Σήμερα στην Τουρκία, πιο εύκολα οι άνθρωποι θα κατευθυνθούν στο παζάρι για να αλλάξουν τις λίρες τους, παρά στις τράπεζες. Ο ασφυκτικός έλεγχος που ασκεί στις χρηματοπιστωτικές αγορές η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο βασικός λόγος που έχει επαναφέρει το Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης του 15ου αιώνα στο επίκεντρο της εμπορικής δραστηριότητας της χώρας, σύμφωνα με δημοσίευμα του ειδησεογραφικού πρακτορείου Bloomberg. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο οι σύγχρονοι αργυραμοιβοί, που επιδιώκουν να αποφύγουν μια «συνάντηση» με τις τουρκικές αρχές. Μέσα στον λαβύρινθο της σκεπαστής αγοράς με το πλήθος των παλαιοπωλείων, των κοσμηματοπωλείων, των δερματεμπόρων και των πάγκων που πουλούν μπιχλιμπίδια, δημιουργήθηκε επίσης η ανάγκη για μια νέα παράλληλη συναλλαγματική ισοτιμία της τουρκικής λίρας.
Καθώς οι περιορισμοί στις τοπικές τράπεζες εντείνονται ενόψει των εκλογών, που θεωρούνται ως αναμέτρηση υψηλού ρίσκου, αυτή η παράλληλη ισοτιμία έχει εδραιωθεί περισσότερο κι από την επίσημη. «Ο,τι και να κάνετε, μην κρατάτε στα πορτοφόλια σας τουρκικές λίρες», είπε ένας βετεράνος έμπορος χρυσού και συναλλάγματος στο παζάρι, ο οποίος, όπως και άλλοι, ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος για να αποφύγει πιθανές επιπτώσεις, επειδή μιλούσε ελεύθερα για οικονομικά προβλήματα της χώρας. «Ακόμη και η αγορά τυριού φέτα είναι καλύτερη επένδυση».
Η μικροδιαχείριση της επίσημης αγοράς συναλλάγματος οδήγησε τους χρηματοπιστωτικούς ομίλους της γείτονος να παραχωρήσουν περισσότερες πωλήσεις δολαρίων στο παζάρι και τα εκατοντάδες ανταλλακτήριά του. Στα στενά τοξωτά σοκάκια, όπου καταστηματάρχες ασκούν το εμπόριό τους πάνω από 500 χρόνια, οι ύστατες προσπάθειες του Ερντογάν να καταπνίξει τα στοιχήματα εις βάρος της αξίας της λίρας δεν έχουν πλέον τον ίδιο οδυνηρό αντίκτυπο. Οι συναλλαγές σε ξένο νόμισμα στο Μεγάλο Παζάρι είναι νόμιμες και σε μεγάλο βαθμό μη καταχωρισμένες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την εκτίμηση του ημερήσιου τζίρου. Αλλά τα γραφεία ανταλλακτηρίων λένε ότι οι δραστηριότητες ανθούν, κυρίως λόγω των εταιρικών πελατών. Τεράστια τετράτροχα χρηματοκιβώτια διασχίζουν το Μεγάλο Παζάρι συνοδευόμενα από φρουρούς ασφαλείας, μεταφέροντας, όπως λένε οι ενοικιαστές καταστημάτων, δολάρια για μεγάλες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένου του κρατικού εισαγωγέα ενέργειας BOTAS, του μεγαλύτερου αγοραστή συναλλάγματος στην αγορά. Οι έμποροι διατείνονται πως η ζήτηση για σκληρό νόμισμα εκ μέρους των επιχειρήσεων είναι αυτή που αυξάνει την τιμή προσφοράς.
Βέβαια, η ευκαιρία αγοράς και πώλησης δολαρίων εκτός των περιορισμών που τίθενται στις τράπεζες, έχει ένα τίμημα. Το αμερικανικό νόμισμα είναι διαθέσιμο στο Μεγάλο Παζάρι με προσαύξηση άνω του 5,2% σε σχέση με το διατραπεζικό επιτόκιο, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg.
Οι έμποροι διατείνονται πως η ζήτηση για σκληρό νόμισμα εκ μέρους των επιχειρήσεων είναι αυτή που αυξάνει την τιμή προσφοράς.
Στις 11.45 π.μ. στην Κωνσταντινούπολη χθες Πέμπτη, η λίρα διαπραγματευόταν στα 20,4550 ανά δολάριο στο παζάρι, σε σύγκριση με την επίσημη ισοτιμία των 19,4063 λιρών ανά δολάριο. Θεωρούμενη από τους Τούρκους ως το βαρόμετρο της υγείας της εθνικής τους οικονομίας, η λίρα έχει υποχωρήσει ύστερα από χρόνια αντισυμβατικών πολιτικών, που υποστήριζε ο Ερντογάν, ο μακροβιότερος ηγέτης της Τουρκίας. Είναι όλο και πιο ευάλωτη τώρα πλέον, που οι πολίτες είναι έτοιμοι να αποφασίσουν αν θα κυβερνήσει τη χώρα ή όχι και για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Ο κύριος αντίπαλος του Ερντογάν για την προεδρία, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, υποστηρίζεται από έναν συνασπισμό έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, που υπόσχεται επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία. Ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει στις εκλογές, οι έμποροι προετοιμάζονται για μια οδυνηρή περίοδο μετά την αναμέτρηση. Η διαφορά στην ισοτιμία δολαρίου και τουρκικής λίρας στο παζάρι σε σύγκριση με την αντίστοιχη των τραπεζών βαίνει διογκούμενη τους τελευταίους μήνες, μια και η κεντρική τράπεζα ενίσχυσε τα μέτρα για να διατηρήσει τη λίρα υπό έλεγχο πριν από την εκλογική αναμέτρηση. Ωστόσο, η απόκλιση απογειώθηκε πρόσφατα, αφού οι αξιωματούχοι της τράπεζας ζήτησαν προφορικά από τους πιστωτικούς ομίλους να περιορίσουν τις αγορές τους σε δολάρια, μια απόφαση που θα μπορούσε τελικά να περιορίσει τις πωλήσεις σε συνάλλαγμα. Εν τω μεταξύ, ακόμη και έξω από το Μεγάλο Παζάρι η αργή υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος έχει αρχίσει να επιταχύνεται. Η συχνότητα των σύντομων αυξομειώσεων στη λίρα –ειδικά τις πρώτες ώρες συναλλαγών– έχει αυξηθεί, υποδηλώνοντας ότι οι Αρχές δυσκολεύονται περισσότερο να μετριάσουν τη ζήτηση για δολάρια.
«Υπάρχει μεγάλη προσδοκία ότι η λίρα θα αποδυναμωθεί απότομα μετά τις εκλογές», δήλωσε ένας άλλος έμπορος χρυσού και σύγχρονος αργυραμοιβός. «Σε συνδυασμό με τους κανονισμούς της κεντρικής τράπεζας, που απαγορεύουν την αγορά δολαρίων, αυτό έχει προκαλέσει αυξημένη ζήτηση στην αγορά σποτ εδώ στο Μεγάλο Παζάρι».