Σοβαρά ερωτήματα εγείρονται πλέον σχετικά με τη μορφή που μπορεί να έχει το νέο εργαλείο κατά του κατακερματισμού, το οποίο –όπως αναμένεται ευρέως από την αγορά– θα ανακοινώσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την επόμενη εβδομάδα. Η πολιτική κρίση που βιώνει η Ιταλία δεν «δικαιολογεί» ουσιαστικά τη στήριξη της αγοράς ομολόγων της, όπως υποστηρίζουν οι αναλυτές, ενώ ενισχύει το επιχείρημα του Γερμανού κεντρικού τραπεζίτη, Γιοαχίμ Νάγκελ, ότι το νέο μέσο θα πρέπει να συνδέεται με αυστηρές προϋποθέσεις ώστε να μην αποθαρρύνει την εξυγίανση της δημοσιονομικής πολιτικής.
Η αναταραχή έρχεται σε μια δύσκολη περίοδο για την Ιταλία, όπου το κόστος δανεισμού έχει αυξηθεί απότομα, καθώς η ΕΚΤ ξεκινάει την αύξηση των επιτοκίων. Εχει επίσης ξεσπάσει μόλις μια εβδομάδα πριν δοθούν οι λεπτομέρειες για το νέο της εργαλείο –τον Μηχανισμό Προστασίας Μετάδοσης (TPM)–, για το οποίο… αιτία και αφορμή ήταν ουσιαστικά η εκτόξευση των ιταλικών spreads σε «επικίνδυνη ζώνη» πριν από περίπου έναν μήνα. Στόχος του εργαλείου είναι να περιορίσει μια «αδικαιολόγητη» απόκλιση μεταξύ του γερμανικού κόστους δανεισμού και του κόστους των υπερχρεωμένων κρατών, όπως η Ιταλία, και όχι μια απόκλιση η οποία βασίζεται σε ιδιοσυγκρασιακούς κινδύνους. «Εάν τα spreads σε ορισμένες χώρες ανταποκριθούν με γρήγορο και άτακτο τρόπο στις αυξήσεις των επιτοκίων, πέρα από αυτά που θα δικαιολογούσαν τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη», θα αποτελούσε ουσιαστικά το «σήμα» για την ενεργοποίηση του νέου εργαλείου, έχει ξεκαθαρίσει η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ.
Η ιταλική πολιτική κατάσταση καθιστά δυσκολότερη την εξεύρεση συμφωνίας σχετικά με τα χαρακτηριστικά του εργαλείου, επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακριθεί πόση από την άνοδο των spreads ή των αποδόσεων οφείλεται σε θεμελιώδεις παράγοντες και πόση σε μη θεμελιώδεις. Χωρίς μια σταθερή κυβέρνηση και μια δέσμευση για τήρηση κάποιου είδους όρων, η ΕΚΤ δύσκολα θα μπορεί να δικαιολογήσει την αγορά περισσότερων ιταλικών ομολόγων.
Είναι πιθανό να έρθει με πολύ αυστηρότερους όρους, εκτιμά η Citigroup.
Η ιταλική πολιτική κατάσταση οδήγησε σε εκτόξευση τα ιταλικά spreads (στις 225 μ.β) , με την περαιτέρω επιδείνωση να είναι πιθανή την επόμενη εβδομάδα, όπως εκτιμά η Citigroup. «Αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για τον σχεδιασμό του εργαλείου κατά του κατακερματισμού της ΕΚΤ», όπως τονίζει, και αυτό γιατί πολλοί αξιωματούχοι θα αισθάνονται ακόμη πιο άβολα να ανακοινώσουν ένα εργαλείο από το οποίο μάλιστα η Ιταλία θα ωφεληθεί αναμφισβήτητα περισσότερο από άλλες χώρες. «Αυτό καθιστά πιο πιθανό το νέο εργαλείο να έρθει με πολύ αυστηρότερους όρους, ενώ το ανεκτό επίπεδο των spreads μπορεί να τεθεί πολύ υψηλότερα, κάνοντάς το επομένως λιγότερο αποτελεσματικό», τονίζει η αμερικανική τράπεζα.
Από την πλευρά της η Barclays εκτιμά πως η Ιταλία θα μπορεί να επωφεληθεί μόνο από το πρόγραμμα ΟΜΤ (το οποίο ανακοίνωσε ο Μάριο Ντράγκι το 2012, αλλά ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε). «Η πολιτική κρίση και η αβεβαιότητα που προκάλεσε θα περιπλέξουν τον πιθανό σχεδιασμό και τη χρήση του εργαλείου. Πιστεύουμε ότι η Ιταλία δεν θα επωφεληθεί από αυτό εάν οι οικονομικές της συνθήκες επιδεινωθούν λόγω των πολιτικών εξελίξεων, για τις οποίες το OMT είναι το καταλληλότερο μέσο». Αυτό, ωστόσο, απαιτεί την ύπαρξη ενός προγράμματος του ESM το οποίο πολιτικά δεν θα ήταν μια επιλογή που μπορεί να αναληφθεί εάν δεν υπάρχει κυβέρνηση».
Την ίδια στιγμή τίθενται σοβαρές αμφιβολίες, κατά τη βρετανική τράπεζα, εάν η Ιταλία θα μπορέσει να «τηρήσει» ακόμα και light προϋποθέσεις, καθώς η επίτευξη των 55 στόχων του Ταμείου Ανάκαμψης στο β΄ εξάμηνο του 2022 μπορεί να «παγώσει», καθυστερώντας τις εκταμιεύσεις.
Οι αναλυτές επισημαίνουν παράλληλα πως υπάρχει ακόμη και το ενδεχόμενο να μη συμφωνηθεί τελικά το νέο εργαλείο, κάτι που θα είναι φυσικά καταστροφικό για την αγορά και για την αξιοπιστία της ΕΚΤ. «Η πολιτική αναταραχή θα μπορούσε να κάνει όσους στο Δ.Σ. είναι αντίθετοι με το TPM να μη δώσουν το τελικό πράσινο φως, κάτι που θα μπορούσε να κάνει τη συζήτηση στη συνεδρίαση της ΕΚΤ την επόμενη εβδομάδα πιο δύσκολη», σημειώνει η Capital Economics. Αλλά ακόμη και να συμφωνηθεί, το εργαλείο αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της διεύρυνσης των spreads που είναι αδικαιολόγητη από τα μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη, κάτι που δύσκολα θα ισχύει για την Ιταλία, και αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τη συνεπή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. «Ενώ μια διεύρυνση των spreads λόγω της πολιτικής κατάστασης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αυστηροποίηση των χρηματοοικονομικών συνθηκών στην Ιταλία από ό,τι θα ήθελε η ΕΚΤ, θα ήταν δύσκολο να υποστηριχθεί ότι ένα μεγαλύτερο ασφάλιστρο κινδύνου για την Ιταλία είναι αδικαιολόγητο», συμπληρώνει.