Στην αποθήκευση μετατοπίζεται το επενδυτικό ενδιαφέρον για την αγορά ηλεκτρισμού, ενόψει του πρώτου διαγωνισμού για επιδοτούμενα έργα συνολικής ισχύος 900 MW, που αναμένεται περί τα τέλη Ιουνίου. Οπως μάλιστα συνέβη στο παρελθόν με τα αιολικά και πολύ πρόσφατα με τα φωτοβολταϊκά, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από πλευράς επενδυτών είναι πολλαπλάσιο των στόχων που θέτει το υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Μέχρι και τις πρώτες ημέρες του Απριλίου η ΡΑΕ ενέκρινε άδειες για συστήματα αποθήκευσης ενέργειας συνολικής ισχύος 26,64 GW, όταν ο αναβαθμισμένος στόχος του ΕΣΕΚ προβλέπει για το 2030 ισχύ 8,1 GW (5,6 GW από μπαταρίες και 2,5 GW από έργα αντλησιοταμίευσης).
Για έργα συνολικής ισχύος 5,3 GW έχει κατατεθεί ήδη αίτημα στον ΑΔΜΗΕ για σύνδεση με το δίκτυο και προπορεύεται στην… κούρσα της επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης. Οι στόχοι του ΕΣΕΚ μεταφράζονται σε επενδύσεις της τάξης των 5 δισ. ευρώ, ποσό που υπερκαλύπτεται τουλάχιστον κατά τρεις φορές από τις αδειοδοτημένες επενδύσεις, το κόστος των οποίων υπολογίζεται σε πάνω από 16 δισ. ευρώ.
Η αποθήκευση είναι η τεχνολογία που θα δώσει λύση στο πρόβλημα της στοχαστικότητας των ΑΠΕ, της συνάρτησης δηλαδή της παραγωγής τους με τις καιρικές συνθήκες. Η ενέργεια που δεν καταναλώνεται όταν υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγή αποθηκεύεται και διοχετεύεται στο σύστημα όταν δεν φυσάει ή δεν έχει ήλιο. Αρμόδιοι φορείς και επενδυτές διαπιστώνουν στην πράξη εδώ και περίπου δύο χρόνια το σοβαρό πρόβλημα που δημιουργείται για την ευστάθεια του συστήματος από τη μεγάλη διείσδυση πράσινης ενέργειας χωρίς δυνατότητα αποθήκευσης. Πρόκειται για μια κοινή πρόκληση για τους διαχειριστές ηλεκτρικών συστημάτων όλης της Ευρώπης, που ελλείψει του εργαλείου της αποθήκευσης καταφεύγουν σε περικοπές πράσινης παραγωγής προκειμένου να αποτρέψουν τον κίνδυνο μπλακ άουτ. Η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ συναρτάται πλέον σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ταχύτητα ανάπτυξης συστημάτων αποθήκευσης.
Για τους επενδυτές με σημαντική παραγωγή ΑΠΕ, η αποθήκευση θα δώσει τη δυνατότητα καλύτερης αξιοποίησης του χαρτοφυλακίου τους και προβλεψιμότητας για τη συμμετοχή τους στη χονδρεμπορική αγορά και παράλληλα μεγαλύτερη ευελιξία στη σύναψη πράσινων διμερών συμβολαίων (PPAs) με μεγάλους καταναλωτές ή προμηθευτές ρεύματος. Υπό αυτή την έννοια η στροφή προς την αποθήκευση είναι μονόδρομος για τους επενδυτές που έχουν αναπτύξει ήδη σημαντικά χαρτοφυλάκια ΑΠΕ.
Στην πρώτη γραμμή της κούρσας για τη νέα τεχνολογία της αποθήκευσης βρίσκονται η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή με έργα συνολικής ισχύος άνω των 3 GW, η πορτογαλική EDPR με ισχύ 1,3 GW, η Mytilineos με ισχύ 1,1 GW και η ΔΕΗ Ανανεώσιμες με ισχύ άνω του 1 GW. Η λίστα των αδειών της ΡΑΕ περιλαμβάνει επίσης έργα ισχύος άνω των 300 MW και έως 880 MW από τους ομίλους Motor Oil, Ιntrakat, Ρόκας, Ελλάκτωρ, Κοπελούζος, Kiffer, Green Progressive, τις γαλλικές εταιρείες EDF, ΑKUO Εnergy και Voltalia, την ιταλική Enel, ενώ συμμετέχει και ένας μεγάλος ακόμη αριθμός ελληνικών και ξένων εταιρειών με μικρότερης ισχύος έργα.
Οι επενδυτές βρίσκονται εν αναμονή της πρώτης δημοπρασίας για έργα ισχύος 450 MW που θα λάβουν επενδυτική αλλά και ετήσια λειτουργική ενίσχυση για τα πρώτα δέκα χρόνια λειτουργίας τους. Πρόκειται για τον πρώτο διαγωνισμό για επιδοτούμενα έργα, ενώ θα ακολουθήσει περί τα τέλη του έτους ο δεύτερος για έργα αντίστοιχης ισχύος. Οι διαγωνισμοί εντάσσονται στο πλαίσιο της έγκρισης που διασφάλισε η Ελλάδα από την Ε.Ε. για τη στήριξη έργων αποθήκευσης 900 MW, με ένα κονδύλι της τάξης των 341 εκατ. ευρώ.
Η ανάθεση των συμβάσεων στα επιλεγμένα έργα, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση της Κομισιόν, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί πριν από το τέλος του 2023 και η εγκατάσταση των συστημάτων αποθήκευσης να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2025. Από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν διασφαλιστεί πόροι 200 εκατ. ευρώ για έργα αποθήκευσης, ενώ πρόσθετη χρηματοδότηση 250 εκατ. ευρώ διασφαλίστηκε για το έργο αντλησιοταμίευσης της ΤΕΡΝΑ στην Αμφιλοχία, δυναμικότητας 680 MW, που κατασκευάζεται ήδη.
Συναγερμός υπό τον φόβο μπλακ άουτ
Οι διαχειριστές των συστημάτων ηλεκτρισμού της Ευρώπης έχουν τη φήμη των «συντηρητικών» της αγοράς σε σχέση με τους στόχους της πράσινης ενέργειας. Το καθήκον της διασφάλισης της ευστάθειας των συστημάτων, που σημαίνει πολύ απλά της αποφυγής μπλακ άουτ, τους καθιστά περισσότερο ρεαλιστές από τους «αρχιτέκτονες» των πολιτικών απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και την αγορά, που αναζητάει συνεχώς νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Είναι αυτοί που θα πρέπει να κρατήσουν το σύστημα όρθιο σε οποιαδήποτε συνθήκη και που «σκάνε» πάνω τους όλες οι αστοχίες των πολιτικών σχεδιασμών. Την περίοδο της ενεργειακής κρίσης κλήθηκαν να ξαναβάλουν σε λειτουργία παροπλισμένες μονάδες άνθρακα και να περικόψουν καταναλώσεις λόγω του ελλείμματος παραγωγής που προκάλεσε ο περιορισμός των ρωσικών ροών φυσικού αερίου.
Περιόδους χαμηλών καταναλώσεων, όπως τα Σαββατοκύριακα και οι αργίες, πασχίζουν να κρατήσουν όρθια τα συστήματα, που κινδυνεύουν από μια αθέατη για τους καταναλωτές πλευρά της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ. Η παραγωγή των αιολικών και των φωτοβολταϊκών δεν υπακούει στις ανάγκες της ζήτησης αλλά στα μποφόρ και στην ηλιοφάνεια.
Οι τεχνολογίες αποθήκευσης που μπορούν να δώσουν διέξοδο στο πρόβλημα της πλεονάζουσας πράσινης παραγωγής υστερούν σημαντικά σε όλη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα οι διαχειριστές να καταφεύγουν σε έκτακτα και επιζήμια οικονομικά μέτρα για τους καταναλωτές και τους παραγωγούς ΑΠΕ προκειμένου να αποτρέψουν μια γενική συσκότιση. Oσο αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ, το πρόβλημα γίνεται όλο και πιο δύσκολα διαχειρίσιμο και τα συστήματα μέχρι να προσθέσουν ικανοποιητική αποθηκευτική δυναμικότητα για την απορρόφηση της πλεονάζουσας πράσινης παραγωγής παραμένουν ευάλωτα σε περιόδους χαμηλής ζήτησης.
Ο διαχειριστής της Ιταλίας (Τerna), επικαλούμενος τον κίνδυνο μπλακ άουτ την Κυριακή του Πάσχα των Καθολικών, ζήτησε από τον ΑΔΜΗΕ να σταματήσει τις εξαγωγές προς τη γειτονική χώρα.
Η κρατική εταιρεία CEPS της Τσεχίας, τη Δευτέρα του Καθολικού Πάσχα που η κατανάλωση περιορίστηκε σημαντικά, αναγκάστηκε να αποσυνδέσει εκατοντάδες ηλιακά πάρκα από το δίκτυο για πρώτη φορά στην ιστορία της, καθώς η πλεονάζουσα ηλιακή παραγωγή απείλησε το σύστημα με μπλακ άουτ. Η Τσεχία δεν είχε τη δυνατότητα της συνδρομής γειτονικών κρατών, να ζητήσει δηλαδή περικοπές εξαγωγών, καθώς σύμφωνα με την εκπρόσωπο της CEPS, Χάνα Κλίμοβα, όλες οι χώρες, εκτός από τη Δανία, την Πορτογαλία και τη Σλοβενία, είχαν πλεόνασμα ενέργειας.
Το ελληνικό σύστημα αντιμετώπισε ένα παρόμοιο πρόβλημα και αναγκάστηκε να περικόψει τις εισαγωγές από Βουλγαρία και Ιταλία, αλλά και παραγωγή ΑΠΕ, το διήμερο 25 και 26 Μαρτίου, που ο συνδυασμός χαμηλής ζήτησης λόγω αργίας και υψηλής παραγωγής αιολικής και ηλιακής ενέργειας έφεραν το σύστημα στα πρόθυρα του μπλακ άουτ.
Το επόμενο στοίχημα για τον ΑΔΜΗΕ είναι να κρατήσει όρθιο το σύστημα στις αργίες του Πάσχα. Τα αρμόδια επιτελεία του ΑΔΜΗΕ βρίσκονται σε κατάσταση επιφυλακής και σε συνεχή επαφή με τον ΔΕΔΔΗΕ για να προχωρήσουν στην εφαρμογή έκτακτων μέτρων, με προτεραιότητα τις περικοπές στην παραγωγή ΑΠΕ σε ποσοστό που θα καθορίσουν οι καιρικές συνθήκες και που μπορεί να φτάσει ακόμη και το 50%. Επειτα από συνεννόηση με τους διαχειριστές των γειτονικών κρατών, θα προχωρήσει και σε περικοπές εισαγωγών, ενώ ήδη έχει ζητήσει από τη ΔΕΗ και τη Mytilineos και έχουν προσαρμόσει αντιστοίχως τη δοκιμαστική λειτουργία των νέων μονάδων τους, έτσι ώστε να μη δουλεύουν όταν τα φορτία είναι χαμηλά.
Πολύ συχνά το τελευταίο διάστημα, εξάλλου, με εντολή του ΑΔΜΗΕ, η ΔΕΗ θέτει σε λειτουργία τις αντλίες στα υδροηλεκτρικά Θησαυρού και Σφηκιάς για να αυξήσει την κατανάλωση κατά 600 MW και να περιορίσει τα προβλήματα ευστάθειας από την πλεονάζουσα παραγωγή των ΑΠΕ.