Συνέπεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ήταν η επιτάχυνση των ΑΠΕ και η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού υδρογονανθράκων της Ε.Ε., πλην Ρωσίας. Η ανατολική Μεσόγειος αναβαθμίστηκε δραστικά, σαν αξιόλογη δυνητική πηγή τροφοδοσίας της Ε.Ε.
Το Ισραήλ, με βεβαιωμένα αποθέματα αερίου περίπου 800 και δυνητικά περίπου 2.200 bcm, εξάγει ετησίως 5 bcm αερίου με προοπτική σύντομα τα 8. Στην επίσκεψη στην Τουρκία του προέδρου Ισαάκ Χέρτζογκ, την 9η Μαρτίου, ο Ερντογάν, μοχλεύοντας την ενεργειακή κρίση της Ευρώπης και το non paper των ΗΠΑ, επανέφερε το έργο που προτάθηκε το 2016, της μεταφοράς φυσικού αερίου από το κοίτασμα Leviathan (έως 535 bcm) με υποθαλάσσιο αγωγό έως 500 χλμ. στον κόλπο της Αλεξανδρέττας και από εκεί μέσω TANAP στην Ε.Ε. μέσω Ελλάδας ή Βουλγαρίας. Το κόστος, συντηρητικά υπολογίστηκε από την DG EXPO/B/PolDep σε 2 δισ. δολ. (τιμές 2014).
Η Αίγυπτος, πέραν του σούπερ κοιτάσματος Zohr (850 bcm), προϊόν επένδυσης 16 δισ. δολ.,της ΕΝΙ, συνεχώς ανακαλύπτει νέα. Τον Φεβρουάριο η Dragon Oil του Ντουμπάι ανακάλυψε στον κόλπο του Σουέζ έως 100 δισ. βαρέλια πετρελαίου, ενώ η Total χαρακτηρίζει τo τεμάχιο Ras Kanayis, της λεκάνης του Ηροδότου, εξαιρετικά ελπιδοφόρο.
Στην Κύπρο ολοκληρώθηκε από την ExxonMobil και Qatar Energy στο τεμάχιο 10 η γεώτρηση ΓΛΑΥΚΟΣ-2 με ανακάλυψη καλής ποιότητας αερίου. Οι αρχικές εκτιμήσεις (2019) της ΓΛΑΥΚΟΣ-1 προσδιόριζαν το κοίτασμα σε 140-220 bcm. Υπάρχει επιπλέον πιθανότητα επέκτασης του γεωλογικού σχηματισμού στο τεμάχιο 5, βορειοδυτικά του 10.
Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τηλεοπτικό μήνυμα στις 16 Μαρτίου στήριξε «την αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου με οικονομικό ενδιαφέρον», σε μια μείζονα αναπροσαρμογή της ενεργειακής πολιτικής στην ευρωπαϊκή λογική, της αυτάρκειας και απεξάρτησης.
Τέλος, ο κόστους 7 δισ. δολ. (υποτιμημένο) EastMed βρίσκεται τυπικά σε εκκρεμότητα, έχοντας ωστόσο βελτιώσει τα οικονομικά του λόγω υψηλών τιμών του αερίου, παρά την επιβάρυνση των πρώτων υλών (σιδήρου). Κυρίως απέκτησε γεωπολιτική υπεραξία μετά τον ρωσοουκρανικό πόλεμο.
Ωστόσο αντιμετωπίζονται τρεις προκλήσεις:
1. Η διασφάλιση της κρίσιμης μάζας 280-300 bcm για να είναι το έργο χρηματοδοτήσιμο (bankable). Ισραήλ και Κύπρος διαπραγματεύονται σε προχωρημένο στάδιο με την Αίγυπτο, πώληση φυσικού αερίου των κοιτασμάτων Leviathan και ΑΦΡΟΔΙΤΗ, οπότε δεν πλεονάζει αέριο προς εξαγωγή μέσω EastMed, εκτός αν προστεθούν νέες αξιόλογες ανακαλύψεις.
Απέκτησε γεωπολιτική υπεραξία μετά τον ρωσοουκρανικό πόλεμο.
2. Οι εναλλακτικές έναντι του EastMed:
2.1. Xερσαία και υποθαλάσσια όδευση των κοιτασμάτων Ισραήλ και Κύπρου στα τερματικά LNG, της Αιγύπτου. Εξαγωγές LNG. Η πιθανότερη λύση.
2.2 Σύνδεση Ισραήλ – Τουρκίας. Αποτελεί την οικονομικότερη λύση, με σχέση κόστους 3 έως 4 προς ένα, ως προς τις άλλες, όμως είναι γεωπολιτικά επισφαλής παραβιάζοντας την αρχή του split the risk (μερισμού του κινδύνου).
2. 3 Xερσαία και υποθαλάσσια όδευση των κοιτασμάτων Ισραήλ και Κύπρου στην Αίγυπτο, και από εκει σύνδεση με υποθαλάσσιο αεριαγωγό 380 χλμ. με Κρήτη, παράλληλα με το ηλεκτρικό καλώδιο. Η λύση απαιτεί μεγάλες ποσότητες αερίου, επιπλέον των εξαγωγών LNG.
3. Η Τουρκία τάχθηκε κατά του EastMed ισχυριζόμενη ότι διέρχεται μέσα από τη «γαλάζια πατρίδα», που αυθαιρέτως και μονομερώς προσδιόρισε. Στη συνέχεια, εξαπέλυσε «επίθεση γοητείας», πραγματική ή προσχηματική, που παράγει μικρά ή μεγαλύτερα αποτελέσματα προσεγγίζοντας Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Αίγυπτο, ΗΠΑ, (βλέπε Non paper), κυρίως Ισραήλ. Τον EastMed υποστήριζε θερμά ο πρώην πρόεδρος Νετανάχιου. Δεν είναι βέβαιο, εάν η νέα ηγεσία συμμερίζεται τον ενθουσιασμό του, για το έργο.
* Ο κ. Μιχάλης Μυριάνθης είναι ενεργειακός αναλυτής, ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ από το 2003.
