Toν Σεπτέμβριο του 2020, μετά την ιστορική ομιλία του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όπου έθεσε τον νέο στόχο της χώρας για να φθάσουν οι εκπομπές ρύπων στο ανώτατο σημείο πριν από το 2030 και να μηδενιστούν έως το 2060, συνέβη το εξής: η Κίνα ξαφνικά μετατράπηκε, από το μεγαλύτερο πρόβλημα ως η χώρα με τις υψηλότερες εκπομπές ρύπων, στον παράγοντα εκείνο που αλλάζει τους όρους στην παγκόσμια προσπάθεια για την κλιματική αλλαγή. Περιβαλλοντολόγοι και ηγέτες χαιρέτισαν το νέο όραμα του προέδρου Σι, αλλά παρέμειναν εν αναμονή για τις λεπτομέρειές του. Επιπλέον, η διεθνής κοινότητα λαμβάνει ανησυχητικά μηνύματα από τις συνεχιζόμενες επενδύσεις της Κίνας σε γαιάνθρακα, ο οποίος παραμένει το κύριο συστατικό του ενεργειακού μείγματος εν χρήσει. Στην πραγματικότητα, αντί να μειώσει την εξάρτησή της από αυτό το εξαιρετικά ρυπογόνο καύσιμο, η Κίνα το 2020 έθεσε σε λειτουργία σταθμούς με παραγωγική ικανότητα 38 Γιγαβάτ, κάνοντας δηλαδή χρήση γαιάνθρακα όση είναι συνολικά η παραγωγική ικανότητα της Γερμανίας από όσους σταθμούς κάνουν χρήση του ιδίου καυσίμου. Ισως να υποστήριζε κανείς ότι το 2020 ήταν μια δύσκολη χρονιά για να επικεντρωθεί η Κίνα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οπότε το πραγματικό ερώτημα έγκειται στο πότε και πώς θα διασαφηνίσει η χώρα το πώς θα αρχίσει η αποκλιμάκωση των εκπομπών πριν από το 2030 και θα επιτευχθεί ο μηδενισμός τους έως το 2060.
Το πιο προφανές μέρος για να αναζητήσει κανείς τη διατύπωση μιας τέτοιας δέσμευσης είναι το 14ο Πενταετές Σχέδιο της Κίνας (FYP), το οποίο ανακοινώθηκε στο Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο τον Μάρτιο. Δυστυχώς το πενταετές σχέδιο υπολείπεται σαφώς των προσδοκιών όσον αφορά τα σχέδια της Κίνας για την αποτροπή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στην πραγματικότητα περιγράφει τη συνέχιση των υφιστάμενων τάσεων και όχι την επιτάχυνση της δράσης για το κλίμα. Εντονα επικεντρωμένο στην ανάπτυξη του μεταποιητικού τομέα (κυρίως μέσω ισχυρών στόχων για την κρατική καινοτομία), το σχέδιο κάνει λόγο για μια «νέα πρόοδο του οικολογικού πολιτισμού», χωρίς να αναφέρει την κλιμάκωση των ρύπων έως το 2025 ούτε να θέτει όριο στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Η δέσμευση είναι αόριστη, διότι απλά αναφέρει ότι η Κίνα θα εξακολουθήσει να περιορίζει τις δραστηριότητες εντάσεως γαιάνθρακα και ενέργειας που εισφέρουν στο ΑΕΠ. Βάσει των υπαρχουσών εκτιμήσεων, οι εκπομπές ρύπων στην Κίνα συνεχίζουν να αυξάνονται, με εκτιμώμενο ποσοστό 1%-1,7% ετησίως έως το 2025. Το 14ο FYP κάνει αναφορές στην ανάπτυξη του γαιάνθρακα, τονίζοντας την «καθαρή και αποτελεσματική χρήση του». Αυτό συνάδει με την ευρύτερη δομή του σχεδίου, διότι προσανατολίζεται έντονα στην αυτάρκεια της χώρας υπό το πρίσμα ενός ολοένα και πιο εχθρικού εξωτερικού περιβάλλοντος και, ιδίως, του στρατηγικού ανταγωνισμού ΗΠΑ – Κίνας.
* Οι Alicia García-Herrero και Simone Tagliapietra είναι επιστημονικοί συνεργάτες του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες.