Γνωρίζαμε από το 2021 ότι οι χαλαρές νομισματικές πολιτικές που είχαν υιοθετηθεί για την αντιμετώπιση της ύφεσης της COVID από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες και η επί μακρόν διατήρηση αρνητικών πραγματικών επιτοκίων περιείχαν τον κίνδυνο να ξυπνήσουμε μια μέρα με υψηλό πληθωρισμό, κυρίως ζήτησης βέβαια.
Ομως το πέρασμα της οικονομικής καταιγίδας της COVID μάς άφησε με σημαντικές αναταραχές στην προσφορά βασικών προϊόντων, με αιχμή τη ζήτηση ενέργειας, που πήρε ακραία τιμή τον χειμώνα του 2021 στην Ευρώπη λόγω του ακραίου θέρους που είχε προηγηθεί και της έλλειψης πρόνοιας για τη διατήρηση αποθεμάτων ενέργειας (αερίου) στην Ευρώπη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έκρηξη των τιμών της.
Παράλληλα, η ζήτηση της ενέργειας σε όλο τον κόσμο αύξησε παγκοσμίως τις τιμές, που μαζί με την ανοδική φάση του μεγάλου κύκλου των τιμών των βασικών προϊόντων ευνόησε την αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών. Ετσι, λογικά, είχε προβλεφθεί ότι με τη μετά COVID ομαλοποίηση της λειτουργίας των οικονομιών οι τιμές θα επανέρχονταν στα κανονικά (και κάπως αυξημένα, σχεδόν επιθυμητά) επίπεδα. Αυτή η ομαλοποίηση τοποθετείτο από τον Απρίλιο του 2022 και μετά. Γι’ αυτό οι κεντρικές τράπεζες δεν κινήθηκαν νωρίτερα και επιθετικά για τον έλεγχο του πληθωρισμού.
Ομως ο πόλεμος στην Ουκρανία και το ξέσπασμα της COVID στην Κίνα που ακολούθησε επέτειναν το φαινόμενο της διαταραχής των ροών του εφοδιασμού και, το σημαντικότερο, έστειλαν ψηλά τις τιμές των ενεργειακών προϊόντων για πολλούς λόγους: Δεν άνοιξε ο Nord Stream 2, υπήρξε premium κίνδυνος στις συναλλαγές ενεργειακών προϊόντων, ανακοινώθηκαν οι ευρωπαϊκοί περιορισμοί στο ρωσικό πετρέλαιο και βεβαίως αναπτύχθηκαν και κερδοσκοπικές πρακτικές που φύονται σε παρόμοιες καταστάσεις. Ετσι, το φαινόμενο των αυξημένων ενεργειακών τιμών πήρε επιμήκυνση μέσα στο 2022 και οι κεντρικές τράπεζες (κυρίως στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη) έμειναν πίσω από τις προσδοκίες ανόδου των επιτοκίων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η αίσθηση της καθυστερημένης αντίδρασης στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού.
Το φαινόμενο είναι εντονότερο στις ΗΠΑ, που είχε και μεγαλύτερη ποσοτική χαλάρωση από ό,τι η Ευρώπη. Οι μήνες περνούν και ο πληθωρισμός έχει πλέον ευρύτερη βάση και καλύπτει σχεδόν όλο το φάσμα των προϊόντων και των υπηρεσιών. Ετσι μπαίνουμε πλέον στην περίοδο αυξήσεων των επιτοκίων, στις ΗΠΑ εντονότερα και στην Ευρώπη ηπιότερα, και σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας, αφού το φαινόμενο του πληθωρισμού αποκτά μια δική του δυναμική επειδή αυτοτροφοδοτούνται πλέον οι προσδοκίες.
Η επόμενη σκηνή που θα ενεργοποιηθεί θα είναι η σχέση αμοιβών και τιμών. Εάν οι αυξήσεις στις αμοιβές αποκτήσουν ιδιαίτερη δυναμική, θα έλθει πιο κοντά μας ο στασιμοπληθωρισμός. Στην Ελλάδα οι προβλέψεις του πληθωρισμού κινούνται για το 2022 σε ένα διάστημα μεταξύ του 4,60% και του 8% (κακό σενάριο υψηλών ενεργειακών τιμών), με πιο πιθανή μια ενδιάμεση τιμή. Προς το παρόν αναμένουμε τις αντιδράσεις των κεντρικών τραπεζών, αφού θέλουμε να ελπίζουμε ότι το Ουκρανικό έχει σταθεροποιηθεί (έστω και στη σημερινή του, αρνητική, κατάσταση).
* Ο κ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.