Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης προετοιμάζονται για μια σύγκρουση, της οποίας ο απόηχος δεν πρόκειται να σβήσει τα επόμενα χρόνια. Ο τεράστιος δανεισμός, ο οποίος χρειαζόταν για να χρηματοδοτηθούν οι δαπάνες κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού, υποχρεώνει τους ιθύνοντες να ξανασκεφθούν τους κανόνες οι οποίοι διέπουν το έλλειμμα και το χρέος. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ασκούν πιέσεις για να αποδεσμεύσουν τις οικονομίες τους από τους προ-πανδημικούς περιορισμούς. Ωστόσο βρίσκονται αντιμέτωποι με τους ομολόγους τους των βορείων χωρών, οι οποίοι υπερηφανεύονται με το να εμφανίζονται περισσότερο δημοσιονομικά υπεύθυνοι, ενώ παρατηρείται και θεσμική αδράνεια. Και ενώ η ΕΚΤ μόλις ολοκλήρωσε μια αμφιλεγόμενη αναθεώρηση της νομισματικής πολιτικής της, η έκβαση αυτής της νέας διαμάχη θα καθορίσει το εύρος της δημοσιονομικής δράσης την προσεχή δεκαετία και ίσως και τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ε.Ε.
Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης θα έρθουν για ακόμα μία φορά σε ευθεία σύγκρουση με τα πλούσια κράτη του Βορρά.
«Πολλοί στις χώρες της Νότιας Ευρώπης πιστεύουν ότι ποτέ δεν πρέπει να επιστρέψουμε κανονικά στους κανόνες του Συμφώνου», επισημαίνει ο Μάριο Μόντι, ένας από τους προκατόχους του Ντράγκι και πρώην επίτροπος της Ε.Ε., ο οποίος συμμετείχε στις συζητήσεις για το εν λόγω πλαίσιο τη δεκαετία του 1990. «Τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, που εν πολλοίς χρηματοδοτούνται από την ΕΚΤ, θεωρούνται ως ο κινητήριος μοχλός για την ανάπτυξη», επισημαίνει ο Μάριο Μόντι, του οποίου η προσωπική θέση είναι ότι πρέπει να τεθούν ως προϋποθέσεις οι δομικές μεταρρυθμίσεις. Το Σύμφωνο Σταθερότητας σφυρηλατήθηκε στην αυγή του ευρώ ως απάντηση στο αίτημα των Γερμανών, οι οποίοι επιζητούσαν ένα εργαλείο για να επιβάλουν έναν χαλινό στις δαπάνες από τους περισσότερο σπάταλους γείτονες του Νότου. Ορίζει ως ανώτατο επίπεδο το 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα και το 60% για το χρέος. Οι κανόνες αυτοί καταρτίστηκαν για να αποτραπεί η διόγκωση του χρέους και «πάγωσαν» λόγω πανδημίας. Ωστόσο, αρχικά οι ηγέτες δεν ήταν σε θέση να προβλέψουν ότι οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να δανείζονται με τόσο χαμηλά επιτόκια, όπως σήμερα. Οι οικονομολόγοι συχνά, επικαλούμενοι τα χαμηλότατα επιτόκια, περιγράφουν το Σύμφωνο ως άχρηστο «ζουρλομανδύα».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα στο 2021 έθεσε σε ισχύ τη ρήτρα διαφυγής, ούτως ώστε να δοθεί η δυνατότητα στις χώρες-μέλη να δαπανήσουν επιπλέον κεφάλαια για να διασώσουν τις οικονομίες τους και να αμβλύνουν το ανθρώπινο κόστος της πανδημίας του κορωνοϊού. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να συμφωνήσουν τι θα συμβεί όταν η αναστολή των κανόνων λήξει το 2023. Ο Βορράς επιδιώκει ελάχιστες αλλαγές, υποστηρίζοντας ότι οι τεράστιες αγορές τίτλων της ΕΚΤ έκαναν τις κυβερνήσεις υπερεξαρτημένες από αυτήν.