Τα πρόσφατα γεωπολιτικά γεγονότα και κυρίως η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν δημιουργήσει ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον για τις περισσότερες οικονομίες στον πλανήτη.
Σε συνδυασμό μάλιστα με την υπερβολική ρευστότητα που χορήγησαν στο σύστημα οι κεντρικές τράπεζες για μακρό χρονικό διάστημα, μας οδήγησαν σε μια κατάσταση υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος δεν φαίνεται να είναι καθόλου «transitory», όπως κακώς είχε εξαγγείλει πέρυσι τέτοια εποχή ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed) των ΗΠΑ.
Σήμερα οι περισσότεροι οικονομολόγοι, όπως πρόσφατα επιβεβαίωσαν και τα στελέχη της Fed, συμφωνούν ότι η διεθνής οικονομική κατάσταση είναι κάθε άλλο παρά ευνοϊκή.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτή τη στιγμή, εκτός από την ιδιαίτερα αρνητική γεωπολιτική συγκυρία, είναι οι οικονομίες να αντιμετωπίσουν μια εξαιρετικά παρατεταμένη περίοδο υψηλού πληθωρισμού. Αυτός ο πληθωρισμός πλέον θα προέρχεται όχι τόσο από την αγορά αγαθών, όπου εκεί φαίνεται να ελέγχεται λόγω της εξομάλυνσης της ροής των πρώτων υλών που είχε διαταραχθεί έντονα από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά από την αγορά υπηρεσιών. Η άνοδος των τιμών στις υπηρεσίες, η οποία τροφοδοτείται κυρίως από τα χαμηλά επίπεδα ανεργίας, που με τη σειρά τους έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των μισθών και τη μετακύλιση του υψηλότερου κόστους στις τελικές τιμές, δημιουργεί πάντα έναν πληθωρισμό πιο μόνιμου χαρακτήρα που είναι δύσκολο να ελεγχθεί.
Ο έλεγχος αυτού του επίμονου πληθωρισμού προϋποθέτει ίσως σημαντικές περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων, αλλά κατ’ ελάχιστο σίγουρα διατήρηση των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα για πολύ καιρό.
Και τα δύο αυτά γεγονότα είναι υπό κανονικές συνθήκες εξαιρετικά δυσμενή και για τις αγορές ομολόγων και τις αγορές μετοχών. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι συμφωνούν σε αυτό και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Αντίθετα, όμως, οι επενδυτές ομολόγων και μετοχών φαίνεται να διαφωνούν, όπως δείχνει τόσο το πρόσφατο ράλι στις τιμές των ομολόγων και η αντεστραμμένη καμπύλη των αποδόσεων, όσο και η μεγάλη, πρόσφατη άνοδος των τιμών των μετοχών, από τα χαμηλά επίπεδα του καλοκαιριού.
Σε εμάς που είμαστε επαγγελματίες διαχειριστές κεφαλαίων, αυτή η αποσύνδεση των αρνητικών οικονομικών στοιχείων από τη θετική πορεία των αγορών αποτελεί τον τελευταίο καιρό το αγαπημένο θέμα συζήτησης.
Οι αναλυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αλλά το ράλι στις αγορές ομολόγων και στα χρηματιστήρια συνεχίζεται.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Aφού οι οικονομολόγοι σίγουρα δεν σφάλλουν και σίγουρα η παγκόσμια οικονομία δεν βρίσκεται στα καλύτερά της, πώς η επενδυτική ψυχολογία των επενδυτών είναι τόσο θετική; Οι βασικοί λόγοι είναι οι ακόλουθοι:
Πρώτον, η σύνθεση της αγοράς δεν είναι πλέον η ίδια. Η διάχυση της πληροφόρησης μέσω της τεχνολογίας και η πρόσβαση των ιδιωτών επενδυτών σε ολοένα και περισσότερα οικονομικά data, αναλύσεις και απόψεις απευθείας έχουν αλλάξει τη σύνθεση των συμμετεχόντων στην αγορά, αυξάνοντας τη συμμετοχή των επενδυτών με πιο απλοϊκό τρόπο σκέψης. Αυτοί οι επενδυτές πολλές φορές κινούνται αγελαία και λαμβάνουν, χωρίς να το συνειδητοποιούν, υπερβολικά ρίσκα σε σχέση με την αναμενόμενη απόδοση. Σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζονται από υπεραισιοδοξία, ειδικά μετά από σημαντικές διορθώσεις των τιμών, και τείνουν να παραβλέπουν ότι τα προβλήματα συνεχίζουν να υφίστανται.
Δεύτερον, υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στην αγορά για διάφορους λόγους. Οι αποταμιεύσεις που συγκέντρωσαν οι επενδυτές σε συνδυασμό με το «helicopter money» κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού, τα υπερκέρδη που συσσωρεύτηκαν τον τελευταίο καιρό σε χώρες-παραγωγούς commodities και κυρίως πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και η ταχεία ανάπτυξη της μεσαίας τάξης στα μεγάλα emerging markets κυρίως της Απω Ανατολής συνετέλεσαν στη δημιουργία πλεονάζοντος πλούτου, ένα μέρος του οποίου κατευθύνεται στις αγορές μετοχών και ομολόγων των ανεπτυγμένων αγορών.
Τρίτον, υπάρχει και ένας σημαντικός δημογραφικός παράγων που ενισχύει τη ρευστότητα η οποία κατευθύνεται στις αγορές κινητών αξιών και αυξάνει τη ζήτηση για μετοχές και ομόλογα. Είναι και ο πλούτος που συσσωρεύεται τα τελευταία χρόνια στα μέλη των δημογραφικών υποομάδων των Millennials και των Zillennials, δηλαδή ατόμων που έχουν γεννηθεί μεταξύ 1980-2000 περίπου. Αυτοί οι νέοι άνθρωποι έχουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: είναι κατά κανόνα άτομα μορφωμένα, εργάζονται σε κλάδους της νέας οικονομίας όπου υπάρχει μεγάλη ζήτηση για εργατικό δυναμικό και κατά συνέπεια απολαμβάνουν υψηλούς μισθούς, δεν ενδιαφέρονται τόσο για διάφορα διαρκή καταναλωτικά αγαθά, γιατί κατά πάσα πιθανότητα τα έχουν βρει από τους γονείς τους (σπίτια, αυτοκίνητα κ.ά.), ζουν εναλλακτικό τρόπο ζωής αποφεύγοντας τις περιττές πολυτέλειες. Συνεπώς βρίσκονται κάποια στιγμή με υψηλές αποταμιεύσεις, τις οποίες είναι πρόθυμοι να επενδύσουν. Η δε πρόσφατη, σχετική, αρνητική εμπειρία που είχαν στις αγορές κρυπτονομισμάτων τούς οδηγεί πλέον σε πιο παραδοσιακά επενδυτικά προϊόντα και κυρίως σε μετοχικά ETFs και μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια, ώστε να επιτυγχάνουν μετοχικές επενδύσεις με ευρεία διασπορά.
Τα παραπάνω είναι οι κυριότεροι λόγοι που κρατούν την επενδυτική ψυχολογία της αγοράς σε εξαιρετικά θετικό επίπεδο. Αυτό φαίνεται και σε αρκετούς δείκτες που μετρούν τον επενδυτικό φόβο και βρίσκονται σε χαμηλά ιστορικά επίπεδα, με πιο απλοϊκό παράδειγμα τον γνωστό στους περισσότερους δείκτη VIX.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι μήπως αλλάζει σιγά σιγά ο χαρακτήρας των συμμετεχόντων στην αγορά, που για διαφόρους λόγους υποβαθμίζουν τους επενδυτικούς κινδύνους και εμφανίζονται για μακρά χρονικά διαστήματα πιο αισιόδοξοι. Και μήπως όσο περνούν τα χρόνια οι επενδυτές τείνουν να αγνοούν τους οικονομικούς κινδύνους, τον κώδωνα των οποίων κρούουν οι οικονομολόγοι. Αυτό δείχνει η παρατήρηση της πορείας της αγοράς τους τελευταίους μήνες. Αντίθετα με τις προσδοκίες των οικονομολόγων, οι αγορές αντιδρούν ελαφρώς αρνητικά σε πολύ αρνητικά μακροοικονομικά στοιχεία και πολύ θετικά σε ελαφρώς θετικά οικονομικά στοιχεία.
Το συμπέρασμα είναι ότι πλέον οι συνετοί και διαβασμένοι επενδυτές πρέπει στην ανάλυσή τους να λαμβάνουν υπόψη και την άποψη των απλοϊκών επενδυτών στη λήψη αποφάσεων κατά τον σχεδιασμό των επενδυτικών χαρτοφυλακίων. Επίσης, ότι το επενδυτικό sentiment της αγοράς είναι εξίσου σημαντική πλέον πληροφορία για επίτευξη μελλοντικών αποδόσεων, όσο και η οικονομική ανάλυση των δεικτών της παγκόσμιας οικονομίας, και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χάραξη της επενδυτικής στρατηγικής. Η δε χρησιμοποίηση εργαλείων μηχανικής μάθησης για την ποσοτικοποίηση και ανάλυση δεδομένων σχετικά με την επενδυτική ψυχολογία είναι must πλέον για τους επαγγελματίες διαχειριστές κεφαλαίων και αναγκαία προϋπόθεση για τη χάραξη επιτυχημένης επενδυτικής στρατηγικής.
Ο κ. Κωνσταντίνος Μοριανός είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Assetwise Capital Management.
