Η ιστορία των πρώτων 20 ετών διαδρομής της Eurobank, που συμπίπτει με την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση του τραπεζικού συστήματος στη χώρα και τη δημιουργία της ευρωπαϊκής νομισματικής ενοποίησης, αναλύεται στο βιβλίο «Eurobank 1989-2008 | Tα πρώτα 20 χρόνια – Ανάπτυξη με διεθνή χαρακτήρα» του καθηγητή Δημοσίου Οικονομικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρήστου Γκόρτσου. Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Γκόρτσος περιγράφει τη διαδρομή της τράπεζας την επίμαχη περίοδο και τη διακριτή συμβολή της στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
– Πώς διαμορφώνεται το τοπίο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος την περίοδο του 1990, όταν ιδρύεται η Τράπεζα ως Ευρωεπενδυτική;
– Τα τέλη της δεκαετίας του 1980 είναι μια περίοδος – σταθμός για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού και του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Tότε τέθηκαν οι βάσεις για την εγκαθίδρυση της ενιαίας τραπεζικής αγοράς, που λειτουργεί από το 1993, με την απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, την καθιέρωση των δικαιωμάτων ελεύθερης εγκατάστασης και ελεύθερης παροχής υπηρεσιών από τις τράπεζες σε άλλα κράτη-μέλη και με ταυτόχρονη ενίσχυση της προληπτικής ρύθμισης και εποπτείας τους, βάσει των διεθνών προτύπων που μόλις είχαν υιοθετηθεί (το 1988) από την επιτροπή της Βασιλείας. Παράλληλα, στην Ελλάδα άρχισε η υλοποίηση της διαδικασίας απελευθέρωσης του τραπεζικού συστήματος από το «κρατικοπαρεμβατικό πλαίσιο» στο οποίο λειτουργούσε από τα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Εύλογες ήταν, συνεπώς, οι προσδοκίες ότι υπό αυτές τις συνθήκες η επιχειρηματική πρωτοβουλία για ίδρυση τραπεζών που να λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, όπως μεταξύ άλλων και η Ευρωεπενδυτική, θα ήταν αποτελεσματική. Οι προσδοκίες αυτές ενισχύθηκαν περαιτέρω όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τέθηκαν και οι βάσεις για την ευρωπαϊκή νομισματική ενοποίηση με στόχο (που επιτεύχθηκε το 1999) τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς στην Ευρωζώνη με ένα ενιαίο νόμισμα. Επισημαίνεται δε ότι οι τρεις από τις τέσσερις σημερινές καλούμενες «συστημικές» ελληνικές τράπεζες ξεκίνησαν να λειτουργούν ως ιδιωτικές, οι δύο εκ των οποίων ιδρύθηκαν αυτή την περίοδο.
Η έμφαση στον διεθνή – ευρωπαϊκό προσανατολισμό αποτυπώθηκε στην εταιρική της κουλτούρα.
– Ποιους θα ξεχωρίζατε ως σημαντικούς σταθμούς στην πορεία της τράπεζας, μετά την εκτενή μελέτη του αρχείου της ιστορίας της;
– Η τράπεζα ιδρύθηκε ως εξειδικευμένη επενδυτική τράπεζα (merchant bank), θυγατρική ενός διεθνούς τραπεζικού – επιχειρηματικού ομίλου, με έναν ισχυρό κύριο μέτοχο. Οπως αναφέρθηκε, ανήκει στην κατηγορία των ελληνικών τραπεζών που ξεκίνησαν να λειτουργούν ως ιδιωτικές, υπόκειτο όμως διαρκώς στο πλαίσιο των κανόνων προληπτικής τραπεζικής ρύθμισης και εποπτείας από την ΤτΕ, που από το 1993 ήταν εναρμονισμένο σε ενωσιακό επίπεδο. Ταυτόχρονα, ως θυγατρική διεθνούς τραπεζικού ομίλου με έδρα στην Ελβετία, εποπτευόταν αρχικά σε ενοποιημένη βάση και από την ελβετική ομοσπονδιακή τραπεζική εποπτική αρχή.
Η μετεξέλιξή της σε «εμπορική τράπεζα πολλαπλών συναλλαγών» απαιτούσε εξειδικευμένη τεχνογνωσία, επιπλέον ρευστότητα και περισσότερα ίδια κεφάλαια. Στο πλαίσιο αυτό, πέραν της διαρκούς οργανικής ανάπτυξης και των συνεργειών από τη στρατηγική συμμαχία με την Deutsche Bank (1998-2003), οι διαδοχικές εξαγορές κατά τη δεκαετία του 1990 της Interbank, της Τράπεζας Εργασίας –μιας από τις δυναμικότερες ιδιωτικές τράπεζες της εποχής– και της Telesis Τράπεζας Επενδύσεων αποτέλεσαν, κατά την κρίση μου, κύριους μοχλούς για την αποτελεσματική διείσδυση στους τομείς της λιανικής τραπεζικής, της επιχειρηματικής τραπεζικής (μικρομεσαίων, κυρίως, επιχειρήσεων) και των επενδυτικών υπηρεσιών, αντίστοιχα. Παράλληλα, η διεθνής της παρουσία, που έγινε σταδιακά σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία, βασίστηκε κατά κανόνα στην επιλεκτική εξαγορά τοπικών τραπεζών με πλήρη λειτουργική ένταξη στον όμιλό της. Σε μία, όμως, από τις άλλες επιτυχείς επεκτάσεις της, αυτήν στην Πολωνία, η διεθνής παρουσία υλοποιήθηκε μέσω υποκαταστημάτων, με βάση το «ευρωπαϊκό διαβατήριο».
– Tι καινούργιο κρίνετε πως έφερε η τράπεζα στην Ελλάδα;
– Ενα πρώτο βασικό διακριτό χαρακτηριστικό της Eurobank είναι η αδιάλειπτη συνέχεια στη διοίκησή της, απαραίτητο στοιχείο για κάθε επιχείρηση, ως προς την εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης στην πελατεία και το προσωπικό της και την άσκηση αποτελεσματικής ηγεσίας («tone at the top»). Με τη στήριξη του βασικού αρχικού μετόχου της, ήδη από την ίδρυσή της ακολούθησε σαφώς οριοθετημένη στρατηγική στόχευση, η οποία κορυφώθηκε με τον «διευρυμένο στρατηγικό αναπροσανατολισμό» στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ανάδειξής της μεταξύ των σημαντικών ελληνικών τραπεζών. Η έμφαση δε στον διεθνή – ευρωπαϊκό προσανατολισμό αποτυπώθηκε στην εταιρική της κουλτούρα ως «μοντέλο πολυεθνικής εταιρείας με εθνοκεντρικό χαρακτήρα».
Δεύτερον, ιδιαίτερης σημασίας ήταν η υιοθέτηση και συνεπής εφαρμογή, από την ίδρυσή της επίσης, των βέλτιστων διεθνών πρακτικών στα πεδία της διαχείρισης κινδύνων και της εταιρικής διακυβέρνησης. Αυτό –αν και λιγότερο γνωστό στο ευρύ κοινό– αποτελεί, κατά την κρίση μου, βασικό διακριτό χαρακτηριστικό της, καθώς αυτές οι πρακτικές ενσωματώθηκαν πλήρως στην εταιρική της κουλτούρα πολύ πριν καταστούν δεσμευτικές από το κανονιστικό πλαίσιο.