Οσοι παρακολουθούν από κοντά τις ευρωπαϊκές εξελίξεις στα θέματα της εταιρικής διακυβέρνησης και της βιώσιμης ανάπτυξης γνωρίζουν ότι αυτή την περίοδο τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης λειτουργούν ως ένα «εργοστάσιο» παραγωγής πρωτοβουλιών που συνδυάζουν και συνδέουν αυτά τα θέματα. Ορισμένες, δε, από αυτές τις πρωτοβουλίες θα αποτελέσουν, ή ήδη αποτελούν, νομοθεσία, ενώ άλλες θα λάβουν τη μορφή των συστάσεων και της αυτορρύθμισης. Σημαντικό είναι ότι οι πρωτοβουλίες αυτές αφορούν και μη εισηγμένες επιχειρήσεις, που στο σύνολό τους θα κληθούν να προετοιμαστούν και να επικοινωνήσουν όχι μόνο με τους μετόχους τους αλλά και με τους χρηματοδότες τους, δηλαδή την επενδυτική κοινότητα γενικότερα.
Ηδη, από καιρό τα διοικητικά συμβούλια πιέζονται από νομοθέτες, επόπτες, μετόχους και επενδυτές, τοπικές κοινωνίες, οίκους αξιολόγησης, μη κυβερνητικές οργανώσεις και λοιπούς stakeholders ώστε να ενσωματώσουν περιβαλλοντικές, κοινωνικές και παραμέτρους διακυβέρνησης, γνωστές ως ESG, στην επιχειρηματική τους στρατηγική. Με άλλα λόγια, το ESG είναι μια συλλογή από κινδύνους και ζητήματα που όλες οι εταιρείες πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά και να ζυγίσουν, λαμβάνοντας υπόψη τις δικές τους ειδικές συνθήκες, στην προσπάθειά τους να επιτύχουν βιώσιμη, μακροπρόθεσμη αξία. Τελευταία συνυπολογίζεται η εφοδιαστική αλυσίδα, με την τάση να περιληφθεί η όλη αλυσίδα αξίας.
Υπό το φως αυτών των εξελίξεων, η συμμετοχή του NED Club στην ecoDa, την ευρωπαϊκή συνομοσπονδία μελών διοικητικών συμβουλίων, ανοίγει ένα παράθυρο στην Ευρώπη. Αποτελεί, επίσης, φυσική εξέλιξη που μαρτυρεί την επιθυμία των μελών του να ανήκουν σε μια κοινότητα αμοιβαίων αξιών, αφού η ecoDa ως η ευρωπαϊκή φωνή των μελών διοικητικών συμβουλίων είναι ένας μοναδικός τόπος ανταλλαγής και τόνωσης της αριστείας και των βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης.
Tο ενδιαφέρον για το κοινωνικό αποτύπωμα των εταιρειών, είτε είναι εισηγμένες είτε μη, δυναμώνει διαρκώς. Για τον λόγο αυτόν οι σχετικές πρωτοβουλίες της Ε.Ε. είναι πολυσχιδείς και αναμένεται να οδηγήσουν τις επιχειρήσεις σε αυξημένες υποχρεώσεις δημοσιοποίησης στοιχείων και εκθέσεων και τα διοικητικά τους συμβούλια σε ανάληψη πρόσθετων ευθυνών.
Κύριος άξονας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (The European Green Deal), ένα ευρύ ρυθμιστικό πακέτο που περιλαμβάνει πέντε πρωτοβουλίες:
α) Τον Κανονισμό για τα Βιώσιμα Χρηματοοικονομικά (Sustainable Finance Disclosure Regulation) που αφορά τη δημοσιοποίηση πληροφοριών ESG για χρηματοπιστωτικά προϊόντα και επιχειρήσεις του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα.
β) Τον Κανονισμό για την Ταξονομία (EU Taxonomy Regulation) που θεσπίζει εναρμονισμένα κριτήρια προκειμένου να εκτιμάται κατά πόσον μια οικονομική δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη.
γ) Green Bonds Standards: Ετικέτα για «πράσινα» ομόλογα.
Tο ενδιαφέρον για το κοινωνικό αποτύπωμα των εταιρειών, είτε είναι εισηγμένες είτε μη, δυναμώνει διαρκώς.
δ) Την πρόταση Οδηγίας για την Υποβολή Εκθέσεων Βιωσιμότητας (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD), που θα αυξήσει τις υποχρεώσεις δημοσιοποίησης και τον αριθμό των υπόχρεων επιχειρήσεων από 11.600 σε 49.000. Οι εταιρείες θα χρησιμοποιήσουν τα νέα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφοράς Βιωσιμότητας (ESRS). Υπάρχουν 13 Πρότυπα στο σύνολο: 2 «Γενικές Αρχές», 5 «Περιβάλλον», 4 «Κοινωνικά θέματα» και 2 «Διακυβέρνηση».
ε) Την πρόταση Οδηγίας για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια, όσον αφορά τη βιωσιμότητα, που προσδιορίζει σειρά μέτρων, για τις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων νέων απαραίτητων επενδύσεων, ή ακόμα και του τερματισμού των επιχειρηματικών σχέσεων ή της ενσωμάτωσης συμβατικών όρων στην εφοδιαστική τους αλυσίδα ώστε να αντιμετωπισθούν ή να προληφθούν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι νέες αυτές υποχρεώσεις θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων να είναι πιο άμεσα υπεύθυνα για δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Επιπλέον αναθεωρούνται οι αρχές Εταιρικής Διακυβέρνησης G20/ΟΟΣΑ. Ειδικό ενδιαφέρον για τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων παρουσιάζουν: α) Η διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και άλλων κινδύνων ESG, β) Ο ρόλος και τα δικαιώματα των ομολογιούχων στην εταιρική διακυβέρνηση, γ) η διαχείριση κρίσεων και η ανάληψη υπερβολικού κινδύνου, δ) ο ρόλος των επιτροπών του διοικητικού συμβουλίου, ε) οι αποδοχές των μελών του διοικητικού συμβουλίου, καθώς και η πολυμορφία του ιδίου και της ανώτατης διοίκησης.
Είναι προφανές ότι ασκείται μια σοβαρή πίεση στις επιχειρήσεις και τις διοικήσεις τους ώστε να αυξηθεί το επίπεδο διαφάνειας όσον αφορά τόσο τη θετική συμβολή τους στη βιωσιμότητα όσο και τις ενέργειές τους για να μετριάσουν, αν όχι να θεραπεύσουν, αρνητικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους.
Ειδικά για τα μη εκτελεστικά μέλη των διοικητικών συμβουλίων το βάρος αυξάνεται, καθώς πρέπει εκτός από τα τρέχοντα καθήκοντά τους να μπορούν να έχουν προστιθέμενη αξία για την επιχείρηση, καθώς και να έχουν τεταμένη την προσοχή τους και να προετοιμάζονται για το νέο περιβάλλον.
Ανεξάρτητα από το αν μια εταιρεία είναι εισηγμένη ή μη, οι αλλαγές που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το διοικητικό της συμβούλιο είναι σοβαρές. Οι προκλήσεις της βιωσιμότητας και η δημοσιοποίηση των ESG γίνονται καθημερινό μέλημα τόσο για τα ανώτατα στελέχη όσο και για τα διοικητικά συμβούλια. Ο ενεργός διάλογος με τους μετόχους και την επενδυτική κοινότητα γενικότερα είναι το πρώτο βήμα. Ωστόσο είναι ζωτικής σημασίας για τις εταιρείες να προσεγγίσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη ως επιχειρηματική στρατηγική, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους.
* Η κ. Λήδα Κοντογιάννη είναι πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Λέσχης Μη Εκτελεστικών Μελών Διοικητικών Συμβουλίων (NED Club) και μέλος Δ.Σ. ecoDa.
