Με την 2130/2021 εγκύκλιο της ΑΑΔΕ παρασχέθηκαν πρόσθετες οδηγίες για την αντιμετώπιση των φορολογικών ζητημάτων που ανέκυψαν για τους διασυνοριακούς εργαζομένους και τις επιχειρήσεις τους, λόγω της λήψης ειδικών μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας με σκοπό την εξάλειψη της πανδημίας COVID-19.
Θυμίζουμε, ότι βάσει των διατάξεων του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος περί φορολογικής κατοικίας, ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος, μεταξύ άλλων, όταν έχει τη συνήθη διαμονή του στη χώρα μας, καθώς και στην περίπτωση που βρίσκεται στη χώρα για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες στη διάρκεια οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου. Αντίστοιχα, η παρουσία μελών της διοίκησης μιας επιχείρησης ή και η τηλεργασία διασυνοριακών εργαζομένων επί μακρό χρονικό διάστημα θα μπορούσε να εγείρει θέματα μόνιμης εγκατάστασης και συνεπώς φορολόγησης της εργοδότριας αλλοδαπής εταιρείας στη χώρα μας.
Στην Ελλάδα ίσχυσαν μέτρα ολικής ή μερικής απαγόρευσης κυκλοφορίας από τις 9 Νοεμβρίου 2020 έως και τις 14 Μαΐου 2021. Με βάση την εγκύκλιο, το χρονικό αυτό διάστημα θεωρείται για σκοπούς εφαρμογής των διατάξεων περί φορολογικής κατοικίας φυσικών προσώπων και μόνιμης εγκατάστασης επιχειρήσεων, ως περίοδος αντικειμενικής αδυναμίας μετακίνησης λόγω της πανδημίας. Συνεπώς, το διάστημα αυτό δεν λαμβάνεται κατ’ αρχάς υπόψη κατά την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων. Για το διάστημα από 15 Ιουνίου 2020 έως 9 Νοεμβρίου 2020 θα εξετάζεται ανά περίπτωση η τυχόν λήψη μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας και αδυναμίας μετακίνησης.
Ανάλογα είχε προβλέψει και η εγκύκλιος 2113/2020 για το διάστημα από 18 Μαρτίου έως 15 Ιουνίου 2020.
Ειδικότερα:
Για τις περιπτώσεις φυσικών προσώπων που κάνουν τηλεργασία (teleworking) στην Ελλάδα για αλλοδαπό εργοδότη, κρίνεται σκόπιμο κατά τον προσδιορισμό της συνήθους διαμονής να εξετάζονται και ειδικότερα στοιχεία, και συγκεκριμένα (i) αν η διαμονή στην Ελλάδα σχετίζεται με την έκτακτη κατάσταση της πανδημίας, (ii) αν υπάρχει γραφείο διαθέσιμο στον εργαζόμενο εκ μέρους του εργοδότη στην άλλη χώρα, αλλά παρόλα αυτά ο εργαζόμενος (για προληπτικούς λόγους) δεν το χρησιμοποιεί ή δεν του επιτρέπεται η πρόσβαση λόγω των συνθηκών, και (iii) αν η σύμβαση εργασίας προβλέπει ρητώς ότι ο εργαζόμενος θα παρέχει τις υπηρεσίες του από το σπίτι του ως υποχρέωση ή αν κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται να γίνεται αυτό, χωρίς, όμως, αντίστοιχη υποχρέωση εκ μέρους του εργαζομένου.
Στην περίπτωση που ο λόγος παραμονής φυσικού προσώπου στην Ελλάδα κατά το διάστημα από 9 Νοεμβρίου 2020 έως 14 Μαΐου 2021 συνδέεται με τα προληπτικά μέτρα αποφυγής της διάδοσης του COVID-19 και από τις συνθήκες άσκησης της εργασίας του φυσικού προσώπου προκύπτει ότι η παραμονή στην Ελλάδα και συνεπώς η εξ αποστάσεως εργασία γίνεται κατ’ εξαίρεση, τότε δεν μπορεί να θεμελιωθεί ότι μεταβλήθηκε η παγιωμένη ρουτίνα του φυσικού προσώπου και ότι άλλαξε η συνήθης διαμονή του (η οποία εξακολουθεί να βρίσκεται στην αλλοδαπή).
Nομικά πρόσωπα
Ο τόπος άσκησης της πραγματικής διοίκησης συνιστά βασικό παράγοντα για τον καθορισμό της φορολογικής κατοικίας ενός νομικού προσώπου στην ημεδαπή. Ως εκ τούτου, τα περιστατικά που αφορούν τον τόπο λήψης των αποφάσεων ή και την κατοικία των προσώπων που συμμετέχουν στα όργανα της διοίκησης εξετάζονται υπό το φως των ιδιαίτερων συνθηκών λειτουργίας των επιχειρήσεων, όπως έχουν διαμορφωθεί κατά περίπτωση, με βάση τα ληφθέντα μέτρα για την εξάλειψη της πανδημίας COVID-19. Συνεπώς, για τον καθορισμό της φορολογικής κατοικίας μιας επιχείρησης δεν θα λαμβάνεται υπόψη η παρουσία ενός φυσικού προσώπου στην Ελλάδα που οφείλεται αποκλειστικά στους περιορισμούς που έχουν εφαρμοστεί λόγω της πανδημίας COVID-19 (προσωρινή αλλαγή της τοποθεσίας των διευθυντικών και άλλων στελεχών και παραμονή στην Ελλάδα, π.χ. λόγω ταξιδιωτικών περιορισμών).
Κατά την κρίση που επήλθε παγκοσμίως λόγω της πανδημίας COVID- 19, παρατηρήθηκε η συνέχιση – καθιέρωση του μέτρου της τηλεργασίας από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, πρακτική που μπορεί να εγείρει ζητήματα μόνιμης εγκατάστασης του εκάστοτε εργοδότη στην ημεδαπή.
Οπως διευκρινίστηκε με την Ε.2113/2020 εγκύκλιο, για την εφαρμογή των διατάξεων περί μόνιμης εγκατάστασης δεν θα λαμβάνεται υπόψη η παρουσία ενός φυσικού προσώπου στην Ελλάδα, εφόσον έχει προσωρινό χαρακτήρα και οφείλεται στους εργασιακούς περιορισμούς που προκύπτουν από κυβερνητικές οδηγίες και έχουν τεθεί στο πλαίσιο της εξάλειψης της πανδημίας COVID-19. Αλλωστε, η περιορισμένη μεταφορά της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην οικία, για παράδειγμα, ενός ατόμου για λόγους ανωτέρας βίας δεν εμπίπτει αυτή καθαυτή στην έννοια της μόνιμης εγκατάστασης, εκτός εάν η τοποθεσία αυτή χρησιμοποιείται σε συνεχή βάση για σκοπούς της επιχείρησης, κατόπιν απαίτησης και της τελευταίας, ή καθιερωθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμη και μετά το πέρας των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας, ώστε να θεωρηθεί ότι αποκτά επαρκή βαθμό μονιμότητας.
Περαιτέρω, ειδικά για τις περιπτώσεις που μέρος των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης διεξάγεται από την οικία ενός ατόμου στην Ελλάδα (home office), θα πρέπει να συνεξετάζεται και το εάν η εν λόγω τοποθεσία βρίσκεται στη διάθεση της επιχείρησης. Το γεγονός αυτό εξαρτάται από τα πραγματικά περιστατικά που αφορούν το εάν η επιχείρηση παρέχει στον εργαζόμενο γραφείο στο κράτος κατοικίας, το οποίο, όμως, δεν χρησιμοποιείται από τον εργαζόμενο λόγω των συνθηκών της πανδημίας, ή εάν μεταβλήθηκε ο τρόπος λειτουργίας της επιχείρησης και πλέον απαιτείται από το άτομο να χρησιμοποιεί την οικία του για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Στην τελευταία περίπτωση, το γραφείο της οικίας μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται στη διάθεση της επιχείρησης και, ως εκ τούτου, συνιστά μόνιμη εγκατάστασή της εν λόγω επιχείρησης στην ημεδαπή.
* Η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του Φορολογικού Τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).