Στο Παρίσι η JP Morgan Chase & Co διατηρεί τα κεντρικά της γραφεία σε ένα μεγάλο και πολυτελές κτίριο στην πλατεία Βαντόμ εδώ και 105 έτη. Αν θέλετε να πάρετε μια ιδέα πώς το Brexit αλλάζει το τοπίο στη χρηματοοικονομική βιομηχανία της Ευρώπης, ρίξτε μια ματιά τριγύρω. Πριν εγκαταλείψει η Βρετανία την Ευρωπαϊκή Ενωση, τα κεντρικά γραφεία της JP Morgan στο Παρίσι ήταν σχετικά ήρεμα καθώς απασχολούσαν περίπου 250 άτομα προσωπικό. Εξαιτίας όμως της στροφής πολλών ευρωπαϊκών τραπεζών σε πόλεις εκτός του Λονδίνου, η JP Morgan αναμένεται να τους αυξήσει σε 800 μέχρι το τέλος του επόμενου έτους. Ακόμη πιο αξιοσημείωτο, σύμφωνα με εργαζομένους που δουλεύουν εκεί, είναι πως ο γίγαντας της Wall Street έχει προσθέσει άλλη μία επιχειρηματική δραστηριότητα στα κεντρικά του γραφεία στη Γαλλία. Αυτήν που αφορά τις επενδυτικές συναλλαγές και τις πωλήσεις. Για να στεγάσει όλους αυτούς τους traders, ο αμερικανικός χρηματοπιστωτικός όμιλος έχει προχωρήσει σε μία επταώροφη επέκταση πίσω από το παλιό κτίριο που βλέπει προς τα υπαίθρια εστιατόρια της Place du Marché Saint Honoré. Είναι μια συμβολική ένδειξη για το πώς το Παρίσι έχει μετατραπεί σε ένα κορυφαίο χρηματοπιστωτικό κέντρο. Μετά την απόφαση των Βρετανών να εγκαταλείψουν την Ε.Ε., ο έτερος κολοσσός Goldman Sachs έχει τριπλασιάσει τους απασχολουμένους στην περιοχή αυτή, ενώ από 87 άτομα το 2017 η Bank of America αύξησε τον αριθμό των εργαζομένων της σε 500 σήμερα.
Η πανδημία και ο νέος τρόπος εργασίας έδωσαν τη δυνατότητα στην Ευρώπη να δημιουργήσει το δικό της διασυνο- ριακό οικοσύστημα.
Αλλά καθώς πλησιάζουμε την πρώτη επέτειο της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. καταγράφεται και μια ευρύτερη τάση εδώ, η οποία είναι δυνητικά πιο απειλητική για το Σίτι του Λονδίνου. Ενώ το Παρίσι κερδίζει τη μάχη για τη δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας για χρηματιστές, άλλα μέρη όπως η Φρανκφούρτη, το Δουβλίνο και το Αμστερνταμ αναδεικνύονται σε οικονομικά κέντρα, δίνοντας έμφαση σε διαφορετικούς τομείς. «Τώρα ο καπνός που δημιουργήθηκε λόγω του Brexit έχει αρχίσει να καθαρίζει, βλέπουμε πως οι επενδυτικές τράπεζες έχουν καταλήξει στο Παρίσι και στη Φρανκφούρτη, κοντά δηλαδή στις ρυθμιστικές αρχές, τα επενδυτικά κεφάλαια έχουν εγκατασταθεί στο Δουβλίνο και στο Λουξεμβούργο, ενώ οι χρηματαγορές έχουν καταλήξει στο Αμστερνταμ», αναφέρει ο Ντιρκ Σόενμεϊκερ, καθηγητής τραπεζικής και οικονομικών στο Erasmus University του Ρότερνταμ. Τη Φρανκφούρτη επίσης επιλέγουν αρκετοί δικηγόροι. Και όλα τα παραπάνω δεν αρκούν για να περιγράψουν τον άμεσο κίνδυνο που διατρέχει το Λονδίνο. Νέα στοιχεία της «ΕΥ» καταδεικνύουν πως το Παρίσι έχει προσελκύσει, από την περίοδο του δημοψηφίσματος το 2016, περίπου 2.800 εργαζομένους του χρηματοπιστωτικού τομέα από τη Βρετανία, η Φρανκφούρτη 1.800 και το Δουβλίνο κοντά στους 1.200. Αυτά τα στοιχεία απέχουν από τις δεκάδες χιλιάδες που αρχικά προβλέπονταν.
Τελικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας έγινε κάτι πολύ ουσιαστικό που θα δώσει τη δυνατότητα σε αυτές τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να συνεργαστούν για να ανταγωνιστούν το Σίτι του Λονδίνου, σύμφωνα με τον Στεφάν Μπουζνά, επικεφαλής της εταιρείας Euronext NV, εισηγμένης στο χρηματιστήριο του Παρισιού. Το Λονδίνο συχνά φημίζεται για την περίφημη μητρόπολη των αγορών Square Mile, όπου χρηματιστές, και dealmakers συνωστίζονται με hedge funds, νομικούς συμβούλους επιχειρήσεων και άλλους. Ωστόσο, η άνεση με την οποία όλοι οι εργαζόμενοι του χρηματοπιστωτικού κλάδου και των αγορών στράφηκαν στην τηλεργασία δημιούργησε ερωτήματα για το κατά πόσον θα πρέπει να βρίσκονται ως φυσική παρουσία κοντά σε κάποια πόλη, ανέφερε ο κ. Μπουζνά. «Μετά την πανδημία όλοι έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν πως το κόνσεπτ που θέλει τους ανθρώπους να πρέπει να είναι στην ίδια πόλη έχει πάψει να ισχύει», επεσήμανε. «Οταν δεν πας στην pub για 18 μήνες αποδεικνύεις πως μπορείς να εργαστείς χωρίς να συναναστραφείς άλλους ανθρώπους». Για τον ίδιο αλλά και για άλλους, η πανδημία και ο νέος τρόπος εργασίας έδωσαν τη δυνατότητα στην Ευρώπη να δημιουργήσει το δικό της διασυνοριακό οικοσύστημα: επενδυτικές συναλλαγές στο Παρίσι, επενδυτικά κεφάλαια στο Δουβλίνο, συναλλαγές μετοχών στο Αμστερνταμ, νομικά, compliance και επενδυτικές συναλλαγές στη Φρανκφούρτη. Από την πλευρά της η Κρίστιν Μπράντεν, επικεφαλής της Citigroup για την Ευρώπη, τονίζει στο Bloomberg πως η αγορά της Ε.Ε. αλλά και ο τραπεζικός τομέας θα βοηθήσουν ώστε να συνδεθούν όλα μεταξύ τους. Ενα χρόνο μετά το Brexit, δημοσιογράφοι του Bloomberg εξετάζουν τα θετικά στοιχεία αυτών των αναδυόμενων ευρωπαϊκών κέντρων.
Μετοχές στο Αμστερνταμ, financial analytics στο Μιλάνο
Το Αμστερνταμ στεγάζει το παλαιότερο χρηματιστήριο στον κόσμο, γι’ αυτό και μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. αναδείχθηκε σε πρωταθλητή στις συναλλαγές μετοχών. Τους δύο μήνες που ακολούθησαν το Brexit, ο μέσος όρος της αξίας των ημερήσιων συναλλαγών σε μετοχές που πραγματοποιήθηκαν στην ολλανδική πρωτεύουσα αυξήθηκε 357%. Η αξία των συναλλαγών δεν απείχε αρκετά από εκείνη που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι και στη Φρανκφούρτη. «Αυτού του είδους η δραστηριότητα πιθανώς είναι μία από τις πιο επικερδείς που έγινε σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά το Brexit», δήλωσε η Σάντρα Φλίπεν, επικεφαλής οικονομολόγος της ΑΒN AMRO Bank NV. Η πραγματική ευκαιρία είναι να χρησιμοποιηθεί αυτού του είδους η αγορά για την προσέλκυση και άλλων πρόσθετων χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων, ώστε να διεκδικήσει η πρωτεύουσα μερίδιο από τις δραστηριότητες εκκαθαρίσεων του Λονδίνου. Αξίζει να σημειωθεί πως το Αμστερνταμ είναι πλέον ένας σοβαρός ανταγωνιστής του City σε επίπεδο αρχικών δημόσιων εγγραφών (IPO) και συνιστά ηγέτη των SPACs στην Ευρώπη. «Η νοοτροπία των Ολλανδών αλλά και ο τρόπος που εφαρμόζουν τη νομοθεσία τους προσεγγίζει το αγγλοσαξονικό μοντέλο», επισημαίνει ο κ. Σόενμεϊκερ, καθηγητής στο Erasmus University. Οι δε υποδομές τεχνολογίας και Ιντερνετ είναι επίσης πιο ισχυρές σε σύγκριση με άλλες άλλων χωρών, καθιστώντας την Ολλανδία μια εναλλακτική επιλογή για νεοφυείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της τεχνολογίας και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (fintech).
Tην ίδια στιγμή, τo Βrexit δεν είναι το μόνο γεγονός που έχει ενισχύσει τη θέση του Μιλάνου το τελευταίο διάστημα. Η ανάδειξη του Μάριο Ντράγκι ως πρωθυπουργού της χώρας –του ανθρώπου που «έσωσε το ευρώ» κατά τη θητεία του στην ΕΚΤ– είναι ακόμη πιο σημαντική. Ενώ το Μιλάνο φαίνεται πως δεν θα αποκτήσει το μέγεθος της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας που έχει το Παρίσι και η Φρανκφούρτη, υπάρχουν κάποιοι τομείς όπου μπορεί να διεκδικήσει μερίδιο αγοράς, όπως είναι ο κλάδος των financial analytics και των δεδομένων. Ενδεικτικά, η Euronext θα επαναφέρει το βασικό data center από τη Βρετανία στο Μπέργκαμο, πόλη αρκετά κοντά στο Μιλάνο. «Αναμένουμε μια μεγάλη έλευση στην περιοχή του Μιλάνου ειδικών πάνω σε θέματα διαχείρισης οικονομικών δεδομένων», αναφέρει ο Λίβιο Μποσότο, εταίρος στη νομική εταιρεία Allen & Overy. «Υπάρχουν οι μεγάλοι παίκτες όπως οι Goldman Sachs, JP Morgan, HSBC, που μεταφέρουν στο Μπέργκαμο τους servers τους οποίους χρησιμοποιούν για τις συναλλαγές μετοχών στην Ευρώπη», αναφέρει ο κ. Μπουζνά της Euronext.
Δουβλίνο πάνε τα funds
Το Δουβλίνο αποτελεί έναν από τους πιο ξεχωριστούς νικητές της διασποράς που προκλήθηκε στον χρηματοοικονομικό τομέα την περίοδο μετά το Brexit. Τράπεζες, από την Barclays μέχρι και την BofA, έχουν ενισχύσει ακόμη περισσότερο την ευρωπαϊκή τους βάση στην πρωτεύουσα της Ιρλανδίας. Η Citi, που διατηρεί το τμήμα του δανεισμού στην Ιρλανδία, μετράει στη χώρα περίπου 2.500 υπαλλήλους, ενώ επεκτείνει τις δραστηριότητές της σε τομείς που αφορούν τα χρηματοοικονομικά αλλά και τη διαχείριση κρίσεων. Η απόλυτη επιτυχία της συγκεκριμένης πόλης είναι πως αναδεικνύεται ως το ανερχόμενο ευρωπαϊκό κέντρο για τους διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων – μαζί με το Λουξεμβούργο. Περισσότερες από 100 τέτοιες εταιρείες αναζήτησαν άδειες στην Ιρλανδία εξαιτίας του Brexit, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας. Ενδεικτικά, η Goldman Sachs Asset Management αλλά και η Morgan Stanley Investment Management ήταν μερικές από αυτές. «Μία πόλη κοντά στο Λονδίνο όπου μιλούν αγγλικά θα ήταν πάντα πόλος έλξης», υπογραμμίζει ο Κίραν Ντόνογκ της επενδυτικής εταιρείας IDA Ireland.
Χρηματοπιστωτικό κέντρο το Παρίσι
Για τον Σιρίλ Κουρμπόν, επικεφαλής της JP Morgan στη Γαλλία, τα πλεονεκτήματα του Παρισιού είναι άφθονα. «Το Παρίσι έχει αυτή τη στιγμή όλα τα assets για να γίνει το χρηματοπιστωτικό κέντρο της Ευρωζώνης». Ο ίδιος αριθμεί την «ποιότητα των υποδομών, τη δεξαμενή ταλέντων, τη διασύνδεση και την ποιότητα ζωής». Βέβαια δεν έχουν όλοι την ίδια εικόνα για την Πόλη του Φωτός. Αρκετοί τραπεζίτες από το Λονδίνο παραμένουν διστακτικοί για αρκετούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους και η ανησυχία για το επίπεδο των γαλλικών τους. Με τη Γουόλ Στριτ όμως να διοχετεύει χρήματα την περίοδο μετά το Brexit και στα υπέρλαμπρα γραφεία των ομάδων που διατηρούν στο Παρίσι, είναι ακόμη πιο δύσκολο να δουν τη γαλλική πόλη ως προορισμό που στέκεται εμπόδιο στην καριέρα τους.
H Goldman Sachs θα μεταφερθεί σε ένα πολυτελές κτίριο κοντά στην Αψίδα του Θριάμβου, ενώ η Bank of America στεγάζεται σε ανακαινισμένα γραφεία art deco. Επίσης, η Citi δημιουργεί έναν νέο όροφο για trading στα γραφεία που διατηρεί κοντά στα Ηλύσια Πεδία, τα οποία μπορούν να υποδεχθούν τουλάχιστον 200 άτομα. Τα κεντρικά γραφεία της Morgan Stanley στο Παρίσι επεκτείνονται ενώ η JP Morgan εγκαινίασε έξι νέους ορόφους που σχετίζονται με επενδυτικές συναλλαγές (trading) στα γραφεία της. Το Λονδίνο ακόμη διατηρεί την κυριαρχία του, ωστόσο θα αρχίσει να ανησυχεί σε περίπτωση που όλο και περισσότερα hedge funds ακολουθήσουν τους τραπεζίτες φίλους τους στο Παρίσι.
Πόλος έλξης για τράπεζες η Φρανκφούρτη
Η Φρανκφούρτη, μετά το Brexit, θεωρείτο ότι θα ήταν ο μεγαλύτερος νικητής, με τους ειδικούς να εκτιμούν πως πάνω από 10.000 θέσεις εργασίας θα μεταφέρονταν στη γερμανική πρωτεύουσα. Η Deutsche Bank είχε δηλώσει κάποια στιγμή πως θα χρειαζόταν έως και 4.000 υπαλλήλους για να μεταφερθεί σε άλλο μέρος. Βέβαια τα πράγματα δεν είχαν ακριβώς αυτή την κατάληξη.
Η γερμανική τράπεζα μετακίνησε μόλις 100 άτομα. Ωστόσο, η γερμανική πόλη κατατάσσεται δεύτερη μετά το Παρίσι όσον αφορά τον αριθμό των θέσεων εργασίας που κέρδισε από το Brexit στον χρηματοοικονομικό κλάδο. Οι τράπεζες της Wall Street, όπως η Goldman Sachs, έχουν σχεδόν διπλασιάσει τον αριθμό των ατόμων που απασχολούν στη Φρανκφούρτη, με τους παγκόσμιους κολοσσούς δανεισμού να έχουν μετακινήσει περιουσιακά στοιχεία εκατοντάδων δισ. ευρώ σε γερμανικούς ισολογισμούς. Περισσότερα δηλαδή από κάθε άλλη ευρωπαϊκή πόλη. Δεν είναι εύκολο για τους traders να επιλέξουν τη Φρανκφούρτη για αναψυχή, ενώ όσοι δεν μιλούν γερμανικά μπορεί να δυσκολευτούν να ενταχθούν στο δίκτυο που έχει δημιουργηθεί στην πόλη, σύμφωνα με μερικά υψηλόβαθμα στελέχη.
Το να βρεις ένα αξιόλογο διεθνές σχολείο στη Φρανκφούρτη είναι περίπλοκη υπόθεση. Ομως το ενδιαφέρον που έχει κινήσει η Γερμανία σε επιχειρήσεις καθώς και το γεγονός ότι η Φρανκφούρτη αποτελεί στέγη για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, έχουν βοηθήσει τη χώρα να αποτελέσει cluster για θέσεις σχετικές με το compliance αλλά και για νομικούς την εποχή μετά το Brexit.