό αλλά πολύ σοβαρό είναι και η διογκωμένη ισχύς των κυρίαρχων ομίλων, διότι εμφανίζονται ακόμη δυνατότεροι, εφόσον εξαλείφονται οι μικρότεροι αντίπαλοι.
Γνωρίζουμε από την εμπειρία μας και την έρευνα του ΔΝΤ ότι η υπερβολική συγκέντρωση δύναμης στα χέρια λίγων μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη για τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη, καταπνίγοντας την καινοτομία και συγκρατώντας τις επενδύσεις. Μία τέτοια έκβαση θα υπονόμευε τη μεταπανδημική ανάκαμψη, εμποδίζοντας την άνοδο πολλών αναδυόμενων εταιρειών ακριβώς εκείνη την εποχή που είναι απολύτως απαραίτητος ο δυναμισμός τους. Η θέσπιση ίσων όρων ανταγωνισμού είναι πλέον σημαντικότερη από ποτέ.
Και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να το επιτύχουν σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, από τη ζυθοποιία και τα νοσοκομεία έως την ψηφιοποίηση. Νέα έρευνα του ΔΝΤ δείχνει ότι οι βασικοί δείκτες της ισχύος της αγοράς σημειώνουν άνοδο, όπως η αύξηση των τιμών έναντι του οριακού κόστους ή η συγκέντρωση των εσόδων μεταξύ των τεσσάρων μεγαλύτερων ομίλων σε έναν κλάδο.
Η άνοδος της ισχύος αυτής λόγω πανδημίας σε πολλούς επιμέρους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας θα επιδεινώσει μια τάση, που ξεκίνησε προ 40 ετών. Επί παραδείγματι, οι αυξήσεις τιμών παγκοσμίως ξεπέρασαν κατά μέσον όρο το 30% στις εισηγμένες εταιρείες των προηγμένων οικονομιών από το 1980. Και τα τελευταία 20 χρόνια οι αυξήσεις τιμών στον ψηφιακό τομέα ήταν διπλάσιες από τις αντίστοιχες σε ολόκληρη την οικονομία. Ενας παράγοντας που συμβάλλει σε αυτές τις τάσεις είναι η διόγκωση των συγχωνεύσεων και εξαγορών ιδίως από κυρίαρχους παίκτες, διότι ενώ οδηγούν σε εξοικονόμηση κόστους και καλύτερα προϊόντα, μπορεί επίσης να αποδυναμώσουν την καινοτομία και να διευκολύνουν μια εταιρεία να χρεώνει υψηλότερες τιμές.
Λοιπόν, τι μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις; Πρώτον, οι αρχές ανταγωνισμού πρέπει να είναι όλο και πιο προσεκτικές όταν εξετάζουν μια συγχώνευση, καλύπτοντας όλες τις περιπτώσεις, όπως και τις εξαγορές μικρών παικτών που ενδέχεται να αναπτυχθούν για να ανταγωνιστούν κυρίαρχες εταιρείες.
Δεύτερον, θα πρέπει πιο ενεργά να απαγορεύουν την κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης και να χρησιμοποιούν ευρύτερα τις έρευνες αγοράς, προκειμένου να αποκαλύπτουν επιβλαβείς πρακτικές χωρίς παράβαση νόμου.
Τρίτον, οι Αρχές θα πρέπει να έχουν εξουσίες τέτοιες ώστε να συμβαδίζουν με την ψηφιακή οικονομία, όπου η ενίσχυση των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης πολλαπλασιάζει το πλεονέκτημα των κορυφαίων ομίλων, και, τέλος, θα πρέπει να έχουν και περισσότερους πόρους για τη διεκπεραίωση του έργου τους.
* Η κ. Kristalina Georgieva είναι γενική διευθύντρια του ΔΝΤ.
