Η κυβέρνηση συνεργασίας έπειτα από τον δεύτερο γύρο των εκλογών το καλοκαίρι είναι το βασικό σενάριο πλέον για τους επενδυτικούς οίκους και τους οίκους αξιολόγησης, με την όλη διαδικασία να προβλέπεται δύσκολη και χρονοβόρα, με αποτέλεσμα πιθανές καθυστερήσεις τόσο στην ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας όσο και στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την προώθηση επενδύσεων.
Ωστόσο, δεν βλέπουν αυξημένο πολιτικό κίνδυνο στην Ελλάδα. Το πολιτικό σκηνικό της χώρας είναι διαφορετικό από αυτό που στο παρελθόν είχε ενισχύσει τους φόβους για Grexit, είχε οδηγήσει σε capital controls και στο κλείσιμο των τραπεζών και του χρηματιστηρίου. Το αντιευρωπαϊκό στοιχείο δεν υπάρχει πλέον, καθώς τα μεγάλα κόμματα φαίνεται να αναγνωρίζουν τα οφέλη των καλών σχέσεων με τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του Ταμείου Ανάκαμψης, της επιστροφής της οικονομίας σε πλεονάσματα και της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας.
Συνεπώς, αυτό που κοιτούν, κυρίως, οι οίκοι αξιολόγησης, δεν είναι το πιθανό «χρώμα» ή η σύνθεση της κυβέρνησης, αλλά το γεγονός ότι θα υπάρξει συνέχιση των πολιτικών και της βελτίωσης της δημοσιονομικής πορείας της Ελλάδας.
«Αναμένουμε συνέχιση των πολιτικών καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης παρέχει κίνητρα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, ωστόσο, ένας παρατεταμένος εκλογικός κύκλος θα μπορούσε να οδηγήσει σε ορισμένες καθυστερήσεις στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων», σημειώνει στην «Κ» η Νίκολα Τζέιμς, συνεπικεφαλής κρατικών αξιολογήσεων του οίκου DBRS. Και οι αγορές –που θυμούνται πολύ καλά τις ημέρες του κινδύνου του Grexit– δεν φαίνεται να βλέπουν αυξημένο πολιτικό ρίσκο στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι όπως δείχνουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή, θα υπάρξει κυβέρνηση συνεργασίας και αυτό θα μπορούσε να πάρει κάποιο χρόνο.
«Δεδομένου του τρέχοντος πλαισίου, δεν αναμένεται η επόμενη κυβέρνηση να ακολουθήσει μια ριζοσπαστική οικονομική ατζέντα. Οι αγορές φαίνεται να σκέφτονται το ίδιο, καθώς το spread του ελληνικού 10ετούς κρατικού ομολόγου παρέμενε σταθερό έπειτα από την ανακοίνωση της ημερομηνίας των εκλογών. Πράγματι, το γεγονός ότι ο κίνδυνος ενός Grexit παραμένει στο ιστορικά χαμηλότερο επίπεδό του βοηθά να καθησυχαστούν οι αγορές. Ο ευρωσκεπτικισμός βρίσκεται επίσης σε χαμηλό επίπεδο, με τις έρευνες του Ευρωβαρόμετρου να δείχνουν αυξανόμενη υποστήριξη προς τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.», όπως επισημαίνει ο Πάολο Γκρινιάνι, επικεφαλής οικονομολόγος της Oxford Economics.
Σε στάση αναμονής
Στο επίκεντρο των αγορών βρίσκονται, όπως είναι λογικό, οι απόψεις των οίκων αξιολόγησης, οι οποίοι αναμένεται να τηρήσουν στάση αναμονής έως ότου ολοκληρωθεί η εκλογική διαδικασία και υπάρξει νέα κυβέρνηση στη χώρα. Οι οίκοι βλέπουν πως αυτές οι εκλογές θα είναι κάπως… επεισοδιακές και αποτιμούν πως δεν θα υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Αλλά αυτό δεν τους τρομάζει.
Βασικό σενάριο πλέον ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας μετά τον δεύτερο γύρο εκλογών.
Οπως επισημαίνει στην «Κ» ο Στέφεν Ντουκ, επικεφαλής αναλυτής της Moody’s για την Ελλάδα, «δεν βλέπουμε αυξημένο πολιτικό ρίσκο στην Ελλάδα. Υπάρχει πλέον σαφήνεια για την ημερομηνία των εκλογών, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα της κάλπης. Η αβεβαιότητα υπήρχε, αλλά ενισχύθηκε σαφώς έπειτα από τη σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη».
Το πιο πιθανό σενάριο για τη Moody’s είναι ένας δεύτερος γύρος εκλογών και αντίθετα με πριν, οπότε η αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας ήταν πιθανή, πλέον φαίνεται πως η Ελλάδα οδηγείται σε μία κυβέρνηση συνεργασίας, η οποία και αυτή δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθεί. «Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, αναμένουμε πως θα υπάρξει ευρεία συνέχιση των πολιτικών και των μεταρρυθμίσεων και όχι κάποια οπισθοδρόμηση, όποια και εάν είναι η σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης», τονίζει ο Ντουκ.
Μικρή αβεβαιότητα
Στις ίδιες γραμμές κινούνται οι απόψεις των Fitch Ratings και DBRS, δύο εκ των τριών οίκων που είναι κοντά στο να δώσουν την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα. «Βλέπουμε κάποια εκλογική αβεβαιότητα δεδομένου του διχασμένου εκλογικού σώματος. Στην αξιολόγησή μας τον Φεβρουάριο περιμέναμε ότι η Ελλάδα πιθανότατα θα χρειαστεί δύο γύρους εκλογών για να μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση, και αυτό παραμένει το βασικό μας σενάριο. Προς το παρόν, δεν αναμένουμε αυτή η αβεβαιότητα να μεταφραστεί σε παρατεταμένη πολιτική ή εκλογική κρίση, καθώς πιστεύουμε ότι θα υπάρξει ισχυρό κίνητρο για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας μετά τον δεύτερο γύρο», σημειώνει στην «Κ» ο Φεντερίκο Μπαρίγκα, διευθυντής της Fitch Ratings.
«Είναι πολύ νωρίς για να το πούμε, αλλά ενώ είναι ακόμη πιθανό η Νέα Δημοκρατία να σχηματίσει κυβέρνηση, η πιθανότητα να αναδυθεί κυβέρνηση συνεργασίας στην Ελλάδα είναι πλέον μεγάλη», εκτιμά και η κ. Τζέιμς της DBRS.
H Scope Ratings θα είναι ο πρώτος οίκος που θα «μιλήσει» όταν θα έχει ολοκληρωθεί και ο β΄ γύρος των εκλογών, αφού η επόμενη προγραμματισμένη αξιολόγησή του για την Ελλάδα είναι στις 4 Αυγούστου. Αν και δεν κατατάσσεται στους μεγάλους τέσσερις οίκους τους οποίους και λαμβάνει υπόψη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στις αποφάσεις της, ωστόσο βρίσκεται στη διαδικασία να καταφέρει να γίνει ο πέμπτος μεγάλος οίκος αξιολόγησης, οπότε σίγουρα οι αγορές «ακούν» τις εκτιμήσεις της.
Ενα «πολιτικό» καλοκαίρι
Κατά τη Scope, πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση του ΠΑΣΟΚ. Οπως σημειώνει στην «Κ» ο Ντένις Σεν, διευθυντής του οίκου, «όλα δείχνουν πως το καλοκαίρι θα υπάρξει μια δύσκολη περίοδος για την οικοδόμηση μιας κυβέρνησης συνεργασίας. Εάν η Νέα Δημοκρατία δεν εξασφαλίσει τελικά την απόλυτη πλειοψηφία, θα εξαρτηθεί από το ΠΑΣΟΚ και αν μπορεί να αφήσει στην άκρη τις διαφορές του με τη Ν.Δ. μετά την ελληνική κρίση “Watergate”, για να σχηματιστεί κυβέρνηση. Δεν αποκλείεται, βέβαια, το ΠΑΣΟΚ προτιμήσει σε αυτή τη φάση να προχωρήσει σε μια κυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ και άλλες αριστερές ομάδες».
Καθυστερήσεις μεταρρυθμίσεων και επενδυτικής βαθμίδας
Μπορεί η συνέχιση της τρέχουσας πορείας της πολιτικής και των μεταρρυθμίσεων να είναι αυτό που αναμένουν οι αναλυτές, ωστόσο το γεγονός ότι το νέο πολιτικό σκηνικό δεν θα έχει σχηματιστεί πριν από τα μέσα του καλοκαιριού, υπάρχει πιθανότητα αυτό να έχει επιπτώσεις στην οικονομία. Είναι σύνηθες άλλωστε να «παγώνουν» μεταρρυθμίσεις και έργα εν μέσω της προεκλογικής περιόδου, κάτι που δεν αποτελεί καλό σήμα για την εμπιστοσύνη των αγορών, ειδικά για μια χώρα που κυνηγά την
επενδυτική βαθμίδα.
Οι επενδύσεις
Ο μεγαλύτερος εκλογικός κύκλος εγκυμονεί κινδύνους σχετικά με την εφαρμογή της πολιτικής φέτος, όπως επισημαίνει ο κ. Μπαρίγκα της Fitch Ratings. «Ενας κίνδυνος είναι οι πιθανές καθυστερήσεις στην εφαρμογή των ορόσημων του Ταμείου Ανάκαμψης, δεδομένου του πολιτικού κύκλου (και ιδίως εάν υπάρξει αλλαγή κυβέρνησης), όπως συνέβη πρόσφατα σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μέχρι στιγμής οι ελληνικές αρχές έχουν επιτύχει σε μεγάλο βαθμό την εκπλήρωση των στόχων του Σχεδίου Ανάκαμψης, αλλά οποιεσδήποτε πιθανές καθυστερήσεις θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν ορισμένα σχέδια δημοσίων επενδύσεων. Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την ανάπτυξη και την εμπιστοσύνη». Ο οίκος, πάντως, δεν αναμένει μια παρατεταμένη περίοδο παράλυσης πολιτικής ή απότομες αλλαγές πολιτικής, ακόμη και αν υπάρξει αλλαγή κυβέρνησης. «Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι κάποιο από τα μεγάλα κόμματα θέλει να αποκλίνει σημαντικά από την τρέχουσα πορεία δημοσιονομικής σύνεσης και βελτιωμένης συνεργασίας με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα», προσθέτει ο αναλυτής.
Οι διαγωνισμοί
Καθώς μπαίνουμε σε παρατεταμένη εκλογική περίοδο, ενδέχεται να υπάρξει κάποια καθυστέρηση σε μεγάλους δημόσιους διαγωνισμούς και πιθανώς επιβράδυνση (όχι ακύρωση) της διαδικασίας επενδυτικών αποφάσεων για ορισμένα έργα, εκτιμά ο κ. Ζούζουλας της Axia Ventures. To ΑΕΠ βέβαια δεν αναμένεται να επηρεαστεί τόσο πολύ, καθώς υπάρχει μεταφερόμενο αποτέλεσμα από το ισχυρό δ΄ τρίμηνο του 2022, όπως προσθέτει, ενώ οι εκλογές δεν θα εμποδίσουν τις επενδύσεις που έχουν ήδη πάρει το πράσινο φως να υλοποιηθούν. Επίσης, η αύξηση του κατώτατου μισθού, η μείωση της ανεργίας και η σταδιακή χαλάρωση του πληθωρισμού θα συνεχίσουν να στηρίζουν την κατανάλωση, ενώ ο τουρισμός φαίνεται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω φέτος, με όλες τις θετικές επιπτώσεις που έχει στην οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, όπως υπογραμμίζει ο κ. Ζούζουλας, «πρέπει να τονιστεί ότι οποιαδήποτε είναι η νέα κυβέρνηση, θα πρέπει να τηρήσει τις δεσμεύσεις για πρωτογενές πλεόνασμα και τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων».
Οι διεθνείς εξελίξεις
Ενας άλλος κίνδυνος, σύμφωνα με τον κ. Γκρινιάνι της Oxford Economics, σχετίζεται με τις τρέχουσες αδυναμίες στη διεθνή οικονομία. «Για παράδειγμα, εάν θα δούμε ένα νέο κύμα της ενεργειακής κρίσης ή εάν η τρέχουσα αναταραχή στον τραπεζικό τομέα μετατραπεί σε πλήρη οικονομική κρίση, η έλλειψη σταθερής κυβέρνησης στην Ελλάδα που να μπορέσει να έχει άμεση αντίδραση στις εξελίξεις, θα μπορούσε να βλάψει τις οικονομικές προοπτικές της χώρας».
Κατά τη Scope, πάντως, μια σοβαρή αρνητική επίδραση στην ελληνική οικονομία είναι πιθανή μόνον εάν υπάρξει σημαντική μετακίνηση προς την Αριστερά στις εκλογές – όπως εάν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι επικεφαλής της επόμενης κυβέρνησης ή εάν η υπάρχουσα εκλογική αβεβαιότητα παραταθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οπως σημειώνει ο κ. Σεν, το σενάριο μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ θα προκαλούσε ανησυχία στην αγορά και θα βλάψει δυσμενώς το οικονομικό κλίμα βραχυπρόθεσμα, αλλά αυτό το αποτέλεσμα είναι πιθανό να αποδειχθεί βραχύβιο εφόσον η πολιτική πλατφόρμα οποιασδήποτε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αποδειχθεί διαφορετική σε σύγκριση με εκείνη του 2015.
Ο μεγάλος στόχος
Εκτός από καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις, πιθανή είναι και η καθυστέρηση της επενδυτικής βαθμίδας. Σύμφωνα με τις βαθμολογίες των S&P, DBRS και Fitch, η χώρα βρίσκεται ένα σκαλοπάτι πριν από αυτό το ορόσημο, προεκλογικά πλέον. Ωστόσο, οι προοπτικές που δίνουν και οι τρεις οίκοι είναι «σταθερές», οπότε έχουν ακόμη περιθώριο πριν γίνουν «θετικές», που θα σημαίνει και αναβάθμιση στην επενδυτική βαθμίδα προσεχώς. Εάν υπάρξει κυβέρνηση συνεργασίας, οι οίκοι θα θέλουν να δουν την ατζέντα πολιτικής που θα ακολουθηθεί. Εάν δεν είχαμε εκλογές, η υπόθεση επενδυτική βαθμίδα πιθανώς να ήταν πολύ πιο εύκολη και πιο γρήγορη. Οπως πιο γρήγορη θα είναι εάν οι εκλογές δεν αλλάξουν το τρέχον πολιτικό τοπίο, δηλαδή υπάρξει αυτοδυναμία της Ν.Δ.
Οπως εξηγεί ο κ. Σεν της Scope
Ratings, από τον περασμένο Δεκέμβριο ο οίκος δίνει στην Ελλάδα βαθμολογία ΒΒ+ με θετικές προοπτικές, επομένως εξετάζει ενεργά το εκκρεμές ζήτημα της επενδυτικής βαθμίδας. Ωστόσο, μια προϋπόθεση για οποιαδήποτε περαιτέρω εξέταση της επενδυτικής βαθμίδας είναι ένας βαθμός συνέχειας της προόδου που έχει δει ο οίκος τα τελευταία χρόνια – όπως οι βελτιωμένες θεσμικές σχέσεις με τους βασικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς, η φθίνουσα τροχιά του χρέους, η εκκαθάριση των τραπεζών, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και θεσμικές μεταρρυθμίσεις. «Η παρούσα αβεβαιότητα γύρω από το τόξο των πολιτικών μετά τις εκλογές και, ως εκ τούτου, γύρω από τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων των προηγούμενων ετών, επηρεάζει τις προοπτικές και το χρονοδιάγραμμά μας για την επενδυτική βαθμίδα», όπως τονίζει.
