Κάθε καλοκαίρι στην πόλη της Βασιλείας στην Ελβετία παρατηρείτο μια ενδιαφέρουσα κοσμοσυρροή από κάθε γωνιά του πλανήτη με επίκεντρο έναν κομψό χώρο για τη διεξαγωγή της έκθεσης «Τέχνη Βασιλεία»/Αrt Basel. Εκεί, συλλέκτες συγκέντρωναν έργα τέχνης, ενώ παράλληλα αναζητούσαν νέα ταλέντα. Φέτος, αντί γι’ αυτό το πλήθος, μάλλον στον χώρο θα συρρεύσουν Ελβετοί εν αναμονή εμβολίων. Ο κόσμος της τέχνης προσπαθεί να ορθοποδήσει από τις επιπτώσεις του εγκλεισμού και της καραντίνας, των ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και της κοινωνικής απόστασης, και όπως είναι αναμενόμενο, εκθέσεις σαν την προαναφερθείσα δέχθηκαν πολύ περισσότερα πλήγματα. Και με τα τωρινά δεδομένα η αγορά έργων τέχνης πρέπει να προσαρμοστεί, περιστέλλοντας τις ζημίες της. Το 2020 σε παγκόσμια κλίμακα οι σχετικές πωλήσεις είχαν μια κάμψη της τάξεως του 22%, στα 50,1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την έκθεση για τη συγκεκριμένη αγορά, την οποία συνέταξαν οι UBS και Art Basel και δημοσιεύθηκε την Τρίτη. Ωστόσο, δεν επρόκειτο για μια ομοιογενή εικόνα, ενώ οι ζάπλουτοι της νοτιοανατολικής Ασίας έδειξαν συγκρατημένοι.
Εν αντιθέσει με την εμπειρία της προηγούμενης οικονομικής κρίσης το 2007-2009, όταν οι τότε πλούσιοι έχαναν χρήματα, σήμερα οι μεγιστάνες πλουτίζουν πιο πολύ με την αρωγή των κρατικών προγραμμάτων στήριξης της οικονομίας και τις ευμετάβλητες κεφαλαιαγορές. Οι μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών, με προεξάρχοντες τους Sotheby’s και Christie’s, είχαν ήδη προσαρμοστεί στο να δέχονται υποβολή προσφορών από το τηλέφωνο και να διεκπεραιώνουν πωλήσεις μέσω Διαδικτύου. Οπότε θα μπορούν να αλλάξουν τρόπο εργασίας σχετικά εύκολα, ώστε να προσελκύσουν πελάτες με πακτωλό μετρητών. Αμφότεροι οι διεθνείς οίκοι αναφέρθηκαν στη συνολική πτώση της δραστηριότητας λόγω πανδημίας, αν και η κινητικότητα στο Διαδίκτυο ανήλθε σε επίπεδα ρεκόρ ανάμεσα στους αγοραστές των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας. Επιπλέον, οι τάσεις για αγορές έργων που φιλοτέχνησαν γυναίκες και μαύροι δημιουργοί, αλλά και ζώντες καλλιτέχνες, έδειξαν να ενισχύονται.
Τη φετινή χρονιά ελπίζουν να την αξιοποιήσουν οι οίκοι, εκμεταλλευόμενοι την εισροή νεαρής ηλικίας συλλεκτών, οι οποίοι θεωρούν πιο προσιτές τις διαδικτυακές πλατφόρμες από τους συμβατικούς οίκους δημοπρασιών, αλλά και την επιστροφή παραδοσιακών φιλότεχνων, οι οποίοι θέλουν να επανέλθουν στον πραγματικό κόσμο. «Υπάρχει τεράστια σωρευμένη ζήτηση για νέες εμπειρίες αλλά και ξόδεμα χρημάτων, και αυτή θα εκδηλωθεί αφ’ ης στιγμής τα πράγματα αποκτήσουν λίγο παραπάνω σταθερότητα και προβλεψιμότητα», δήλωσε στο Ρόιτερς ο διευθύνων σύμβουλος του Sotheby’ς, Τσαρλς Στιούαρτ. «Εχουμε τη δυνατότητα να δούμε μια πολύ μεγάλη έκρηξη ενδιαφέροντος για κάποια χρονική περίοδο, υποθέτοντας, βέβαια, ότι θα είναι πλέον άνετο και ασφαλές οι άνθρωποι να μετακινηθούν από το σπίτι τους».
Οσο για τον αντίπαλο οίκο δημοπρασιών, τον Christie’s, το 2021 έζησε τη θεαματική επιβεβαίωση της δυνατότητας δημιουργίας πλούτου από τον εικονικό κόσμο. Μέσα στον Μάρτιο και στο πλαίσιο των δημοπρασιών του έλαβαν χώρα πωλήσεις ρεκόρ σε ψηφιακά έργα τέχνης αξίας 70 εκατομμυρίων δολαρίων συνολικά. Σε μια διαδικτυακή δημοπρασία που πραγματοποιείτο επί 14 ημέρες και πλέον, οι προσφορές για το έργο του Αμερικανού καλλιτέχνη Μπιπλ (Beeple) ξεκίνησαν από τα 100 δολάρια και εκτινάχθηκαν σε δυσθεώρητα ύψη, ενώ τα τελευταία λεπτά υποβολής προσφορών τα παρακολουθούσαν 22 εκατομμύρια επισκέπτες. Τέλος, οι μικρότερες αίθουσες τέχνης και γκαλερί αγωνίζονται να επιβιώσουν, όπως λένε οι ειδικοί, επειδή η πανδημία έχει επιταχύνει τη συγκέντρωση των εκπροσώπων του κόσμου της τέχνης σε λιγότερα χέρια.