Η χρηματοπιστωτική κρίση, η μεταναστευτική κρίση, η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού που επιδεινώνονται από την εξάρτησή μας από την ενέργεια και τις πρώτες ύλες. Καθεμία από αυτές τις προκλήσεις έχει καταστήσει ένα πράγμα απολύτως σαφές: Μπορούμε να αντεπεξέλθουμε καλύτερα, και να προστατεύσουμε τους συμπολίτες μας, όταν καθοδηγούμαστε από την αλληλεγγύη.
Η Ευρώπη βγήκε από την ακόμη οδυνηρή εμπειρία της πανδημίας με αποφασιστική βοήθεια από το τεράστιο σχέδιο ανάκαμψης NextGenerationEU, το ταμείο στήριξης της απασχόλησης SURE και την επιτυχή κοινή διαχείριση των εμβολίων. Αλλά η ενεργειακή κρίση και η αυξανόμενη κοινωνική οργή σε ένα πλαίσιο πληθωρισμού-ρεκόρ, και αστρονομικών τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, μας έφεραν σε ένα άλλο σταυροδρόμι. Αυτή είναι μια ευκαιρία να επαναβεβαιώσουμε –μέσω αποφασιστικής δράσης– τις αρχές της αλληλεγγύης και της κοινής δράσης.
Δώσαμε μια ισχυρή ευρωπαϊκή απάντηση στην επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αντιμέτωποι με τη χρήση της ενέργειας από τη Μόσχα ως όπλο πολέμου, καταφέραμε να αποσυνδεθούμε από τη Ρωσία διαφοροποιώντας τις πηγές ενεργειακού εφοδιασμού μας και αυξάνοντας τα στρατηγικά μας αποθέματα, σε χρόνο ρεκόρ. Τώρα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε επειγόντως το κόστος της ενέργειας, το οποίο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Οσον αφορά τις επιχειρήσεις, πρέπει να συνεχίσουμε τις συντονισμένες προσπάθειές μας για να τις βοηθήσουμε να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και τις θέσεις εργασίας τους, δίνοντας παράλληλα μεγάλη προσοχή στη διατήρηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού στην εσωτερική μας αγορά.
Στο πλαίσιο αυτό, το τεράστιο σχέδιο βοήθειας ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ που αποφάσισε η Γερμανία (αξίας 5% του ΑΕΠ της) ανταποκρίνεται σε μια ανάγκη που αναγνωρίζουμε και έχουμε επισημάνει – για τη στήριξη της οικονομίας. Αλλά εγείρει επίσης ερωτήματα. Πώς μπορούν οι χώρες της Ε.Ε. που δεν έχουν τον ίδιο δημοσιονομικό χώρο να στηρίξουν επίσης τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά;
Είναι πιο σημαντικό από ποτέ να αποφύγουμε τον κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς, τη δημιουργία ενός αγώνα δρόμου για επιδοτήσεις και την αμφισβήτηση των αρχών της αλληλεγγύης και της ενότητας που διέπουν το ευρωπαϊκό μας σχέδιο. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες λαμβάνουν πρωτοφανή μέτρα για την ενίσχυση των επενδύσεων στο πλαίσιο του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού.
Για να υπάρξει μια συντονισμένη αντίδραση από την πλευρά μας, και ενώ όλα τα 27 κράτη-μέλη αντλούν κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν το συμμετρικό σοκ των τιμών της ενέργειας, η δανειοληπτική ικανότητα δεν μπορεί να αξιολογηθεί μόνο με βάση το «παρατηρούμενο» δημόσιο χρέος τους. Ενώ αυτή η αναφορά αποτελεί και θα παραμείνει ο ακρογωνιαίος λίθος των κοινών δημοσιονομικών μας κανόνων, δεν είναι φυσικά το μόνο σημείο που πρέπει να εξετάσουμε από μια ευρύτερη προοπτική.
Διότι η αναφορά αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τις πολιτικές επιλογές των χωρών της Ε.Ε. σε βασικά στοιχεία κοινού ενδιαφέροντος για την Ευρώπη, οι οποίες έχουν δημιουργήσει ασύμμετρη επιβάρυνση των εθνικών προϋπολογισμών: οι άνισες προσπάθειες που καταβάλλονται για την άμυνα της ηπείρου, οι ελλιπείς επενδύσεις σε υποδομές –ιδίως σε ενεργειακές υποδομές, οι οποίες θα έπρεπε να ωφελούν όλους–, οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται για τη μείωση του μεριδίου των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μείγμα μιας χώρας, οδηγώντας σε μικρότερο «χρέος σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα». Ολα αυτά είναι επενδύσεις για το κοινό καλό. Η σωστή συνεκτίμησή τους θα έδινε μια πιο αντικειμενική εικόνα των διαφορών χρέους μεταξύ των κρατών. Θα μας επέτρεπε επίσης να καταστήσουμε πιο αντικειμενική τη συζήτηση για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, η οποία μερικές φορές τείνει να αντιπαραθέτει τους καλούς μαθητές με τους κακούς, τους ενάρετους με τους σπάταλους – ενώ η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Αυτό θα πρέπει να εξεταστεί προς το συμφέρον της δικαιοσύνης και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Μπροστά στις κολοσσιαίες προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας, υπάρχει μόνο μία πιθανή απάντηση: η Ευρώπη της αλληλεγγύης. Για να ξεπεράσουμε τις διαχωριστικές γραμμές που προκαλούνται από τα διαφορετικά περιθώρια ελιγμών των εθνικών προϋπολογισμών, πρέπει να σκεφτούμε αμοιβαία εργαλεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μόνο μια ευρωπαϊκή δημοσιονομική απάντηση θα μας επιτρέψει, υποστηρίζοντας τη δράση της ΕΚΤ, να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά σε αυτή την κρίση και να ηρεμήσουμε τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οπως καταφέραμε να κάνουμε κατά τη διάρκεια της κρίσης της COVID, εναπόκειται σε εμάς να δημιουργήσουμε –συλλογικά και ρεαλιστικά– δίκαιους μηχανισμούς στήριξης που θα διατηρήσουν την ακεραιότητα και την ενότητα της εσωτερικής αγοράς, θα προστατεύσουν όλες τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τους Ευρωπαίους πολίτες και θα μας επιτρέψουν να προχωρήσουμε μαζί σε αυτή τη μεγάλη κρίση. Το να εμπνευστούμε από τον μηχανισμό SURE για να βοηθήσουμε τους Ευρωπαίους και τα βιομηχανικά οικοσυστήματα στην τρέχουσα κρίση θα μπορούσε να είναι μια βραχυπρόθεσμη λύση. Θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για ένα πρώτο βήμα προς την παροχή «ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών» στους τομείς της ενέργειας και της ασφάλειας, που είναι ο μόνος τρόπος για να δοθεί μια συστημική απάντηση στην κρίση.
Η Ευρώπη έχει ήδη αποδείξει ότι μπορεί να αντιδράσει δυναμικά, ξεπερνώντας τις εσωτερικές αντιθέσεις και συγκεντρώνοντας τη δημοσιονομική της δύναμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τρόπο που να δείχνει αλληλεγγύη και δικαιοσύνη.
Αυτή είναι η ουσία του ευρωπαϊκού μας σχεδίου.
* Ο κ. Τιερί Μπρετόν είναι επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς και ο κ. Πάολο Τζεντιλόνι, επίτροπος Οικονομίας.