Πολλές οικονομίες στην υποσαχάρια Αφρική αναπτύχθηκαν με ρυθμό-ρεκόρ την περίοδο πριν από την πανδημία του κορωνοϊού. Η Αιθιοπία και η Ρουάντα, για παράδειγμα, εμφάνισαν έναν από τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στον κόσμο, δεδομένου ότι το ΑΕΠ τους αυξανόταν κατά μέσο όρο άνω του 7,5% τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παρά το γεγονός αυτό, δεν είναι τόσο σαφές εάν τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης έχουν ισομερώς κατανεμηθεί μεταξύ των περιφερειών εντός των χωρών, επειδή τα δεδομένα σχετικά με τα εισοδήματα δεν είναι πάντα διαθέσιμα. Για να εκτιμήσουμε τον βαθμό στον οποίο η δυναμική επίδοσης των οικονομιών της υποσαχάριας Αφρικής εξαπλώθηκε στις επιμέρους περιφέρειες, χρησιμοποιήσαμε δορυφορικά καταγεγραμμένες εικόνες από τα νυχτερινά φώτα της Γης ως αποδεικτικό μέσο για την οικονομική δραστηριότητα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τουλάχιστον μέχρι το 2010 οι αφρικανικές χώρες σημείωσαν τεράστια πρόοδο στη μείωση της περιφερειακής εισοδηματικής ανισότητας (διαφορές στην κατά κεφαλήν παραγωγή μεταξύ περιοχών μιας χώρας). Αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με άλλα μέρη του κόσμου, όπου η ανισότητα είτε αυξήθηκε είτε η σύγκλιση απέβη πιο αργή. Εξετάζοντας προσεκτικότερα τους παράγοντες που επηρεάζουν την περιφερειακή ανισότητα, διαπιστώσαμε ότι η πρόοδος οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση των βασικών υποδομών, η οποία βοήθησε τις περιφέρειες που υστερούσαν, να συγκλίνουν ταχύτερα σε εθνικό επίπεδο. Κατά κεφαλήν ο νυχτερινός φωτισμός αυξήθηκε αρκετές φορές στις φτωχότερες περιοχές, ενώ τα μεγαλύτερα κέρδη εντοπίστηκαν στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες και στις συνοριακές αγορές όπως η Γκάνα και η Κένυα.
Ωστόσο, δεν υπήρξε βελτίωση σε όλες τις περιοχές που υστερούν. Τα πιο ευάλωτα κράτη καθώς και όσα ζουν συγκρούσεις στο έδαφός τους είχαν είτε ελάχιστη είτε μηδενική πρόοδο στη μείωση της περιφερειακής ανισότητας. Και ακόμη και σε χώρες που γνώρισαν δεκαετίες ανάπτυξης, η πρόοδος σταμάτησε μετά το 2010, ενώ οι περιφερειακές ανισότητες έχουν πιθανότατα διευρυνθεί μετά την πανδημία. Η πρόσβαση σε καθαρό νερό, ηλεκτροδότηση και υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας, για παράδειγμα, είναι δύο έως τέσσερις φορές χαμηλότερη στις υστερούσες περιοχές σε σύγκριση με τις κορυφαίες, εν μέρει επειδή οι κατά κεφαλήν δημόσιες δαπάνες είναι πολύ χαμηλότερες. Ομοίως, το ποσοστό των κατοίκων που έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι δύο έως τρεις φορές χαμηλότερο στις υστερούσες περιφέρειες. Σε χώρες όπου η πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες είναι γενικά χαμηλή και η κατανομή είναι πολύ άνιση, το χάσμα είναι ακόμη μεγαλύτερο. Στην Μπουρκίνα Φάσο, για παράδειγμα, η πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια είναι σχεδόν 20 φορές μεγαλύτερη σε πρωτοπόρες περιφέρειες.
Οι περιφερειακές ανισότητες όμως παραμένουν και διευρύνθηκαν μετά την πανδημία.
Διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν τέσσερις κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στη μείωση της περιφερειακής ανισότητας τις τελευταίες δεκαετίες. Ο πρώτος είναι η μακροοικονομική σταθερότητα. Η ανισότητα οξύνεται σε χώρες με υψηλό, επίμονο πληθωρισμό διαβρώνοντας την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, μειώνοντας τις κρατικές δαπάνες σε πραγματικούς όρους και αποτρέποντας τις ιδιωτικές επενδύσεις. Ο δεύτερος, το άνοιγμα του εμπορίου, διότι η ευκολότερη πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές βοηθά τη σύγκλιση, αυξάνοντας την αξία των πόρων μιας χώρας όπως οι πρώτες ύλες. Ο τρίτος είναι οι ισχυροί θεσμοί και η πολιτική σταθερότητα, ενώ ο τέταρτος αφορά τις ορθώς στοχευμένες επενδύσεις. Λόγου χάριν, οι επενδύσεις εκτός των πρωτευουσών είναι πιο πιθανό να έχουν αντίκτυπο, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και προωθώντας την οικονομική δραστηριότητα σε περιφέρειες που υστερούν.
* Οι Χαμπτάμου Φούτζε και Σιαοζίνγκ Γιάο είναι οικονομολόγοι του Τμήματος Αφρικής του ΔΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr