Το παγκόσμιο εμπόριο γνώρισε μια πρωτοφανή ανάπτυξη στη διάρκεια του περασμένου έτους, όταν έφτασε στα 28,5 τρισ. δολάρια και οι μεγαλύτερες οικονομίες κατέγραψαν σημαντική αύξηση τόσο των εξαγωγών όσο και των εισαγωγών τους σε επίπεδα πάνω από τα προ πανδημίας. Στη διαπίστωση αυτή καταλήγει η Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η οποία, ωστόσο, εκτιμά ότι το τρέχον έτος η πορεία του διεθνούς εμπορίου δεν θα είναι εξίσου ικανοποιητική. Οπως επισημαίνει, η σημαντική αύξηση της αξίας του παγκόσμιου εμπορίου «είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των αυξημένων τιμών των εμπορευμάτων και των πρώτων υλών, της χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας, αλλά και της ισχυρής ανάκαμψης που σημείωσε η ζήτηση χάρη στα πακέτα στήριξης των οικονομιών».
Στο πλαίσιο έκθεσής της που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, η UNCTAD τονίζει πως στη διάρκεια του περασμένου έτους η αξία του διεθνούς εμπορίου σημείωσε αύξηση κατά 25% σε σύγκριση με το 2020 αλλά και κατά 13% σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα του 2019. Η μεγάλη αύξηση άρχισε στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του περασμένου έτους, αλλά εξακολούθησε να σημειώνεται σημαντική πρόοδος και το δεύτερο ήμισυ του 2021. Κατεγράφη, μάλιστα, μια σχετική επιβράδυνση στη διάρκεια του τρίτου τριμήνου, αλλά στη συνέχεια το τελευταίο τρίμηνο το διεθνές εμπόριο απογειώθηκε, με τις συναλλαγές αγαθών να αυξάνονται κατά σχεδόν 200 δισ. δολάρια και να σημειώνουν νέο ρεκόρ στα 5,8 τρισ. δολάρια.
Σημαντική παράμετρος που επισημαίνει η UNCTAD είναι πως το εμπόριο αγαθών αυξήθηκε πολύ περισσότερο στον αναπτυσσόμενο κόσμο σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οι εξαγωγές των αναπτυσσόμενων χωρών ήταν περίπου 30% αυξημένες σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα οι εξαγωγές των ανεπτυγμένων και πλουσιότερων χωρών αυξήθηκαν κατά 15%. Η αύξηση ήταν ιδιαιτέρως σημαντική στις χώρες που εξάγουν εμπορεύματα και πρώτες ύλες, καθώς υπολογίζεται με βάση την αξία των εξαγωγών, και στη διάρκεια του περασμένου έτους εκτοξεύθηκαν οι τιμές των εμπορευμάτων και των πρώτων υλών. Επιπλέον υπερέβη τον παγκόσμιο μέσο όρο η αύξηση των εμπορικών συναλλαγών ανάμεσα στις χώρες του Νότου, καθώς έφτασε στο 32% σε ετήσια βάση.
Η σημαντική αύξηση είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των αυξημένων τιμών των εμπορευμάτων, της χαλάρωσης των περιορισμών, αλλά και της ισχυρής ανάκαμψης.
Η αύξηση της αξίας των εμπορικών συναλλαγών ήταν γενικευμένη σε όλους τους τομείς της οικονομίας στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου του περασμένου έτους. Εξαιρέσεις αποτέλεσαν μόνο το εμπόριο εξοπλισμών μεταφορών, μεταξύ των οποίων και των οχημάτων, αλλά και εξοπλισμών επικοινωνιών, όπως τα εργαλεία ακριβείας. Κυριότερος παράγοντας που κράτησε σε χαμηλά επίπεδα την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών σε αυτούς τους τομείς δεν ήταν άλλος από την έλλειψη επεξεργαστών που έπληξε την παγκόσμια οικονομία στη διάρκεια του περασμένου έτους. Στον αντίποδα, όπως υπογραμμίζει η UNCTAD, ήταν η αύξηση του εμπορίου ενέργειας, με «τις υψηλές τιμές των καυσίμων να είναι ο καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε σε αύξηση της αξίας του παγκόσμιου εμπορίου ενέργειας». Παράλληλα υπερέβη επίσης τον μέσο όρο η αύξηση των εισαγωγών και εξαγωγών μετάλλων και χημικών.
Σε ό,τι αφορά το 2022, η UNCTAD προεξοφλεί πως η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου θα συνεχιστεί μεν, αλλά θα επιβραδυνθεί από το πρώτο κιόλας τρίμηνο του έτους. Η αξία του όγκου των εμπορικών συναλλαγών θα παραμείνει περίπου στα ίδια επίπεδα με εκείνα που κατεγράφησαν τους τελευταίους τρεις μήνες του 2021. Ο λόγος είναι ότι αναμένεται να αποκλιμακωθούν οι παράγοντες που οδήγησαν στην αύξηση της αξίας του εμπορίου το περασμένο έτος, δηλαδή οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και των πρώτων υλών και η ισχυρή παγκόσμια ζήτηση.
Εν ολίγοις η UNCTAD εκτιμά πως η αύξηση των εμπορικών συναλλαγών θα είναι φέτος μικρότερη από όσο είχε αρχικά εκτιμηθεί, ακολουθώντας τα θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη, που επίσης αναμένεται να διαμορφωθούν σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά στα οποία είχαν αρχικά προβλεφθεί. Το ΔΝΤ έχει αναθεωρήσει επί τα χείρω την πρόβλεψή του για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, υποβαθμίζοντας την πρόβλεψή του κατά 0,5 εκατοστιαίες μονάδες. Επικαλείται τον επίμονα υψηλό πληθωρισμό στις ΗΠΑ και την αβεβαιότητα που προκαλούν οι ισχυρότατοι κραδασμοί στον στεγαστικό τομέα της Κίνας. Η UNCTAD θεωρεί, άλλωστε, πιθανόν να επιβραδυνθεί η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου το τρέχον έτος επειδή πολλές επιχειρήσεις καταβάλλουν προσπάθειες για να «κοντύνουν» τη εφοδιαστική αλυσίδα τους, να φέρουν την παραγωγή πλησιέστερα στον προορισμό της και γενικότερα να αλλάξουν ένα τμήμα των προμηθευτών τους. Προεξοφλεί πως η τάση για επαναπατρισμό της παραγωγής θα ενταθεί δεδομένου ότι υπογράφονται σχετικές συμφωνίες σε περιφερειακό επίπεδο και όλο και περισσότερες επιχειρήσεις «αυξάνουν την εξάρτησή τους από προμηθευτές που βρίσκονται πλησιέστερα». Επιπλέον, το 2022 αναμένεται πως το διεθνές εμπόριο θα επηρεαστεί από την αυξημένη ζήτηση για προϊόντα περιβαλλοντικά βιώσιμα.