Κατά γενικό κανόνα, όλες οι δαπάνες που πραγματοποιεί μια επιχείρηση εκπίπτουν από τα φορολογητέα έσοδά της, εφόσον πραγματοποιούνται προς το συμφέρον της επιχείρησης ή κατά τις συνήθεις εμπορικές συναλλαγές της, αντιστοιχούν σε πραγματική συναλλαγή, εγγράφονται στα λογιστικά βιβλία της περιόδου κατά την οποία πραγματοποιούνται και αποδεικνύονται με κατάλληλα δικαιολογητικά. Επιπλέον, εάν η συναλλαγή είναι ενδοομιλική θα πρέπει η αξία της να μην είναι κατώτερη ή ανώτερη της αγοραίας αξίας.
Ωστόσο, ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ) απαριθμεί και μια σειρά δαπανών οι οποίες δεν εκπίπτουν φορολογικά, ακόμα και αν πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις δαπάνες που καταβάλλονται προς φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που είναι φορολογικός κάτοικος σε κράτος μη συνεργάσιμο ή που υπόκειται σε προνομιακό φορολογικό καθεστώς, οι οποίες δεν εκπίπτουν, εκτός εάν ο φορολογούμενος αποδείξει ότι:
α) Οι δαπάνες αυτές αφορούν σε πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές.
β) Δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά κερδών ή εισοδημάτων ή κεφαλαίων με σκοπό τη φοροαποφυγή ή τη φοροδιαφυγή.
Δεν αποκλείεται η έκπτωση των δαπανών που καταβάλλονται προς φυσικό ή νομικό πρόσωπο που είναι φορολογικός κάτοικος σε κράτος-μέλος της Ε.Ε. ή του ΕΟΧ, εφόσον υπάρχει η νομική βάση για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της Ελλάδας και αυτού του κράτους-μέλους.
Αναλυτικές οδηγίες και διευκρινίσεις για την εν λόγω διάταξη δόθηκαν με την ΠΟΛ 1197/2016, η οποία προβλέπει ότι προκειμένου να στοιχειοθετηθεί ότι οι υπόψη συναλλαγές είναι πραγματικές και συνήθεις και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά κερδών με σκοπό τη φοροαποφυγή ή τη φοροδιαφυγή, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στοιχεία, από τα οποία αποδεικνύεται ότι αυτές πραγματικά έχουν λάβει χώρα και ότι έχουν αποφέρει πραγματικό οικονομικό όφελος στην ελεγχόμενη επιχείρηση που πραγματοποίησε τις σχετικές δαπάνες (αγορές αγαθών, παροχή υπηρεσιών, κ.λπ.).
Ενδεικτικά, αναφέρονται η ύπαρξη εμπορικής συμφωνίας με την αλλοδαπή εταιρεία, η καταβολή του τιμήματος σε τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου, η πραγματική μεταφορά και λήψη των αγαθών, κ.λπ. Επίσης, θα πρέπει η αλλοδαπή εταιρεία να πραγματοποιεί ουσιαστική επιχειρηματική δραστηριότητα, δηλαδή να έχει αποδεδειγμένα φυσική υπόσταση στη χώρα εγκατάστασής της, έδρα ή μόνιμη εγκατάσταση, μόνιμα απασχολούμενο προσωπικό, ενεργό ΑΦΜ/VIES, να φορολογείται στην αλλοδαπή χώρα στην οποία έχει την έδρα της και όχι απλώς να είναι φορολογικός κάτοικος της χώρας αυτής, κ.λπ.
Οσον αφορά το θέμα του πραγματικού οικονομικού οφέλους, αυτό μπορεί να εκτιμηθεί εάν εξετασθούν ενδεικτικά τα ακόλουθα στοιχεία:
α) Οι τιμές αγοράς των προϊόντων ή υπηρεσιών, όπως αυτές προκύπτουν από συγκριτική οικονομική ανάλυση για ομοειδή προϊόντα άλλων επιχειρήσεων, φορολογικών κατοίκων σε συνεργάσιμα κράτη.
β) Αγορά προϊόντων ή πρώτων υλών από μη συνεργάσιμο ή με προνομιακό φορολογικό καθεστώς κράτος λόγω μη παραγωγής τους σε χώρα που θεωρείται συνεργάσιμη ή χωρίς προνομιακό φορολογικό καθεστώς, κ.λπ.
Μη συνεργάσιμα κράτη είναι εκείνα που δεν είναι κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δεν θεωρούνται από τον ΟΟΣΑ ότι συμμορφώνονται σημαντικά σχετικά με τη διαφάνεια και την ανταλλαγή των πληροφοριών σε φορολογικά θέματα, δεν έχουν συνάψει και δεν εφαρμόζουν με την Ελλάδα σύμβαση διοικητικής συνδρομής στον φορολογικό τομέα, κ.λπ. Τα μη συνεργάσιμα κράτη καθορίζονται κάθε χρόνο με απόφαση του υπουργού Οικονομικών.
Ενα φυσικό ή νομικό πρόσωπο θεωρείται ότι υπόκειται σε προνομιακό φορολογικό καθεστώς όταν η φορολογική κατοικία του βρίσκεται σε οποιοδήποτε κράτος, ακόμη και σε κράτος-μέλος της Ε.Ε., εάν σε αυτό το κράτος:
α) Δεν υπόκειται σε φορολογία ή, εάν υπόκειται, δεν φορολογείται εν τοις πράγμασι, ή
β) Υπόκειται σε φόρο επί των κερδών ή των εισοδημάτων ή του κεφαλαίου, του οποίου ο συντελεστής είναι ίσος ή κατώτερος από το 60% του συντελεστή φορολογίας νομικών προσώπων που θα οφειλόταν σύμφωνα την ελληνική φορολογική νομοθεσία.
Τα κράτη που έχουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς καθορίζονται ομοίως με απόφαση του υπουργού Οικονομικών. Τέτοια κράτη είναι η Κύπρος, η Βουλγαρία, η Ιρλανδία, η Ουγγαρία, το Μονακό, το Λιχτενστάιν, τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία κ.λπ.
* H κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του Φορολογικού Τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).