Στις 5 Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) ενέκρινε ένα νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο καινοτομίας (New European Innovation Agenda), για να φέρει την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή του νέου κύματος καινοτομίας και να στηρίξει τις νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην υπερπροηγμένη τεχνολογία (deep tech).
Το νέο θεματολόγιο για την ευρωπαϊκή καινοτομία κινείται σε 5 κύριους άξονες δράσης (flagship actions):
1. Τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) και επιχειρήσεις σε φάση ανάπτυξης (scale-up).
Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτoμίας (European Innovation Council – EIC) με άνω των 10 δισ. ευρώ προϋπολογισμό, παρέχει χρηματοδότηση μέσω επιδοτήσεων αλλά και «υπομονετικού» μετοχικού κεφαλαίου (μέσω του Ταμείου EIC) στις πιο υποσχόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό θα κινητοποιηθούν επιπλέον επενδύσεις από ιδιωτικά κεφάλαια, 3-5 φορές παραπάνω, δηλαδή 30-50 δισ. ευρώ.
Πέραν του EIC, παρέχεται χρηματοδότηση και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο InvestEU με προϋπολογισμό άνω των 26 δισ. ευρώ που στοχεύει σε κινητοποίηση πάνω από 370 δισ. ευρώ.
Επίσης, σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου δράσης για την Ενωση κεφαλαιαγορών (Capital Markets Union Action Plan) για το 2020, η E.E. θα προτείνει νόμο περί εισαγωγής εταιρειών στο χρηματιστήριο (Listings Act) για την απλοποίηση και διευκόλυνση τόσο των αρχικών όσο και των συνεχών απαιτήσεων εισαγωγής για ορισμένους τύπους εταιρειών.
2. Τη βελτίωση του ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου έτσι ώστε να γίνει πιο εύκολο στους καινοτόμους ερευνητές και επιχειρηματίες να πειραματιστούν με νέες ιδέες.
Η ρηξικέλευθη καινοτομία μπορεί μερικές φορές να έρθει σε αντίθεση με τη (συνήθως αργή) δυναμική των ρυθμιστικών διαδικασιών. Πειραματικές ρήτρες που ανοίγουν τον δρόμο για ρυθμιστικές πρακτικές υπέρ της καινοτομίας, τα λεγόμενα «regulatory sandboxes», δηλαδή ένα κανονιστικό καθεστώς που προσφέρει ένα προστατευόμενο περιβάλλον, μέσα στο οποίο μπορούν να δοκιμάσουν τις καινοτόμες προτάσεις τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υπό την καθοδήγηση και σε άμεση συνεργασία με τις ρυθμιστικές αρχές, υπάρχουν σε επίπεδο Ε.Ε. – ιδίως στο οικονομικό και ψηφιακό πεδίo (για παράδειγμα, η πρόταση ρύθμισης για την τεχνητή νοημοσύνη).
Παράδειγμα στη χώρα μας αποτελεί το προστατευόμενο κανονιστικό περιβάλλον της Τράπεζας της Ελλάδος προκειμένου να διευκολύνει την ανάπτυξη της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας στην Ελλάδα και να δημιουργήσει έναν προστατευμένο χώρο που θα ενθαρρύνει τους παρόχους να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες αλλά χωρίς να απειλείται η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
3. Τη συμβολή στη δημιουργία «περιφερειακών κοιλάδων καινοτομίας» που θα ενδυναμώσουν και θα συνδέσουν καλύτερα τους φορείς καινοτομίας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειών που υστερούν.
Τα μέτρα και οι πρωτοβουλίες αυτού του άξονα συγκεντρώνουν πολλές καινοτόμες περιφέρειες μαζί («κοιλάδες»), με σκοπό την αντιμετώπιση των πιο φλεγόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., δηλαδή τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, την αύξηση της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας, τον ψηφιακό μετασχηματισμό (και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο), τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και την κυκλική οικονομία.
Για την επίτευξη των στόχων της δράσης αυτής, προβλέπονται οι ακόλουθες πρωτοβουλίες:
– Δημιουργία και σύνδεση «περιφερειακών κοιλάδων καινοτομίας» υπερπροηγμένης τεχνολογίας.
– Συνέργειες μεταξύ του προγράμματος Horizon Europe και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.
– Διπλασιασμός του αριθμού των «Κοιλάδων Υδρογόνου» στην Ε.Ε.
– Δημιουργία του Innospace – μιας υπηρεσίας «μιας στάσης» για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη των οικοσυστημάτων καινοτομίας.
– Εκκίνηση της πρωτοβουλίας «Scaleup 100» μέσω της οποίας θα προσδιοριστεί μια ομάδα 100 νεοφυών επιχειρήσεων υπερπροηγμένης τεχνολογίας από το χαρτοφυλάκιο του EIC καθώς και από άλλα προγράμματα της Ε.Ε. με τη δυνατότητα να αναβαθμιστούν σε παγκόσμιοι παίκτες, ή να γίνουν «μονόκεροι».
Στόχος, να στηριχθούν νεοφυείς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην υπερπροηγμένη τεχνολογία.
4. Την προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων στην Ευρώπη και στην υποστήριξη των γυναικών που καινοτομούν.
Καθοριστικής σημασίας για την προσέλκυση ταλαντούχων ατόμων με υψηλή εξειδίκευση, που μπορούν να συμβάλουν στην ευρωπαϊκή καινοτομία, είναι η υψηλή ποιότητα εκπαίδευσης και οι ελκυστικές συνθήκες εργασίας.
Παρά τις υφιστάμενες επιτυχημένες πρωτοβουλίες σε επίπεδο Ε.Ε., η Ευρώπη χάνει την παγκόσμια μάχη στην προσέλκυση επιστημονικού ταλέντου, που τελικά προτιμάει τις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία.
Επίσης, οι γυναίκες υστερούν στην καινοτομία σε σχέση με τους άντρες, καθώς χαμηλά ποσοστά γυναικών αποφοιτούν σε επιστημονικά πεδία.
Ως προς τον άξονα αυτό, η νέα ατζέντα περιλαμβάνει δράσεις και πρωτοβουλίες όπως:
• Στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης, εκπαίδευσης που θα συμπεριλάβουν 1 εκατ. άτομα στην 3ετία αλλά και 600 θέσεις πρακτικής άσκησης.
• Δημιουργία πανευρωπαϊκής πλατφόρμας «EU Talent Pool» διασύνδεσης και εξεύρεσης επιστημονικού προσωπικού από επιχειρήσεις.
• Ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας και ηγεσίας μέσω του «WomenTech EU» και του «Women4Cyber» αλλά και δραστηριοτήτων δικτύωσης και διασύνδεσης γυναικών.
• Φεστιβάλ Επιχειρηματικότητας, Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανικής, Τεχνών και Μαθηματικών, προγράμματα μεντόρων, κατάρτισης και υποστήριξης για κορίτσια και γυναίκες.
• Συγκρότηση ομάδας εργασίας για την αντιμετώπιση των διοικητικών φραγμών που περιορίζουν την εφαρμογή των δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών από τους εργαζομένους σε ολόκληρη την Ε.Ε.
5. Τη βελτίωση της χάραξης πολιτικής για την καινοτομία, με σαφέστερη ορολογία, με δείκτες απόδοσης και βάσει στοιχείων, καθώς και την υποστήριξη αντίστοιχων πολιτικών προς αυτή την κατεύθυνση στα κράτη-μέλη.
Αυτή η δράση στοχεύει στην ενίσχυση της υποστήριξης των κρατών-μελών που έχουν ανάγκη να βελτιώσουν την προσέγγισή τους στη χάραξη πολιτικής για την καινοτομία.
Η Επιτροπή θα εκπονήσει μια διερευνητική έκθεση σχετικά με τους ορισμούς που σχετίζονται με τις νεοφυείς επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις σε ανάπτυξη (scale ups) και την καινοτομία υπερπροηγμένης τεχνολογίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Επίσης, θα παράγει μια πιλοτική μελέτη με ένα σύνολο δεικτών που θα μπορούν να βοηθήσουν στην ανάλυση και μοντελοποίηση των πολιτικών για τα οικοσυστήματα καινοτομίας σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η νέα ευρωπαϊκή ατζέντα καινοτομίας αποτελεί σημείο αναφοράς για τις χώρες-μέλη και προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες και κατευθύνσεις για την Ελλάδα. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια η χώρα έχει κάνει σημαντικά βήματα (όπως την ψήφιση νομοσχεδίου για τους τεχνοβλαστούς «spin offs», την οργάνωση δράσεων και φορέων που προάγουν συστηματικά την έρευνα και την καινοτομία, την έντονη δραστηριότητα της Επιτροπής Ερευνας και Τεχνολογίας της Βουλής υπό την προεδρία του καθ. Χρήστου Ταραντίλη, τη δημοπράτηση έργου Πολιτείας Καινοτομίας μέσω ΣΔΙΤ, στοχευμένα εργαλεία χρηματοδότησης από την Αναπτυξιακή Τράπεζα, κ.ά.), κατατάσσεται ακόμα στις χώρες με μέτριες επιδόσεις στην καινοτομία (για την ακρίβεια, τελευταία, μόλις πριν από τις αναδυόμενες), σύμφωνα με τον ετήσιο ευρωπαϊκό πίνακα αποτελεσμάτων για την καινοτομία. Αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα είναι μία από τις 5 χώρες με τη μεγαλύτερη βελτίωση όσον αφορά την καινοτομία.
Με «οδηγό» τους άξονες της νέας ευρωπαϊκής ατζέντας για την καινοτομία, η Ελλάδα μπορεί να σχεδιάσει αντίστοιχες πρωτοβουλίες και δράσεις σε εθνικό επίπεδο, να προσαρμόσει και να βελτιώσει τις υπάρχουσες και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες και τους πόρους που προσφέρονται μέσω των ευρωπαϊκών θεσμών και προγραμμάτων για να παράγει εμπορικά αξιοποιήσιμη καινοτομία με ισχυρό θετικό αντίκτυπο στην οικονομία.
* Η κ. Βίκυ Δ. Κεφαλά είναι μέλος του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), μέλος της Επενδυτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ταμείου InvestEU, μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ) και επικεφαλής Επενδύσεων και Αναπτυξιακών Εργων της Consolidated Contractors Company (CCC).