Αύξηση των κονδυλίων που θα διαχειριστούν οι περιφέρειες της χώρας κατά 2,2 δισ. ευρώ σε σχέση με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο προβλέπει το νέο ΕΣΠΑ (2021-2027), το οποίο εγκρίθηκε χθες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σημειώνεται πως είναι το πρώτο ΕΣΠΑ κράτους-μέλους που παίρνει το πράσινο φως από τις Βρυξέλλες, γεγονός που «θα μας επιτρέψει να είμαστε και η πρώτη χώρα που θα απορροφήσει πόρους από το νέο ΕΣΠΑ μέσα στο τρέχον έτος», όπως σημείωσε ο υπουργός Ανάπτυξης Αδ. Γεωργιάδης.
Το νέο ΕΣΠΑ αναμένεται, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του υπουργείου Ανάπτυξης, να ενεργοποιηθεί το προσεχές φθινόπωρο με την έγκριση των 9 επιχειρησιακών και των 13 περιφερειακών προγραμμάτων.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του νέου ΕΣΠΑ ανέρχεται σε 26,1 δισ. ευρώ, στα οποία περιλαμβάνονται και τα 5,3 δισ. ευρώ της εθνικής συμμετοχής. Εκτός από τα 8,1 δισ. ευρώ που θα διαχειριστούν οι 13 περιφέρειες της χώρας –από 5,9 δισ. κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο–, το νέο ΕΣΠΑ περιλαμβάνει διακριτό πρόγραμμα με ενισχυμένους πόρους για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την πολιτική προστασία, τη δίκαιη μετάβαση, το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια με νέες διαχειριστικές αρχές, καθώς και νέο πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα με δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο επιχειρησιακό πρόγραμμα, με συνολικούς πόρους 3,9 δισ. ευρώ, ενώ, όπως και στο προηγούμενο ΕΣΠΑ, το μεγαλύτερο πρόγραμμα αποτελεί αυτό της αναβάθμισης του ανθρώπινου δυναμικού, με συνολικά κονδύλια περίπου 4,2 δισ. ευρώ.
Οι στόχοι πολιτικής του νέου ΕΣΠΑ διαρθρώνονται σε πέντε άξονες που στοχεύουν σε:
• Μια «εξυπνότερη» Ευρώπη, στόχος στον οποίο θα διατεθεί το 20% των συνολικών πόρων μέσα από δράσεις για την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, τη στρατηγική επένδυση στο τουριστικό οικοσύστημα, την ενίσχυση παραγωγικών επενδύσεων με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό και σε φιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες και προϊόντα, την ενίσχυση της συνδεσιμότητας με ευρυζωνική πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων, τον ψηφιακό μετασχηματισμό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, την προσαρμογή δεξιοτήτων ανθρώπινου δυναμικού στο πλαίσιο της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης και τις παρεμβάσεις σε δημόσιες υπηρεσίες με βάση τις αρχές του σχεδίου δράσης της Επιτροπής Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.
• Μια πιο πράσινη Ευρώπη, στόχος στον οποίο θα διατεθεί το 27% των συνολικών πόρων μέσα από δράσεις για την προώθηση της αυτονομίας με χρήση των ΑΠΕ για αυτοπαραγωγή και συστημάτων αποθήκευσης, τη μετάβαση των νησιών σε καθαρές μορφές ενέργειας, τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση των οδικών αστικών συγκοινωνιών, την αντιμετώπιση φυσικών κινδύνων και καταστροφών, τη δημιουργία μονάδων ανάκτησης και ανακύκλωσης αποβλήτων και την ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
• Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη, στόχος στον οποίο θα διατεθεί το 8% των συνολικών πόρων μέσα από έργα οδικών, σιδηροδρομικών, θαλασσίων μεταφορών και επενδύσεις σε συστήματα διαχείρισης ασφάλειας της εναέριας κυκλοφορίας.
• Μια πιο κοινωνική Ευρώπη, στόχος στον οποίο θα διατεθεί το 30% των συνολικών πόρων μέσα από δράσεις επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό για την αύξηση της απασχόλησης, τη μείωση των ανισοτήτων, την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την ενίσχυση των δομών κοινωνικής αλληλεγγύης και την υγειονομική κάλυψη με έμφαση στην πρόληψη και σε νέες υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας.
• Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της, στόχος στον οποίο θα διατεθεί το 6% των συνολικών πόρων για τη στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών βιώσιμης ανάπτυξης σε αστικές, αγροτικές και νησιωτικές περιοχές.
Απολιγνιτοποίηση
Το νέο ΕΣΠΑ υποστηρίζει το νέο Ταμείο για τη Δίκαιη Μετάβαση με το 7% των συνολικών πόρων, μέσα από συγκεκριμένες δράσεις για την απεξάρτηση από τον λιγνίτη στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, στη Μεγαλόπολη και στα νησιά.
Τέλος, με δεδομένες τις διαχειριστικές ανεπάρκειες που έχουν εντοπιστεί κατά το παρελθόν, στο νέο ΕΣΠΑ έχει προβλεφθεί η ενίσχυση και αναβάθμιση του προγράμματος τεχνικής υποστήριξης με συνολικούς πόρους 504 εκατ. ευρώ για τη θεσμική και διαχειριστική ικανότητα των δικαιούχων και των φορέων υλοποίησης.
Το μεγάλο στοίχημα
Οι πολιτικές που θα χρηματοδοτήσει το νέο ΕΣΠΑ είναι παρόμοιες και συχνά ταυτίζονται με αυτές που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα πρέπει από φέτος έως το 2029 (που λήγει το ΕΣΠΑ) να υλοποιηθούν έργα της τάξεως των 90 δισ. ευρώ. Τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης ανέρχονται σε 30,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 17,8 δισ. είναι επιχορηγήσεις και τα 12,7 δισ. δάνεια και θα πρέπει να απορροφηθούν έως το τέλος του 2026. Μαζί με τις ιδιωτικές επενδύσεις θα φτάσουν τα 57,6 δισ. ευρώ. Επίσης, στα 26,1 δισ. ευρώ δημόσιας δαπάνης θα πρέπει να προστεθεί και η ιδιωτική συμμετοχή, που θα ανεβάσει το συνολικό πακέτο, με μετριοπαθείς υπολογισμούς, στα 33-34 δισ. ευρώ.
Με τα 90 δισ. καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό το επενδυτικό κενό στην ελληνική οικονομία, που υπολογίζεται σε 100 δισ. ευρώ. Υπό την προϋπόθεση ότι ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας θα μπορέσουν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν εγκαίρως έργα που θα έχουν μακροπρόθεσμες θετικές επιπτώσεις.