Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να δώσει κατευθυντήριες γραμμές στην οικονομική πολιτική των κρατών-μελών της Ε.Ε., αλλά απαιτείται δημοκρατικός έλεγχος ώστε να αποφευχθούν μέτρα λιτότητας.
Η Κομισιόν πέρυσι τον Νοέμβριο παρουσίασε τις πρώτες μεταρρυθμιστικές προτάσεις της, ενώ η ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων είναι το κλειδί. Ανάλογα με το ποιες μεταρρυθμίσεις θα συμφωνηθούν τελικά, τα κράτη-μέλη θα έχουν περισσότερο ή λιγότερο περιθώριο να χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες επενδύσεις για να χρηματοδοτήσουν τον κοινωνικο-περιβαλλοντικό μετασχηματισμό τους.
Στο πλαίσιο του κορωνοϊού και της ενεργειακής κρίσης, τα επίπεδα χρέους έχουν αυξηθεί σημαντικά σε πολλά κράτη-μέλη. Αυτό σημαίνει ότι η πίεση για εξυγίανση θα επιβαρύνει ολοένα και περισσότερο τους εθνικούς προϋπολογισμούς στο άμεσο μέλλον. Εν τω μεταξύ, η ΕΚΤ εφαρμόζει μια ιστορικά άνευ προηγουμένου σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής, οπότε έχει ενισχυθεί σημαντικά το κόστος αναχρηματοδότησης των κρατών-μελών.
Επιπλέον, οι δείκτες πληθωρισμού στη Ζώνη του Ευρώ αποκλίνουν όλο και περισσότερο, ιδίως μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης. Οι μνήμες της τελευταίας κρίσης στην Ευρωζώνη παραμένουν έντονες, ιδιαίτερα της επακόλουθης πολιτικής λιτότητας από την τρόικα, που αποτελείτο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Μια μεταρρύθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. πρέπει να αποκλείσει αποτελεσματικά την επανάληψη μιας άκαμπτης πολιτικής λιτότητας. Φυσικά, κάθε νομισματική ένωση πρέπει να έχει κανόνες που διασφαλίζουν ότι τα κράτη-μέλη ακολουθούν βιώσιμη δημοσιονομική πολιτική. Μετά την οικονομική κρίση, όμως, το παράκαναν. Η πολιτική λιτότητας της τρόικας είχε μοιραίες κοινωνικές συνέπειες. Και δεν πέτυχε καν την επιδιωκόμενη δημοσιονομική εξυγίανση, επειδή οι λεγόμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις κατέπνιξαν την ανάπτυξη.
Η αλλαγή οικονομικής πολιτικής της Ε.Ε. δεν πρέπει να ανατεθεί σε τεχνοκράτες.
Μπορούν οι προτεινόμενοι κανονισμοί της Επιτροπής να διασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξει πολιτική λιτότητας εκ νέου ή επιβεβλημένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, με στόχο μονομερώς την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των τιμών, κυρίως με τη μείωση των μισθών και την καταστολή των κοινωνικών δικαιωμάτων; Παραμένει ασαφές. Γεγονός είναι ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια μικρή απόκλιση από μια πολιτική βασισμένη σε κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας. Οι πολιτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών-μελών και της Επιτροπής θα επανέλθουν στο επίκεντρο του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής. Η μείωση του χρέους δεν πρέπει πλέον να καθορίζεται «μηχανικά» βάσει μακροοικονομικών σημείων αναφοράς, αλλά να συμφωνείται κατά τις διαπραγματεύσεις.
Εάν εφαρμοστεί σωστά, θα μπορούσε να συμφωνηθεί με τα κράτη-μέλη πιο μέτρια μείωση του χρέους, δίνοντάς τους περισσότερα περιθώρια για τη χρηματοδότηση των δημοσίων επενδύσεων και την τόνωση της ανάπτυξης. Το πρόβλημα με τη μεταρρυθμιστική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από συνδικαλιστική σκοπιά, είναι ότι μάλλον θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε μια πολιτική σκηνή πέρα από τον δημοκρατικό έλεγχο. Με άλλα λόγια, θα ήταν καλό η μελλοντική ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική να καθορίζεται περισσότερο από πολιτικές διαπραγματεύσεις και λιγότερο από τη μηχανική εφαρμογή κανόνων. Η εν λόγω πολιτική δεν είναι θέμα που πρέπει να ανατεθεί στους τεχνοκράτες.
* Η δρ Ντομίνικα Μπιέγκονείναι διευθύντρια ευρωπαϊκήςκαι διεθνούς οικονομικής πολιτικής στη Γενική Συνομοσπονδία Εργατικών Συνδικάτων Γερμανίας. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.