Καθώς το μακροοικονομικό περιβάλλον γίνεται ολοένα πιο απρόβλεπτο και ασταθές, η στοχοθεσία των επιχειρήσεων μετατοπίζεται αναπόφευκτα (και απότομα) από την ανάπτυξη στην κερδοφορία. Ιδιαίτερα για επιμέρους τομείς όπως οι νεοφυείς επιχειρήσεις ή ο κλάδος του FinTech, το γεγονός αυτό σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη αλλαγή πλεύσης με πρωτόγνωρες αλλά και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα οι επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους είχαν ένα σαφές και αδιαμφισβήτητο κριτήριο με βάση το οποίο μπορούσαν να μετρήσουν την επιτυχία τους (ή όχι): την κερδοφορία. Η μόνη αμφιταλάντευση αφορούσε (τις περισσότερες φορές) τη μεγιστοποίηση των κερδών.
Λίγο πριν από την αλλαγή του αιώνα, το 1994, μια νεοσύστατη τότε εταιρεία με την επωνυμία Amazon θα αμφισβητούσε αυτή την παραδοχή. Στη διάσημη (πλέον) επιστολή του προς τους μετόχους το 1997, ο ιδρυτής και τότε διευθύνων σύμβουλος Τζεφ Μπέζος επιχειρηματολογούσε γιατί η Amazon θα έδινε πάντα έμφαση στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εις βάρος των βραχυπρόθεσμων κερδών. Εκτοτε η Amazon αναδημοσιεύει κάθε χρόνο αυτή την αρχική επιστολή, σε μια προφανή επίδειξη στοχοπροσήλωσης. Για μια μακρά σειρά ετών που ακολούθησαν η εταιρεία θα εμφάνιζε ζημίες ή δυσανάλογα (με τον όγκο των πωλήσεών της) χαμηλή κερδοφορία. Το 2021 η Amazon είχε ετήσια (προ φόρων) κέρδη ύψους 197,478 δισ. δολαρίων.
Λίγα χρόνια αργότερα και σε έναν διαφορετικό αιώνα πλέον, ένας αυξανόμενος αριθμός μικρών νεοφυών επιχειρήσεων θα τολμούσε να αμφισβητήσει την καθεστηκυία τάξη στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, εφαρμόζοντας την ίδια στρατηγική ανάπτυξης –αν και σε μικρότερη κλίμακα–, έχοντας ως όχημα αυτή τη φορά την τεχνολογία.
Αυτές οι εταιρείες, γνωστές επίσης συλλογικά με τον όρο FinΤechs, θα εστίαζαν τις προσπάθειές τους σε μικρά, εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς, γνωστά και ως niche, χρησιμοποιώντας ένα freemium επιχειρηματικό μοντέλο –όπου οι βασικές υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν, αλλά οι πρόσθετες χρεώνονται– προκειμένου να αυξήσουν γρήγορα τη βάση των χρηστών τους και από εκεί να επεκταθούν σε παράπλευρες και συναφείς υπηρεσίες. Οι φρενήρεις ρυθμοί ανάπτυξης θα πυροδοτούσαν προσέλκυση κεφαλαίων με διαρκώς αυξανόμενες αποτιμήσεις, τα οποία με τη σειρά τους θα χρηματοδοτούσαν την απόκτηση επιπλέων πελατών ακόμη και με υπέρογκα κόστη προκειμένου να διατηρηθεί ο ευγενής ή φαύλος (διαλέγετε) κύκλος της ανάπτυξης. Για μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρχε η εντύπωση ότι οι αποτιμήσεις αυτών των εταιρειών βασίζονταν περισσότερο σε μελλοντικές (και δυνητικές) προοπτικές παρά σε χειροπιαστά μεγέθη.
Αρκετά πρόσφατα, η συνολική αξία όλων των νεοφυών επιχειρήσεων FinTech παγκοσμίως είχε σχεδόν ισοφαρίσει την αξία των μεγαλύτερων τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών (3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια έναντι 3,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων), ενώ ο αριθμός των FinTechs με αποτίμηση άνω του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων –των επονομαζόμενων και μονόκερων– είχε ξεπεράσει (παγκοσμίως) τις 200.
Οπως όμως γνωρίζουμε από την αρχαία τραγωδία, η ύβρις συνήθως ακολουθείται από τη νέμεση, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση πήρε τη μορφή μιας πρωτοφανούς αλλαγής του μακροοικονομικού περιβάλλοντος: ο πληθωρισμός-ρεκόρ, η αύξηση των επιτοκίων, η ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος που μαίνεται στην Ευρώπη ανέτρεψαν άρδην την κατάσταση σε μόνο λίγους μήνες. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών έχει μειωθεί, η χρηματοδότηση έχει γίνει ακριβή (και σπάνια) και η εμπιστοσύνη των επενδυτών στις ολοένα αυξανόμενες αποτιμήσεις των FinΤech και των νεοφυών επιχειρήσεων εν γένει έχει τρωθεί.
Για πολλές από τις εταιρείες FinTech, το τρέχον επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί όχι μόνο να φαίνεται οικείο, αλλά ακόμα και να αποτελέσει μια αφετηρία (επιτυχούς) επανεκκίνησης.
Η δημιουργία μονόκερων έχει επιβραδυνθεί σημαντικά και η δραστηριότητα (συνεργασίες, εξαγορές, συγχωνεύσεις) στον κλάδο του FinTech έχει μειωθεί για τέσσερα συνεχόμενα τρίμηνα – ενδεικτικά το γ΄ τρίμηνο του 2022 είναι 73% κάτω από το μέγιστο του γ΄ τριμήνου του 2021.
Ακόμη και οι πιο επιτυχημένες FinΤechs αντιμετωπίζουν μια άνευ προηγουμένου πρόκληση: η αποτίμηση των δύο πιο επιτυχημένων τέτοιων εταιρειών σε παγκόσμιο επίπεδο, της Klarna και της Stripe, έχει μειωθεί κατά 86% και 28% αντίστοιχα.
Ετσι μετά την πανδημία δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες τον τελευταίο καιρό η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο απρόβλεπτη ακόμα και από τη μυθοπλασία.
Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές έχουν πλέον όχι μόνο μειώσει θεαματικά τη χρηματοδότηση, αλλά αναζητούν και ασφαλέστερες επιλογές. Εννοιες όπως ρευστότητα, κερδοφορία και βιωσιμότητα έχουν ανακτήσει τη θέση τους στις προτεραιότητες των επιχειρήσεων, σε μια εξέλιξη που μας γυρίζει πάλι σε βασικές αρχές εγχειριδίων προηγούμενων δεκαετιών.
Τίθεται λοιπόν αβίαστα το εξής ερώτημα: συνιστούν όλα αυτά μια μετάβαση σε μια νέα πραγματικότητα με μακροπρόθεσμες προοπτικές; Μιλάμε για μια αλλαγή παραδείγματος; Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια εξέλιξη με μονιμότερα χαρακτηριστικά, χωρίς όμως να είναι κανείς σε θέση να προβλέψει αξιόπιστα τη διάρκειά της και πότε θα μπορούσε να εμφανιστεί (ξανά) φως στην άκρη του τούνελ. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν δύο διαπιστώσεις-προβλέψεις που μπορούν με σχετική ευκολία να διατυπωθούν, ακριβώς γιατί έχουν αποδειχθεί επανειλημμένως κατά τη διάρκεια προηγούμενων κρίσεων: το γεγονός ότι η οικονομία ακολουθεί μια κυκλική διαδρομή καθώς και το ότι οι μεγαλύτερες επιχειρηματικές ευκαιρίες και ιδέες ξεπηδούν κατά τη διάρκεια κρίσεων.
Για πολλές από τις εταιρείες FinTech, οι οποίες έχουν έμπρακτα αποδείξει στο παρελθόν ότι μπορούν να αλλάζουν και να προσαρμόζονται, το τρέχον επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί όχι μόνο να φαίνεται οικείο, αλλά ακόμα και να αποτελέσει μια αφετηρία (επιτυχούς) επανεκκίνησης. Το βέβαιο είναι όμως ότι η πραγματικότητα θα επιβάλει σκληρές αλήθειες σε επιχειρηματικά μοντέλα που είχαν σχεδιαστεί σε εντελώς διαφορετική βάση. Αυτό που θα ξεχωρίσει τους νικητές από τους χαμένους θα εξαρτηθεί κυρίως από δύο παράγοντες: 1) την επιλογή της σωστής στρατηγικής, 2) την εξεύρεση των κατάλληλων δεξιοτήτων για την εφαρμογή της απαιτούμενης προσαρμογής. Δεδομένου ότι οι περισσότερες FinTechs είχαν έως τώρα μια εντελώς διαφορετική νοοτροπία, το δεύτερο μπορεί να αποδειχθεί δυσκολότερο από το πρώτο. Σε κάθε περίπτωση, η νέμεση θα δώσει αναπόφευκτα τη θέση της στην κάθαρση.
* Ο κ. Παναγιώτης Κριάρης είναι στέλεχος επιχειρήσεων στον χώρο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και του FinTech.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
