Η Τράπεζα της Αγγλίας έκανε χθες την αρχή και πρώτη ανάμεσα στις μεγάλες κεντρικές τράπεζες άρχισε να αντιστρέφει ενεργά την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης που υιοθέτησαν οι κεντρικές τράπεζες για να στηρίξουν τις οικονομίες τους εν μέσω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και πιο πρόσφατα εν μέσω της ύφεσης της πανδημίας. Αρχής γενομένης από τη χθεσινή πρώτη δημοπρασία ομολόγων αξίας 750 εκατ. στερλινών, αντίστοιχων με 871,5 εκατ. ευρώ, η Τράπεζα της Αγγλίας προχωράει έτσι σε σταδιακή μείωση των ομολόγων συνολικής αξίας 838 δισ. στερλινών ή περίπου 974 δισ. ευρώ που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιό της. Ο τεράστιος αυτός όγκος τίτλων έχει συγκεντρωθεί σταδιακά σε 13 χρόνια, όσο κράτησε δηλαδή έως τώρα στη Βρετανία η περίοδος της ποσοτικής χαλάρωσης. Σημειωτέον ότι η Τράπεζα της Αγγλίας μέχρι πριν από λίγες ημέρες εξακολουθούσε να αγοράζει ομόλογα του βρετανικού δημοσίου για να ανακόψει τη λαίλαπα που προκάλεσε στις αγορές ο «μίνι προϋπολογισμός» της Λιζ Τρας.
Θα είναι ένα είδος γενικής πρόβας, μιας πρώτης δοκιμασίας για την αντιστροφή της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης, μια αντιστροφή που σχεδιάζουν και οι άλλες δύο από τις τρεις μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου: η ΕΚΤ που έχει συγκεντρώσει στο χαρτοφυλάκιό της τίτλους συνολικής αξίας 5,1 τρισ. ευρώ αλλά και η αμερικανική Federal Reserve με τίτλους ύψους 9 τρισ. δολαρίων. Για τον διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, Αντριου Μπέιλι, η συρρίκνωση του χαρτοφυλακίου της εντάσσεται στη συνολική προετοιμασία της τράπεζας για την αντιμετώπιση μιας άλλης ενδεχόμενης κρίσης. Η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης κρατούσε κατά κάποιον τρόπο υπό έλεγχο τα επιτόκια της αγοράς, αλλά ο Μπέιλι ευελπιστεί πως η αντιστροφή της, η «ποσοτική σύσφιγξη» όπως συχνά αποκαλείται, μπορεί να λειτουργήσει αθόρυβα στο παρασκήνιο χωρίς να προκαλέσει αναταραχή στις αγορές ομολόγων, ώστε στο επίκεντρο της νομισματικής πολιτικής να παραμείνει η αυξομείωση του βασικού επιτοκίου δανεισμού. Οικονομικοί αναλυτές και παράγοντες της αγοράς αμφιβάλλουν, πάντως, καθώς η ποσοτική χαλάρωση έχει διαρκέσει πολλά χρόνια και δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί πώς θα αντιδράσουν οι οικονομίες και οι αγορές στην αντιστροφή της. Οπως τονίζει ο Πολ Χόλινγκσγουορθ, οικονομολόγος επί ευρωπαϊκών θεμάτων στην BNP Paribas, «η στροφή σε περιοριστική νομισματική πολιτική μέσω της αύξησης των επιτοκίων είναι γνωστή και δοκιμασμένη μέθοδος», ενώ αντιθέτως, «με την ποσοτική σύσφιγξη οι κεντρικές τράπεζες εισέρχονται σε αχαρτογράφητα νερά και ο κίνδυνος των ανεπιθύμητων παρενεργειών είναι σαφώς μεγαλύτερος».
Η απόφαση της Τράπεζας της Αγγλίας να εγκαινιάσει πωλήσεις ομολόγων έρχεται, άλλωστε, σε μια κρίσιμη στιγμή τόσο για την ίδια την τράπεζα όσο και για το υπουργείο Οικονομικών, καθώς έχουν θέσει σε προτεραιότητα την ανάσχεση του πληθωρισμού που έχει εκτοξευθεί στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 40 ετών. Στο μεταξύ, θα πρέπει οι επενδυτές να απορροφήσουν ρεκόρ χρέους που εκδίδει το βρετανικό δημόσιο για να χρηματοδοτήσει το ταχύτατα αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας. Με τα υφιστάμενα στοιχεία, το έλλειμμα για το δημοσιονομικό έτος 2022-2023 μπορεί να φτάσει έως και στα 170 δισ. στερλίνες, ποσό αντίστοιχο των 197 δισ. ευρώ, σχεδόν διπλάσιο από τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού από τον Μάρτιο. Με τη χθεσινή πρώτη δημοπρασία ομολόγων, η Τράπεζα της Αγγλίας κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την επιστροφή στο καθεστώς προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης της διετίας 2008-2009, αν και ο Αντριου Μπέιλι έχει τονίσει πως δεν πρόκειται να επιστρέψει ο ισολογισμός της τράπεζας στα επίπεδα προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Είναι ένα είδος γενικής πρόβας για την αντιστροφή της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης, που σχεδιάζουν τόσο η Fed όσο και η ΕΚΤ.
Η κίνηση αποτελεί, πάντως, ένδειξη ότι η τράπεζα πιστεύει πως οι αγορές μπορούν να απορροφήσουν τα επιπλέον ομόλογα, αν και ο Αντριου Μπέιλι έχει τονίσει πως οι αγορές ομολόγων μπορούν να διακοπούν οποιαδήποτε στιγμή αν το υπαγορεύσει κάποιου είδους αναταραχή. Ηδη η κίνηση της Τράπεζας της Αγγλίας έχει καθυστερήσει κατά 4 εβδομάδες εφόσον ήταν αρχικά προγραμματισμένη για τις 3 Οκτωβρίου αλλά αναβλήθηκε λόγω της αναταραχής που προκάλεσε στις αγορές ο «μίνι προϋπολογισμός» της Λιζ Τρας. Επιπλέον, η τράπεζα πουλάει τα ομόλογα σε τιμές χαμηλότερες εκείνων στις οποίες τα έχει αγοράσει και αναγκάζεται, έτσι, να εγγράψει ζημίες στον ισολογισμό της.
Σε ό,τι αφορά τις άλλες δύο μεγάλες κεντρικές τράπεζες, η πλησιέστερη κίνηση που έχουν τολμήσει έως τώρα ήταν εκείνη της Fed που από τον Σεπτέμβριο αφήνει να λήξουν ομόλογα αξίας 95 δισ. δολ. χωρίς να τα αντικαταστήσει. Στην ΕΚΤ, άλλωστε, είναι σε εξέλιξη εσωτερικός διάλογος για το κατά πόσον πρέπει να προχωρήσει σε πωλήσεις ομολόγων ή να ακολουθήσει την τακτική της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας και να αφήσει απλώς να ωριμάζουν ομόλογα χωρίς να τα υποκαθιστά.