Η αύξηση δανεισμού των ευρωπαϊκών τραπεζών από την ΕΚΤ μέσω του συστήματος των TLTRO φέρνει βραχυπρόθεσμη ώθηση στην κερδοφορία τους, αν και παράλληλα ενέχει και κινδύνους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, όπως προειδοποιεί σε ανάλυσή του ο διεθνής οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Moody’s. Συγκεκριμένα, ο τελευταίος επισημαίνει πως ο δανεισμός των τραπεζών της Ευρωζώνης στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (TLTRO), η οποία συνιστά το κύριο πρόγραμμα στήριξης ρευστότητας της ΕΚΤ, σχεδόν τετραπλασιάστηκε μεταξύ του τέλους του 2019 και του Ιουνίου 2021, φθάνοντας στα 2,2 τρισ. ευρώ από τα περίπου 600 δισ. ευρώ προηγουμένως. Η χρήση του προγράμματος αυξήθηκε μετά τη μείωση των επιτοκίων του TLTRO κατά την έναρξη της πανδημίας, επιτρέποντας έτσι στις τράπεζες να αποκομίσουν κέρδη με την επανατοποθέτηση κεφαλαίων TLTRO στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η μακροπρόθεσμη εξάρτηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρωζώνης από τη φθηνή χρηματοδότηση της ΕΚΤ αφενός περιορίζει τη διαφοροποίηση της χρηματοδότησής τους, αφετέρου μπορεί να αναγκάσει ορισμένα εξ αυτών να καθυστερήσουν τις προσπάθειες παραγωγής εσωτερικής κερδοφορίας. Επιπροσθέτως, η εκτεταμένη χρήση των κεφαλαίων TLTRO μπορεί να αλλοιώνει την πραγματική τους κατάσταση, όπως υπογραμμίζει στην έκθεσή του ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Μοοdy’s. Ο δανεισμός μέσω TLTRO, ο οποίος φθάνει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, φαίνεται πως πλέον ισοδυναμεί με περίπου το 6% των συνολικών ισολογισμών των τραπεζών, έχοντας τριπλασιαστεί από το 2% στα τέλη του 2019. Κι ενώ οι μεγαλύτεροι χρήστες του προγράμματος ήταν οι τράπεζες του ευρωπαϊκού Νότου, εκείνες από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, το Βέλγιο και την Ολλανδία αύξησαν σημαντικά τον δανεισμό τους σε TLTRO κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συγκεκριμένα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας ήταν και οι μεγαλύτεροι αποδέκτες κεφαλαίων TLTRO από τότε που η ΕΚΤ εκκίνησε το πρόγραμμα, το 2010, διότι χρειάζονταν στήριξη στη διάρκεια της κρίσης δημοσίου χρέους. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Μάιος 2021), οι ελληνικές τράπεζες αποτελούν τους μεγαλύτερους δανειστές της ΕΚΤ σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία, διότι τα κεφάλαια TLTRO αντιπροσωπεύουν το 14% του συνόλου. Οι δε γαλλικές τράπεζες αποτελούν τους μεγαλύτερους δανειζόμενους κεφαλαίων TLTRO σε απόλυτους αριθμούς, με το συνολικό χρέος τους άνω των 450 δισ. ευρώ ή το 4% των περιουσιακών στοιχείων του τραπεζικού συστήματος. Οι ιταλικές τράπεζες ακολουθούν με συνολικό δανεισμό άνω των 440 δισ. ευρώ, ενώ έπονται οι γερμανικές και οι ισπανικές τράπεζες με δανεισμό 420 δισ. ευρώ και 290 δισ. ευρώ, αντίστοιχα.
Οπως τονίζει ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s, το κίνητρο της ενίσχυσης της κερδοφορίας είναι αυτό που παρακινεί κυρίως τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να κάνουν ολοένα και μεγαλύτερη χρήση του προγράμματος TLTRO. Η ΕΚΤ μείωσε το επιτόκιο δανεισμού TLTRO σε -100 μονάδες βάσης τον Μάρτιο του 2020 ως μέρος του ευρύτερου προγράμματος στήριξης έναντι της πανδημίας, επιτρέποντας έτσι στις τράπεζες να κερδίζουν χρήματα επανακαταθέτοντας τα κεφάλαια από το TLTRO στην ΕΚΤ με το επιτόκιο καταθέσεων στις -50 μονάδες βάσης. Η τακτική αυτή θα αποφέρει έσοδα άνω των 20 δισ. ευρώ στις τράπεζες της Ευρωζώνης φέτος. Τα δε κεφάλαια TLTRO που παραμένουν στην ΕΚΤ, αντί να γίνονται χορηγήσεις για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, μπορεί να δώσουν μια παραπλανητική εικόνα για τους ισολογισμούς των τραπεζών, υπογραμμίζει η Moody’s, καθώς φανερώνουν μια υψηλότερη εξάρτηση από τα κεφάλαια της αγοράς, διογκώνουν τους δείκτες ρευστότητας και τα ενσώματα τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία. Επίσης, σημαντικό για τον διεθνή οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης είναι το γεγονός πως η χρήση των TLTRO περιορίζει τη διαφοροποίηση της χρηματοδότησης και μπορεί να κάνει ορισμένες τράπεζες να αναβάλουν την απαραίτητη αναδιάρθρωσή τους για να βελτιώσουν την κερδοφορία τους. Μπορεί επίσης να παροτρύνει κάποιες άλλες να αναλάβουν πρόσθετους επενδυτικούς κινδύνους. Σε κάθε περίπτωση, τέλος, η Moody’s προειδοποιεί πως όλα αυτά τα λαμβάνει υπόψη της κατά την αξιολόγηση των πιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρωζώνης.