Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, που ουσιαστικά εξελίσσεται μπροστά μας, αφορά τη διασύνδεση των ανθρώπων, των μηχανών και των ευφυών τεχνολογιών. Αποτελεί ένα σύνθετο πλαίσιο, στο οποίο η υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής από τους επιχειρηματικούς οργανισμούς, ανεξαρτήτως μεγέθους, οδηγεί σε ολικό μετασχηματισμό οργανωτικών δομών, λειτουργιών, διαδικασιών και φυσικά τρόπων εργασίας.
Στον χώρο των επιχειρήσεων, η μετάβαση στο νέο πλαίσιο προϋποθέτει την αντιμετώπιση πολυάριθμων προκλήσεων, τόσο καθαρά τεχνολογικής φύσεως όσο και γενικότερης νοοτροπίας απέναντι στην αναγκαιότητα των αλλαγών. Φυσικά ο αριθμός, και το εύρος, των προκλήσεων αυτών είναι μεγαλύτερος για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες –σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες– ξεκινούν την κούρσα της τεχνολογικής προσαρμογής από μειονεκτικό σημείο σε σχέση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
Στη χώρα μας, τα προβλήματα αυτά παρουσιάζουν μεγαλύτερη ένταση, από τη στιγμή μάλιστα που η γενικότερη ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών στις επιχειρήσεις μας είναι ακόμα χαμηλή, μια και βρισκόμαστε στην 22η θέση βάσει της κατάταξης της Ε.Ε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι μόλις το 39% των ΜμΕ στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται ότι κατέχουν τουλάχιστον το βασικό επίπεδο τεχνολογικής έντασης, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου που φτάνει στο 55%. Η υστέρηση αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην εστίαση των ιδιωτικών επενδύσεων σε τεχνολογικά συστήματα ξεπερασμένων δυνατοτήτων, και όχι σε καινοτόμες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως κυβερνοασφάλεια κ.λπ.
Ακόμη ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι πως μόνο το 4% των ελληνικών ΜμΕ χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία τεχνολογία Τ.Ν., έναντι του 8% των ΜμΕ στην Ε.Ε. Στα ρομποτικά συστήματα, τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώνονται σε 3% για την Ελλάδα. Στους τεχνολογικούς αυτούς τομείς, η χώρα μας δυστυχώς κατατάσσεται ακόμη σε χαμηλές θέσεις στην Ε.Ε. Ομως και σε μέτριας τεχνολογικής έντασης λύσεις και ευρέως γνωστές, όπως το cloud, η διαφορά παραμένει και πάλι σημαντική, αφού φαίνεται πως το 28% των επιχειρήσεων τις υιοθετεί στην Ε.Ε., αλλά μόνο το 7% στην Ελλάδα. Ευχάριστη εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν τα εργαλεία ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων, όπου η χώρα μας βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αν και η χρήση τους πολλές φορές παραμένει περιστασιακή.
Ακόμη μία πτυχή που σίγουρα πρέπει να μας προκαλέσει έντονο προβληματισμό αποτελεί το χαμηλό επίπεδο θωράκισης των ΜμΕ απέναντι στις κάθε λογής κυβερνοαπειλές του Διαδικτύου που συνεχώς αυξάνονται. Οι έρευνες δείχνουν, και αυτό είναι εύκολο να διαπιστωθεί και από έναν απλό πολίτη, ότι οι ΜμΕ χρησιμοποιούν πολύ απλά εργαλεία προστασίας, ενώ παρουσιάζουν πλημμελή ενημέρωση γύρω από τους κινδύνους της ψηφιακής εποχής.
Φυσικά, οι παραπάνω προκλήσεις εντάθηκαν λόγω της πανδημίας και της ανάγκης για μεγαλύτερη έκθεση στον ψηφιακό κόσμο. Οι συνθήκες αυτές, όμως, ανέδειξαν και τη σημασία της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών καναλιών πωλήσεων. Το 20% των ΜμΕ στην Ελλάδα έχουν ήδη αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει το ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά μόνο το 7% αυτών διενεργούν πωλήσεις σε άλλες χώρες εντός ή και εκτός Ευρώπης. Θετικό στοιχείο θεωρείται η βελτίωση του ποσοστού εσόδων των ΜμΕ που προέρχεται από ηλεκτρονικές πωλήσεις (11% έναντι 4% προ πανδημίας). Φυσικά προκύπτουν σημαντικά περιθώρια για τη βελτίωση αυτών των επιδόσεων.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, που πλέον αποτελεί ξεχωριστό επιχειρησιακό πρόγραμμα στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, εφόσον πραγματοποιηθεί από τις επιχειρήσεις άμεσα και στοχευμένα, θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα και ανταγωνιστικότητά τους. Στον χώρο της παραγωγής, η μετάβαση στο «έξυπνο» εργοστάσιο θα μειώσει το κόστος των ελέγχων, θα μειώσει τον χρόνο από τον σχεδιασμό του προϊόντος έως τη μαζική παραγωγή έως και 30%, ενώ θα αυξήσει τον παραγωγικό χρόνο μηχανημάτων έως και 60%, μειώνοντας ταυτόχρονα και τις δαπάνες συντήρησης. Στον χώρο των εφοδιαστικών δικτύων, η ψηφιοποίηση θα συνοδευτεί από 15%-25% μείωση των αποθεμάτων έτοιμων προϊόντων, 25% μείωση του κόστους των outbound logistics, 44% βελτίωση της αποδοτικότητας μεταφορικών μέσων, 20%-30% βελτίωση στη διαθεσιμότητα πρώτων υλών και τη διατήρηση αποθεμάτων.
Η επιτυχής αντιμετώπιση των προκλήσεων συνδέεται πλέον άρρηκτα με τον σχεδιασμό και την αξιοποίηση χρηματοδοτικών μηχανισμών από την πολιτεία. Εργαλεία τα οποία καλύπτουν τόσο παλιές ανάγκες όσο και νέες, που δημιούργησε η πρόσφατη υγειονομική κρίση. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» του νέου ΕΣΠΑ σχεδιάστηκε με τέτοιον τρόπο ώστε να καταφέρει να συνδυάσει την ψηφιακή αναβάθμιση με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, διοχετεύοντας ταυτόχρονα τους ευρωπαϊκούς πόρους με κριτήρια τόσο τις διαφορετικές ανάγκες των ΜμΕ όσο και την τεχνολογική ένταση της κάθε επένδυσης.
* Ο κ. Γιάννης Τσακίρης είναι υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων.